Tеz tibbiy yordam. Favqulotda vaziyatlar (o`quv uslubiy qo`llanma) Farg`ona 2021 Saydaliyev S. S

` Simpatoadrenal tizim
` Endokrin tizim
Organ va tizimlardagi retseptorlar va. sezgi organiaridan katta miqdor dagi afferent impulsiar. talamusga, u yerdan bosh miya po‘stlog‘iga o‘tkaziladi. Stressga javoban gipotalamus gipofizga o‘z faoliyatini oshirishi kerakligini buyuradi. Gipofiz gaimonlari o‘z navbatida organizmdagi barcha endokrin bezlar faoliyatini kuchayishiga olib keladi. Ya’ni buyrak usti bezida katexolaminlar sintezi kuchayadi. Oshqozon osti bezida insulin sintezi pasayishi oqibatida giperglikemiya yuzaga chiqadi.
Stress holatida simpatoadrenal tizim faoliashuvi oqibatida organizmda qon aylanishi va qon taqsimlanishi o'zgaradi. Giperkatexolaminemiy avazospazmga olib keladi. Umumiy periferik tomir qarshiligining ortishi kompensator reaksiya bo'lib, hayotiy muhim a’zolar: yiu'ak, bosh miyaning qon bilan ta’minlanishini saqlab qoladi. Bu fenomen qon ayianishi ning markazlashuvi deyiladi.
Pulsoksimetriya organlar perfuziyasini baholashdagi eng oddiy va samarali usul hisoblanadi. Bu usul arterial gipoksemiyani dinamik nazorat qilishda va davo choralari samaradorligini baholashda barcha shok turlarida keng qo`laniladi.
Obstruktiv shok diagnostikasida asosiy usul exokardiografiya hisoblanadi. XIX asming o‘rtalarida N.I.Pirogov shokning erektil va torpid fazalari haqida bayon qilgan.
Erektil qo`zg`alish fazasi jarohatlarga organ yoki tana qismidan hosil bo‘lgan impulslarni haddan tashqari ko‘p miqdorda bosh, miyaga uzatilishi natijasida yuz beradi. Bu fazada organizmda ko‘p miqdorda adrenalin ajraladi, bu o‘z navbatida organizmning adaptatsion mexanizm larini ishga tushiradi.
Qontomir tizimini giperkinetik qon aylanish turiga aimasbtira di. Yurak zarbi oshadi, koronar va periferik qon tomirlar kengayib mushaklarni qon bilan ta’minlanishi oshadi. Trombotsitlarmiqdori oshadi va faoliashuvi kuzatiladi. Qon ivish faktorlarini oshiradi shu jumladan protrombin va fibrinogen miqdori oshib qonning antikoagulyant fektorlari tormozlanadi. Qo‘zg‘alish fazasi juda qisqa (5—1O,15—20 min) boia di. Faqat kuyish shokida uzoq (4O min ) davom etadi.
Klinikasi: bemor psixomotor qo‘zg‘alish holatida: baqirib, yordamga chaqiradi, qochishga harakat qiladi. Obyektiv tekshirishga va davoga qarshilik qiladi. Terisi odatdagidek issiq, AB biroz. oshgan, taxikardiya. nafas tezlashgan bo‘ladt.