Tizimli dastur nima?

Tizimli dastur nima? Dastur buyruqlarning tartiblangan ketma-ketligi bo’lib konkret masalaning yechim algoritmini tasviridir yoki boshqacha qilib aytganda dastur dasturlash tilining konstruksiyalari ketma-ketligidir. Har bir dastur hisoblash tizimi muhitida bajariladi Tizimli dastur - bu kompyuterlar tizimining tarkibiy qismlarini boshqaruvchi, ya'ni protsessor, operativ xotira, kirish-chiqarish qurilmalari, tarmoq uskunalari, va bir tomonida apparat, ikkinchisida foydalanuvchi dasturlari qatlamlari orasidagi interfeys vazifasini bajaruvchi dasturlar kompleksidir. Amaliy dasturlardan farqli o'laroq, tizim dasturiy ta'minoti aniq amaliy muammolarni hal qilmaydi, balki faqat boshqa dasturlarning ishlashini ta'minlaydi, ularga xizmat ko'rsatish funktsiyalarini beradi va hisoblash tizimining apparat resurslarini boshqaradi

Tizimli dasturlash qanday jarayon? Tizimli dasturlash (yoki tizim dasturlash) - bu tizimli dasturiy ta'minotini dasturlash faoliyati. Tizimli dasturlashning oddiy yoki amaliy dasturiy ta'minotga nisbatan asosiy farq qiluvchi xususiyati shundan iboratki, amaliy dasturlash foydalanuvchiga xizmat ko'rsatuvchi dasturiy ta'minotni yaratishga qaratilgan (masalan, matn protsessori), tizimli dasturlash kompyuter texnikasi uchun xizmat ko'rsatadigan dastur yaratishga qaratilgan (masalan, diskni birlashtiruvchi). Bunda qo'shimcha ravishda qurilmalar xaqida yanada xabardorlik yuqori bo'lishi kerak. Tizimli dasturlash – bu umumiy dasturiy ta’minotni yaratish jarayoni bo’lib Operatsion tizim, dasturlash tizimlari, boshqaruvchi va tekshiruvchi (tashhislovchi) dasturlarni tuzishga asosiy etibor beradi. Amaliy dasturlashlash amaliy (tadbiqiy) dasturlarni tuzish va taxlashga (otladka) mo’ljallangandir

Dasturiy ta’minoti nima? Dastur taminoti ikki turga bo’linadi – tizimli va amaliy dasturiy taminoti

Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va programma ta’minoti. Kompyuter arxitekturasi (eng. komputer architecture)-axborotni qayta ishlashni aniqlaydigan va axborotni texnik vositalar va dasturiy ta'minotning o'zaro ta'siri va printsiplariga aylantirish usullarini o'z ichiga olgan hisoblash mashinasining kontseptual tuzilishi. Kompyuter arxitekturasi nazariyasining asoslarini Jon fon Neyman yaratgan. Ushbu tamoyillarning kombinatsiyasi klassik (fon Neyman) kompyuter arxitekturasini vujudga keltirdi. Fon Neyman nafaqat kompyuterning mantiqiy qurilmasining asosiy tamoyillarini ilgari surdi, balki uning rasmda ko'rsatilgan tuzilishini ham taklif qildi.

Hisoblash tizimi nima? Hisoblash tizimi(HT) - ikkita bir-biriga bog’liq bo’lgan, ajralmas qismlardan iborat, yani quydagi sxema yordamida ko’rsatish mumkin.

Kompyuter arxitekturasi (eng. komputer architecture)-axborotni qayta ishlashni aniqlaydigan va axborotni texnik vositalar va dasturiy ta'minotning o'zaro ta'siri va printsiplariga aylantirish usullarini o'z ichiga olgan hisoblash mashinasining kontseptual tuzilishi. Kompyuter arxitekturasi nazariyasining asoslarini Jon fon Neyman yaratgan. Ushbu tamoyillarning kombinatsiyasi klassik (fon Neyman) kompyuter arxitekturasini vujudga keltirdi. Fon Neyman nafaqat kompyuterning mantiqiy qurilmasining asosiy tamoyillarini ilgari surdi, balki uning rasmda ko'rsatilgan tuzilishini ham taklif qildi.

