Tijorat banklarining to’lovga layoqatligi va likvidligi bank aktivlari likvidliligi tahlili

2008–2012-yillar davomida tijorat banklari joriy likvidlik koeffitsiyentining belgilangan me’yorga nisbatan o‘zgarishi

Banklar	2008		2009		2010		2011		2012
	Haqiqatda	Belgilangan me’yorga nisbatan farqi (+, –) marta	Haqiqatda	Belgilangan me’yorga nisbatan farqi (+, –) marta	Haqiqatda	Belgilangan me’yorga nisbatan farqi (+, –) marta	Haqiqatda	Belgilangan me’yorga nisbatan farqi (+, –) marta	Haqiqatda	Belgilangan me’yorga nisbatan farqi (+, –) marta
OATB «O‘zsanoat-qurilishbanki»	58,5%	1,95	83,5%	2,8	85,7%	2,9	80,7%	2,7	54,3%	1,8
DT «Xalq banki»	72,4%	2,4	68,4%	2,3	95%	3,2	75,6%	2,5	86,9%	2,9

DT «Xalq banki»da joriy likvidlik koeffitsiyenti 2008- yilda 2.4 punktga, 2009-yilda 2,3 martaga, 2010-yilda 3,2 martaga, 2011-yilda 2,5 martaga va 2012-yilda 2,9 marta- ga oshgan.
OATB «O‘zsanoatqo‘rilishbanki»ning joriy likvidlik ko- effitsiyenti tahlili natijaridan xulosa qilish mumkinki, maz- kur bank yuqori likvidli hisoblanadi. Bu holatda omonat- chilar va kreditorlarning manfaatlari har tomonlama hi- moyalangan. Ammo joriy likvidlik koeffitsiyentining had- dan tashqari yuqori bo‘lishi bankda ortiqcha resusrlar mu- ammosi mavjudligidan dalolat beradi. Mazkur muammo daromadlilik darajasini pasaytiradi va bu o‘z o‘rnida maz- kur bank aksionerlarining talabiga javob bermaydi. OATB
«O‘zsanoatqurilishbanki»da joriy likvidlik koeffitsiyenti- ning bunday tarzda ko‘payib ketishiga asosiy sabab kas- sa va boshqa kassa hujjatlari, O‘zR MBdan olinishi lo- zim bo‘lgan mablag‘lar hisob raqamlarida haddan tash- qari pul mablag‘larining saqlanganligidandir. Jumladan, 2008-yilning 31-dekabr holatiga kassa hisob raqamlarida
– 5 889,0 mln so‘m, O‘zMBdan olinishi lozim bo‘lgan hi- sob raqamlarda – 5 495,0 mln so‘m; 2009-yil 31-dekabr holatiga kassada – 20 569,2 mln so‘m, O‘zMBdan olinis- hi lozim bo‘lgan hisob raqamlarda – 9 927,7 mln so‘m; 2010-yil 31-dekabr holatiga kassada – 16 150,2 mln so‘m, O‘zMBdan olinishi lozim bo‘lgan hisob raqamlarda – 29 878,8 mln so‘m va hokazo.
O‘zbekiston Respublikasi DT Xalq bankida joriy lik- vidlik koeffitsiyentining tahlil natijalari ko‘rib chiqilgan- da mijozlar manfaati himoyalangan, lekin mazkur koeffi- tsiyentning belgilangan me’yordan o‘tib ketganligi ortiqcha resurslar mavjud bo‘lishi bilan bog‘liq muammo mavjudli- gidan dalolat beradi. Bizga ma’lumki, bu muammo Dav-

lat tijorat Xalq bankining daromadlilik darajasini pasayti- rib, ta’sischilar talabiga javob bermaydi. DT Xalq banki jo- riy likvidlik koeffitsiyentining bunday sur’atlarda oshib ke- tishining asosiy sababi kassa, vakillik hisob raqamida va boshqa aktiv hisob raqamlarda pul mablag‘larini ko‘p miq- dorda harakatsiz ushlab turilishi natijasidadir. Jumladan, 2008-yilning 31-dekabr holatiga kassa hisob raqamlarida 22842,4 mln so‘m, muxbirlik hisob raqamda 3907,4 mln so‘m, boshqa aktiv hisob raqamlarda 40691,2 mln so‘m; 2009-yil 31-dekabr holatiga kassa hisob raqamlarda 4681,7 mln so‘m, muxbirlik hisob raqamda 860,5 mln so‘m, bosh- qa aktiv hisob raqamlarda 63293,2 mln so‘m; 2010-yil 31- dekabr holatiga kassa hisob raqamlarda 4199,6 mln so‘m, muxbirlik hisob raqamda 1 211,9 mln so‘m, boshqa aktiv hisob raqamlarda 60564,2 mln so‘m; 2011-yil 31-dekabr holatiga kassa hisob raqamlarda 17097,5 mln so‘m, mux- birlik hisob raqamda 4322,1 mln so‘m, boshqa aktiv hisob raqamlarda 101790,4 mln so‘m mablag‘lar mavjud bo‘lgan. Ushbu mablag‘lar daromad keltirmaydi. Bank faoliyatining daromadliligini oshirish maqsadida, ushbu mablag‘larning bir qismi daromad keltiruvchi aktivlarga yo‘naltirilmog‘i lozim edi. Buni operativ ravishda hal qilinmaganligining asosiy sababi banklararo kredit resurslari bozorining rivoj- lanmaganligi bilan izohlanadi.
7.3-jadval