Tibbiy biologiya

TIBBIY BIOLOGIYA

ADIZOV ASILBEK

02/03/2023 Mavzu: Odamlarda parazitlik qiluvchi xivchinlilar REJA: 1.Xivchinlilar sinifi haqida makumot 2.Tiripanasoma gambiense marfalogik tuzilishi 3.Tiripanasoma cruzi hayot sikli tiripanasoma haqida umumiy makumut 4.Ichak liyambiliasi marfalogiyasi va hayot sikli 5.XULOSA

Xivchinlilar sinifi vakillari hatvonlarni o”simliklar dunyosi bilan bog’lab turuvchi eng qadimgi guruhdir *Xivchinlilarniga xos bo’lgan umumiy xususiyatlardan biri o’zida bitta yoki bir nechta xivchin tutishidir *Xivchinini ko’ndalang kesimi kuzatilganda qobiq bilan o’ralganligi bu qobiq esa pirotoplazma qobig’ davomi ekaligi ma’lum bo’lgan *Xivchin matriksidagi 9 juft periferik va 1 juft markaziy fibrilla bo’lib sitoplazmada bazal membrana bilan tugaydi *Xivchin shakli ipsimon yoki tasmasimon bo’lib pirotoplazma o’simtasi hisoblanadi

Tiripanasoma turlari haqida

• Tiripanasomani 2 ta turi yaxshi o’rganilgan
• 1.Afrika uyqu kasalligi qo’zg’atuvchisi-tiripanasoma gambiense
• 2.shagas kasalligi qo’zg’atuvchisi-trypanasoma cruzi

TIRIPANASOMA GAMBIENSE

• Afrikada tarqalganog’ir uyqu kasalligini chaqiruvchi parazit
• XX asr boshida afrikada bir millondan ortiq kishi halok bo’lgan
• Kasallik belgilari esa quydagilar;tana harorati ko’tarilishi so’ngra markaziy nerv sistemasi shikastlanishi bemor uxlab qolishi
• Davolash chorasi ko’rilmasa bemor halok bo’lishi
• Tanasi ingichka cho’ziq har ikki tomoni uchli
• Tanasi orqa tomonida blefaroplast bor bu tanachadan esa xivchin o’sib chiqadi

savollar

1.Xivchinlilarni oziqlanish turi

2.Tiripanasoma tarqatuvchisi

3.Yadro qayerda joylashgan

4.Blefaroplast haqida malumot

5.Harakatlanish organoidi

2.Xivchin qayerdan o’sib chiqadi

3.Pirotoblazma o’simtasi?

4.Xivchinlilar qanday ko’payadi

5.se-se pashshasi kasallikni qanday yuqtiradi

1.Tiripanasoma bemorni qayerida uchraydi

TIRIPANASOMA CRUZI

• LOTIN AMERIKASIDA shagas kasalligi qo’zg’atuvchisi
• Kasallik tarqatuvchisi triatoma infestans
• Qandalaning orqa ichagida yashaydi 5-15 kun davomida taraqqiy etadi
• Qandalaga bir marta yuqsa butun umr davomida o’zida tiripanasoma saqlaydi va odam uchun xavfli hisoblanadi
• Afrika tiripanasomasida marfalogik jihatdan deyarli farq qilmaydi
• Lekin joylashish joyiga qarab shakli harxil bo’ladi
• Tiripanasoma cruzi odam va uy hayvonlarida parazitlik qiladi

Hayot sikli

• Odsmga asosan shikastlamgan teri orqali osonlik bilam yuqadi
• Tiripanasoma teri va shilimshiq pardalarning hujayralarida bir-ikki hafta yashab ko’paya boshlaydi
• So’ngra u yerdan chiqib qonga o’tadi va qon bilan birga butun tanaga tarqaladi
• Kaslallik belgilari tana harorati ko’tarilishi jigar va taloq kattalashishi ichak faoliyatini buzilishi keyinchalik mnego-ensefslit meningit kasalliklari
• 5 yoshdan kichik bolalarda og’ir o’tadi
• Ayrim malumotlarga ko’ra bemorlarning 14% o’lim bilan yakunlanadi

Sonlar haqida malumot

• 14%
• 5-15 kun
• 1898-yil
• 2 ta yadro

• 3-6 oy
• 12-15mkm
• 10-14mkm
• 4 ta yadro

LYAMBILIYA INTESTINALIS

• LYAMBILIYA Chaqirgan kasallik lyambilioz deyiladi
• Bu kasallik hamma yerda ucgraydi aholining deyerli 10% da bu parazitni topish mumkin
• Birinchi marta 1859-yil lyambl tomonidn tasvirlangan
• Vegetativ shakli nomsimon 12-15mkm eni esa 8-10mkm
• Tanasining o’rtasida tayanch ipi aksostillar o’tadi
• Kasallikni oldini olish usullari
• A)meva sabzavotlarni yaxshilab yuvish
• B)suvni qaynatib ichish
• C)pashshalarni qirish
• D)ovqatdan avval va ovqatdan keyin qo’llarni yaxshilab yuvish
• E)pishirilgan ovqat va qaynatilgan suvni yopiq idishda saqlash

Parazitlarni qayerda tarqalishini ayting

• Tiripanasoma gambiense
• leshmaniya

• Tiripanasoma

cruzi

• lyambiliya