Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил.      ISSN: 2181-1016

 

 

 

10 

 

fikrimizcha, quyidagilardan tashkil topishi mumkin: 

-  bank  faoliyatini  rivojlantirish  strategiyasi  etarli  darajada  uzoq  muddatga 

mo’ljallangan  ichki  bank  me’yoriy  hujjati  bo‘lib,  unda  ushbu  vaqt  oralig‘ida  bank 

faoliyatini  olib  borishdan  ko‘zlangan  maqsad  hamda  vazifalar  miqdor  va  sifat 

ko‘rsatkichlari orqali ifodalanadi. Belgilangan maqsad va vazifalarni amalga oshirish 

bank  deb  nomlanuvchi  tizimning  barcha  elementlari  (kredit,  depozit,  hisob-kitob  va 

boshqalar)  o‘zaro  uyg‘unlikda  faoliyat  olib  borishlari  talab  etiladi.  Elementlarning 

istalgan  birida  yuz  berishi  mumkin  bo‘lgan  kamchilik  bank  faoliyatini 

muvaffaqiyatiga  salbiy  ta’sir  o‘tkazadi.  Demak,  bank  faoliyatini  rivojlantirish 

strategiyasida  har  bir  yo‘nalish  bo‘yicha  bajarilishi  talab  etiladigan  va 

balanslashtirilgan  ko‘rsatkichlar  tizimi  ishlab  chiqilishi  zarur.  Shuni  e’tiborga  olish 

muhimki,  birinchi  bosqichda  bank  faoliyatini  rivojlantirishning  eng  umumiy 

parametrlari  tasdiqlanadi.  Ushbu  vazifa  bank  Kengashi  yoki  bank  aktsionerlarining 

umumiy  yig‘ilishi  vakolatiga  kiritiladi.  Fikrimizcha,  bank  faoliyatini  rivojlantirish 

strategiyasining  asosiy  ko‘rsatkichlari  buxgalteriya  balansi  (1-shakl)  ko‘rinishida 

ishlab chiqilishi va tasdiqlanishi zarur;  

-    bank  Kengashi  yoki  bank  aktsiyadorlarining  umumiy  yig‘ilishi  qaroriga 

muvofiq tasdiqlangan strategiya umumiy xususiyatga ega bo‘lganligi uchun, mazkur 

hujjat  aniqlashtirilishi  kerak.  Aniqlashtirish  jarayonida  bank  faoliyatining  har  bir 

yo‘nalishi  bo‘yicha  strategiyada  belgilangan  vazifalarni  amalga  oshirish  yuzasidan 

mezon va me’yorlar ishlab chiqiladi. Ishlab chiqilgan mezon va me’yorlar funktsional 

strategiya  va  ular  doirasidagi  siyosatlarning  tarkibiy  tuzilmasi,  mazmuni  va 

mohiyatini belgilab beradi; 

-  bank  faoliyati  yo‘nalishlari  bo‘yicha  mezon  va  me’yorlarni  belgilashda  bank 

Kengashi  a’zolarining  birinchi  navbatdagi  diqqat-e’tibori  endogen  va  ekzogen 

omillarning  strategiyada  belgilangan  davr  davomida  o‘zgarishi  tendentsiyalariga 

qaratilishi  lozim.  Ichki  va  tashqi  muhitdagi  kutilayotgan  o‘zgarishlar  nafaqat 

faoliyatning  alohida  yo‘nalishlari,  shuningdek,  strategiyani  qaytadan  ko‘rib 

chiqilishiga olib kelishi mumkin;  

- tijorat bankining hajmi, tarixan shakllangan an’analar, xizmat ko‘rsatilayotgan 

iqtisodiyot  tarmoqlari  va  boshqa  omillar  ta’siri  ostida  boshqa  xususiyatlar  yuzaga 

kelishi  mumkin va ular albatta strategik maqsad va vazifalarni aniqlashda e’tiborga 

olinadi. 

-  MDX  mamlakatlari  tijorat  banklari  depozit  porfelining  tahlili  depozitlarning 

“dollarlashuv”  darajasining  oshib  borishi  tendentsiyasi  kuzatilayotganligi  hamda 

milliy  valyutaning  asosiy  xorijiy  valyutalarga  nisbatan  kursida  ma’lum 

barqarorlikning mavjud emasligi, shuningdek, aholi va biznes sub’ektlari tomonidan 

omonat valyutasini tanlashda xorijiy valyutalarga ustuvorlik berilmoqda;  

-  depozitlarning  dollarlashuv  darjasining  oshib  borishi  milliy  valyutada 

ifodalangan  pul  massasa  miqdorini  kamaytirgan  holda  Markaziy  bank  tomonidan 

amalga  oshirilayotgan  pul-kredit  siyosati  transmission  mexanizmining  foiz  kanali 

faoliyati  samaradorligini  pasaytirib  yubormoqda.  Ushbu  salbiy  holat  Markaziy 

bankning  qayta  moliyalashtirish  stavkasining  depozit  va  kreditlar  bo‘yicha 

---