Tizim arxitekturasi nima? Apparat vositalarini tahlil qilishda tizim arxitekturasini bilish kerak. Arxitektura so’zi EHM, hisoblash tizimi yoki programma taminotiga nisbatan tizimni umumiy mantiqiy tuzilishi , ma’lumotlarni kodlash, texnik vositalar va programmalar majmui, ularning o’zaro hamkorligi, xususiyatlari va qo’llash pirinsiplarini bildiradi

Operatsion tizim nima ? Operatsion tizim – tizimli dastur bo’lib foydalanuvchi va hisoblash tizimi orasidagi muloqotni tashkil qiladi va quyidagi funksiyalarni bajaradi: - xotirani boshqarish ; - protsessorni boshqarish ; - jarayonlarni boshqarish ; - qurilmalarni boshqarish ; - fayllarni boshqarish. Operatsion tizim (OT) tizimli dasturiy ta’minotining asosiy turlaridan biri bo’lib apparatura (mashina) atrofida ish muhitini tashkil qiladi va mashinaga to’g’ridan – to’g’ri murojat qiladi. Ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonida 4 ta bir – biri bilan bog’liq komponenta: odam (foydalanuvchi), qurilmalar (mashina), programma va ma’lumot o’zaro hamkorlik qilsa, OT shu hamkorlikni boshqaradi.

Operatsion TIZIM(sistema) (OS) ta’rifi.

Operatsion TIZIM (sistema) TIPLARIga misollar keltiring. Shaxsiy kompyuterlar (Windows,MacOS…..); Mobil qurilmalar(Android,iOS,Windows Mobile…) ; Ishchi stansiyalar(Unix , Solaris ,Linux,…) ; Super – EHM lar uchun (UNICOS , THE , System V);

Operatsion TIZIM(sistema) TIPLARI: Bir va ko’p foydalanuvchili operatsion tizimlar; Bir va ko’p foydalanuvchili operatsion tizimlar; Ko'p vazifali va bitta vazifali operatsion tizimlar; Bir nechta kompyuterlarda joylashgan-Tarqatilgan operatsion tizimlar; O'rnatilgan tizimlar; Mobil operatsion tizimlar;

Operatsion TIZIM(sistema) TIPLARI: Bir nechta kompyuterlarda joylashgan-Tarqatilgan operatsion tizimlar; Bir nechta kompyuterlarda joylashgan-Tarqatilgan operatsion tizimlar; Tarqatilgan operatsion tizim: mustaqil kompyuterlar guruhini boshqaradigan va ularni bitta kompyuterga aylantiradigan operatsion tizim. O'zaro bog'lanishi mumkin bo'lgan tarmoq kompyuterlarining rivojlanishi taqsimlangan hisoblashlarning paydo bo'lishiga olib keldi. Tarqatilgan hisoblash bir nechta kompyuterda amalga oshiriladi. Kompyuterlar guruh ishida hamkorlik qilganda, ular taqsimlangan tizimni yaratadilar

Operatsion TIZIM(sistema) TIPLARI: Mobil operatsion tizimlar; Mobil operatsion tizimlar; Mobil OT mobil qurilmani boshqaradi va uning dizayni simsiz aloqa va mobil ilovalarni qo'llab-quvvatlaydi. U mobil multimedia formatlarini qo'llab-quvvatlaydi. Planshetlar va smartfonlar mobil operatsion tizimlarda ishlaydi. Blackberry OS, Android va iOS

Operatsion TIZIM(sistema) TIPLARI: O'rnatilgan tizimlar; O'rnatilgan tizimlar; O'rnatilgan kompyuter tizimlarida foydalanish uchun mo'ljallangan operatsion tizimlar. Ular kichik mashinalarda va qurilmalarda ishlashga mo'ljallangan; Windows CE, FreeBSD,Minix 3 va boshqalar

