Tiqxmmi mtuning Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti Assistenti Eshmanov Otabek Usanovich Oliy ta’lim muassasalarida qishloq xo‘jaligi soha mutaxassislarini kasbiy faoliyatga tayyorlashning dolzarb ilmiy muammosi sifatida

TIQXMMI MTUning Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti
Assistenti Eshmanov Otabek Usanovich


Oliy ta’lim muassasalarida qishloq xo‘jaligi soha mutaxassislarini kasbiy faoliyatga tayyorlashning dolzarb ilmiy muammosi sifatida.


Annatatsiya
Ushbu maqolada men Oliy ta’lim muassasalarida qishloq xo‘jaligi soha mutaxassislarini kasbiy faoliyatga tayyorlashning bir nechta elementlari haqida va ularning qanday tartibda amalga oshirlishi haqida tizimli yondashilgan bo’lib bu tizimni amalga oshirganda qanday qilib kelajakda qishloq xo’jaligi sohalarida yetuk mutaxasislar tayorlashga erishiladi degan g’oyani ilgari surganmiz va bu kelajakda yurtimiz ravnaqiga hissa qo’shishiga umid qilaman.
Kalit so’zlar: Boloniya, integratsiya, modernizatsiyalash, kredit, psixologik, Sivilizatsiya, dinamik.
Аннотация
В этой статье я представляю системный подход к некоторым элементам профессиональной подготовки специалистов сельского хозяйства в высших учебных заведениях и как они реализуются, мы выдвинули идею и я надеюсь, что она будет способствовать развитию нашей страны в будущем.
Ключевые слова: Болонья, интеграция, модернизация, кредит, психология, цивилизация, динамика.
Annotation
In this article, I present a systematic approach to several elements of professional training of agricultural specialists in higher education institutions and how they are implemented. we have put forward the idea and I hope that it will contribute to the development of our country in the future.
Keywords: Bologna, integration, modernization, credit, psychological, Civilization, dynamic.
Mamlakatimizdagi ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar, uning xalqoro ta’lim makoniga qo‘shilishi mutaxassislarni kasbiy faoliyatga tayyorlash sifati muammosini tobora kuchaytirmoqda. O‘zbekistonning 2003 yilda Boloniya jarayoniga qo‘shilishi va O‘zbekistonning Yevropa integratsiyasi sharoitida zarur o‘zgarishlarni amalga oshirishga sodiqligi O‘zbekiston oliy ta’limini rivojlantirishda yangi yo‘nalishni belgilab berdi.
O‘zbekistonda oliy ta’limni modernizatsiyalash-bu butun ta’lim tizimini tubdan o‘zgartirishga qaratilgan davlat siyosatini amalga oshirish, shuningdek, ta’lim tizimini normativ davlat va xalqaro hujjatlar va standartlar bilan muvofiqlashtirishdan iborat. Boloniya jarayoni maqsadlari va usullarining qabul qilinishi O‘zbekistonda oliy ta’limni modernizatsiyalash yo‘llarini belgilab berdi. Asosiy maqsadlar: diplom va malakalarni taqqoslash va tan olish, talabalar va xodimlarning harakatchanligini ta’minlash, salohiyatni birlashtirish orqali muqobillik va raqobatbardoshlikning intellektual o‘sishi. Boloniya jarayonining usullari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: ikki bosqichli mutaxassislarni tayyorlash tizimi, talabalarni o‘qitish dasturini ishlab chiqish uchun baholashning kredit tizimini (yoki kredit birliklari tizimini) joriy etish, ta’lim xizmatlari uchun sifat menejmenti tizimini yaratishdan iborat.
O‘zbekiston Respublikasi ta’lim tizimini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlariga asoslangan ta’lim sohasidagi davlat siyosatiga muvofiq, ularni 2010 yilgacha amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar majmui, shuningdek 2006-2010 yillarda ta’limni rivojlantirish dasturi, asosiy maqsad oliy ta’limi tizimida mutaxassislarni tayyorlashdir:
- tegishli darajadagi va kasbga ega malakali xodim;
- o‘z kasbi bo‘yicha erkin ishlay oladigan, tegishli faoliyat sohalariga yo‘naltirilgan, mutaxassislik sohasida jahon standartlari darajasida samarali faoliyat ko‘rsatadigan malakali xodim;
- raqobatbardosh, malakali, mas’uliyatli, doimiy kasbiy o‘sishga, mehnat bozorida ijtimoiy va kasbiy harakatchanlikka tayyor bo‘lgan malakali xodim
Talabalarning shaxsiyatni kasbiy o‘zini o‘zi anglash uchun faol motivatsiyasini shakllantirishni hissiy tayyorgarliksiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Oliy ta’lim muvaffaqiyatini belgilaydigan muhim psixologik lahza-bu ma’lum bir kasbni egallashga "tayyorlik"dir (hissiy, motivatsion). Ichki resurslarni tahlil qilish va ularni kasb talablari bilan bog‘lash natijasida inson tomonidan amalga oshiriladigan kasbni tanlash insonning jamiyatda o‘zini o‘zi tasdiqlashining asosidir.
Oliy ta’lim muassasasida qishloq xo‘jaligi kasbini tanlash yovvoyi tabiat bilan aloqani tanlash, ko‘plab texnik vositalarining maqsadi va imkoniyatlarini bilish, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini tashkil etish va iqtisodiyoti to‘g‘risida bilimdir. E.A.Klimov tomonidan belgilangan kasblar tasnifida "odam-yovvoyi tabiat" birinchi o‘rinda turadi. Ushbu turda o‘simlik va tirik organizmlar va ularning mavjud bo‘lish sharoitlari bilan shug‘ullanadilar. Sivilizatsiya, insoniyat madaniyati, birinchi navbatda, qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarish madaniyati, qishloq xo‘jaligi, chorvachilik va boshqalar. Odamlar tabiatning iste’molchilari va kelib chiqishi tabiatda bo‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilardir. Inson faoliyati, avvalambor, tabiat resurslaridan foydalanish bilan bog‘liq .
Yovvoyi tabiat bilan aloqani tanlash nafaqat umumiy asoslar va yuqori darajada ixtisoslashgan sohada zarur bilimlarga ega bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, ko‘plab texnik vositalarining maqsadi va imkoniyatlarini bilish, tegishli ishlab chiqarishni tashkil etish va iqtisodiyotini bilish talab etiladi. "Ushbu turga tegishli ishlab chiqarish turlari boshqaruvning katta markazlashuvini anglatmaydi, shuning uchun bu yerda boshqa amaliyot turlariga qaraganda ko‘proq "har bir talaba o‘z manevrasini bilishi kerak", deyiladi A.V.Suvorov ".
Bo‘lajak qishloq xo‘jaligi soha mutaxassislarining zamonaviy kasbiy tayyorgarligi o‘z salohiyatini bilishga asoslangan shaxsiy va kasbiy harakatchanligini inqirozga qarshi tarbiyalashni ham o‘z ichiga olishi kerak. Oliy ta’lim muassasalarida kasbiy tayyorgarlikning samarali vositasi bo‘lib, mutaxassislarning hayot faoliyatining professional sohasi, unda muvaffaqiyatga erishish yo‘llari haqidagi g‘oyalarini kengaytirishi mumkin. Shunday qilib, bo‘lajak qishloq xo‘jaligi mutaxassislarini uning sifatini oshirish uchun kasbiy faoliyatga tayyorlash 1-rasmda keltirilgan.

