Tezkorlik qobiliyati haqida tushuncha Tezkorlik va uni tarbiyalash uslublari Tezkorlikni tarbiyalashning vositalari

1-jadval
Sport bilan shug’ullanmaydigan maktab o’quvchilarida tezlikning rivojlanish darajasi to’g’risidagi taxminiy ma’lumotlar

Yoshi	60 m ga yugurish (s)		Joyda turib yugurish tezligi 5 s da qadamlar miqdori
	o’g’il bolalar	qizlar	o’g’il bolalar	qizlar
7	-	-	18	18
8	12,2	12,8	19	19
9	11,7	12,1	20	21
10	11,5	11,6	21	23
11	10,4	11,2	22	24
12	9,4	11,0	22	25
13	9,1	10,4	21	26
14	9,0	10,4	22	26
15	8,7	10,1	24	26
16	8,6	10,2	24	26
17	8,2	10,0	24	26

Yosh va tezlikning o’zgarishi bilan kichik maktab yoshidagilarda yuqori sinf o’quvchilariga qaraganda tezlik ko’proq jadal rivojlanadi. Tezlik, mushak kuchi, texnika, bukilish, jadallashtirish darajasiga layoqatlilik, iroda zo’r berishning darajasi bilan mustahkam bog’langan.

Oddiy va murakkab harakatlantiruvchi reaksiyaning tezligini tarbiyalash muhim ahamiyatga ega.
Harakatlantiruvchi reaksiya tezligi ta’sirga javob berishning yashirin vaqti bilan belgilanadi. Reaksiyalar oddiy va murakkab bo’ladi. Oddiy reaksiya oldindan ma’lum bo’lgan (to’satdan paydo bo’ladigan) signalga ilgaridan ma’lum bo’lgan harakat bilan javob berishdir. Bunda yugurishdagi start olish, suzishda to’pponchadan otib start berish va boshqalar misol bo’la oladi. Reaksiyalarning qolgan barcha tiplari murakkab reaksiyalardir.
Murakkab harakatlantiruvchi reaksiyaning namoyon bo’lishi vaqtida o’quvchi ta’sir qiluvchiga qanday javob berishni bilmaydi – murakkab vazifaning oldida turib qoladi. Masalan: gandbolchi darvozaga hujum qilayotib, koptokni o’ng va chap, yuqori va quyi burchagiga tashlashi mumkin. Darvozabon koptok qaysi burchakka, qanday tezlik bilan va qaysi masofadan tashlanishini aniqlashi kerak; bularni hammasini hisobga olgan holda u harakatning optimal rejasini tanlaydi.
Oddiy va murakkab harakatlantiruvchi ta’sirning yuqori darajasi sport o’yinlarida va yakkama-yakka kurashlarda yuqori natijalarga erishishning muhim shartlaridan biridir.