Smartfonlarda eng ko’p ishlatiladigan OTlar. OT guruhi % Android 70,43 iOS 29,06 Samsung 0,16 KaiOS 0,11 Windows 0,07 Tizen 0,02 Series 40 0,02 Nokia 0,02 BlackBerry OS 0,01 Linux 0,01 Other 0,09

Planshetlarda eng ko’p ishlatiladigan OTlar. OT nomi % iOS 59,97 Android 39,79 Windows 0,14 Linux 0,07 BlackBerry OS 0,02 Other 0,01

O’yin qurilmalarida eng ko’p ishlatiladigan OTlar. OT nomi % Xbox 62,69 Playstation 36,9 Nintendo 0,41

Windows OTning versiyalari. Windows 1.0, Windows 3.0,Windows 3.1 — выпущена 18 марта 1992 года Windows for Workgroups 3.11 Windows 95 (версия Windows 4.00.950) Windows 98 (версия Windows 4.10.1998) Windows Me (версия Windows 4.90.3000) Windows NT , Windows NT 3.1,Windows NT 3.5 ,Windows NT 4.0  Windows 2000  Windows XP  Windows Server 2003 (версия Windows NT 5.2) — вариант Windows XP для работы на серверах Windows Compute Cluster Server 2003 Windows XP Embedded — вариант Windows XP для встраиваемых систем Windows Vista (версия Windows NT 6.0) Windows Server 2008  Windows HPC Server 2008 — замена Windows Compute Cluster Server 2003 для кластерных систем Windows Home Server Windows Vista for Embedded Systems — вариант Windows Vista для встраиваемых систем Windows 7 (версия Windows NT 6.1) Windows Server 2008 R2 (версия Windows NT 6.1) — вариант Windows 7 для работы на серверах Windows 8 (версия Windows NT 6.2) — имеются версии на планшетные компьютеры и на персональные компьютеры. Windows Server 2012 — серверная ОС от Microsoft. Поддержка драйверов Windows 8. Полная совместимость с Windows Server 2008, Windows Server 2008 R2. Windows 8.1 (версия Windows NT 6.3) — ОС от Microsoft. Отличается обновлённым ядром, повышенным быстродействием, стабильностью и безопасностью. Windows 10 (версия Windows NT 10.0) — ОС от Microsoft. Особенностью является то, что эта операционная система едина для компьютеров, планшетов и смартфонов. Windows CE (compact edition — компактная редакция) — операционная система реального времени для встраиваемых систем, мобильных телефонов, наладонных компьютеров и даже роботов. Windows Mobile, Pocket PC — версии Windows CE для мобильных телефонов и планшетных компьютеров. Windows Embedded — версии Windows CE для встраиваемых систем, включая роботов.

Windows oparatsion tizimi qaysi asosiy qismlardan (modullardan) iborat? 1.Windows yadrosi 2. Foydalanuvchi interfaysini boshqaruvchi qobiq – programma (проводник –yo’l boshchi ) 3.Reestr 4.Konfiguratsiya dispetcheri 5.Vertual mashina dispetcheri 6.Fayl qism sistemasi dispetchiri 7.Ilovalarni boshqarish moduli

Windows oparatsion tizimining asosiy qismlari: Windows yadrosi. Boshqaruvchi (asosiy) programma bo’lib o’z navbatida uch qismdan iborat. a) Karnel moduli. Kiritish – chiqarish, xotirani taxsimlash va jarayonlarni boshqaradi . b) User moduli. Sichqoncha, kloviatura, portlar, taymer boshqaradi, grafik interfeys elementlari (deraza, memyu, piktogramma) ni akslantiradi. v) GDI (Gaphik Divice Interface – Grafik prodseduralar (qurulmalar) interfeysi).Grafik prodseduralar ishini boshqaradi, manitor va pirintir drayverlari bilan hamkorlik qiladi

Windows oparatsion tizimining asosiy qismlari: Foydalanuvchi interfaysini boshqaruvchi qobiq – programma (проводник –yo’l boshchi ). Bu modul (EXPLORER) asosan fayllar ustida amallar (funksialar) bajarish uchun ishlatiladi . Funksialardan fayllarni ko’chirish, maxsus belgilar (yorliq,yarlik) bilan belgilash va boshqa amallarni ijro etish mumkin