1-rasm. Bo‘lajak qishloq xo‘jaligi mutaxassislarini kasbiy faoliyatga tayyorlash elementlari.
Natijada, biz bo‘lajak qishloq xo‘jaligi mutaxassislarining kasbiy faoliyatga tayyorgarligi ahamiyatini tushunishning muhim nuqtasini ta’kidlaymiz: birgalikda ko‘rib chiqilgan barcha shakllar oliy ta’lim muassasalarida qishloq xo‘jaligi mutaxassislarining kasbiy tayyorgarlash elementlari (rivojlanishning tarixiy xususiyatlarini hisobga olgan holda); o‘quv jarayonini pedagogik o‘zgartirish; ichki shaxsiy rivojlanishning dinamik tizimi sifatida talabalarni kasbiy faoliyatga tayyorlash, kasbiy va kommunikativ tajriba to‘plash; talabalarni shaxsiy va kasbiy harakatchanligini va kasbiy tayyorlash sifatini oshirish, pedagogik qo‘llab-quvvatlash.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak talabalarni qishloq xo’jaligida kasbiy faoliyatga tayorlashning bir nechta elementlarini keltirib o’tilgan bo’lib, bu elementlar kasbiy faoliyatga tayorlashning eng keng tarqalgan va ommalashgan uslublari desak mubolag’a bo’lmaydi.