Windows oparatsion tizimining asosiy qismlari: Windows oparatsion tizimining asosiy qismlari: Reestr(Registry). Bu modulda qurilmalar, tizm konfiguratsiyasi va ilovalar haqida ma’lumot saqlanadi. Ma’lumotlarni o’qish va yozish uchun reestr redaktori (registry editor), yani regedit.exe ishlatiladi.Reestr asosan ikkita fayldan iborat a)User.dat – foydalanuvchilar haqida ma’lumotni saqlaydi b)System.dat – aniq qurilmalar va shu ShEHM haqida ma’lumot saqlaydi

Foydalanuvchi grafik interfeysi. Grafik foydalanuvchi interfeysi (GFI), grafik foydalanuvchi interfeysi (GFI) (ing. graphical user interface, GUI) - foydalanuvchi uchun mavjud bo'lgan barcha tizim ob'ektlari va funktsiyalarini ekranning grafik komponentlari (derazalar, piktogramma, menyular, tugmalar, ro'yxatlar va boshqalar) shaklida taqdim etishga asoslangan kompyuter bilan o'zaro muloqot qilish uchun vositalar tizimi.Buyruqlar satrining interfeysidan farqli o'laroq, GUI-da foydalanuvchi barcha ko'rinadigan displey ob'ektlariga (interfeys elementlari) erkin kirish huquqiga ega (kirish moslamalari - klaviatura, sichqoncha, joystik va boshqalar) va ularni to'g'ridan-to'g'ri boshqaradi. Ko'pincha, GUI-da interfeys elementlari metafora asosida amalga oshiriladi va ularning maqsadi va xususiyatlarini aks ettiradi, bu esa tajribasiz foydalanuvchilar uchun dasturlarni tushunish va o'zlashtirishni osonlashtiradi. Grafik foydalanuvchi interfeysi foydalanuvchi interfeysining bir qismidir va foydalanuvchi bilan o'zaro aloqani ko'rsatilgan ma'lumot darajasida belgilaydi GUI tushunchasi 1984 yilda Apple Computer Corporation mahsulotlarida tijoratlashtirildi. Apple grafik interfeys foydasiga buyruq satridan voz kechgani uchun tanqid qilindi. Keyinchalik GUI bozorda mavjud bo'lgan aksariyat operatsion tizimlar va dasturlarning standart xususiyatiga aylandi. GUI-dan foydalanadigan tizimlarning misollari: Mac OS, GEM, Atari TOS, Microsoft Windows, Solaris, GNU / Linux, NeXTSTEP, OS / 2, BeOS, Android, iOS, Bada, MeeGo. Garchi tizimlarning aksariyat qismida GUI operatsion tizimga qo'shimcha bo'lsa-da, mustaqil dasturlar ham mavjud. BIOS Setup grafik dasturining bir varianti ma'lumki, OS yuklanishidan oldin ham, IBM PC-ga mos kompyuter sozlamalari sichqoncha bilan boshqariladi, to'liq GUI-ga o'xshash.

Foydalanuvchi grafik interfeysi turlari. Grafik foydalanuvchi interfeysining quyidagi turlarini ajratish mumkin: oddiy: GUI quyi tizimining o'zi tomonidan taqdim etilgan odatiy ekran shakllari va standart interfeys elementlari; haqiqiy grafik, ikki o'lchovli: dasturning o'z vositasi yoki uchinchi tomon kutubxonasi tomonidan amalga oshirilgan nostandart interfeys elementlari va asl metaforalari; uch o'lchovli.

Tizim razryadi. Tizim razryadi - bu tizimning protsessor turiga mos ravishda xotira bilan ishlash qobiliyati. Ayrim hollarda, 32-bit o'rniga, tez-tez x86 belgisini ko’rish mumkin. Shunday qilib, 32 va 64 bitli protsessorlar mavjudligini, ularning asosiy farqi ishlash jarayonida ishlatiladigan xotira hajmida. Binobarin, 32 bitli tizim 64 bitli tizim kabi xotiradan foydalana olmaydi, shuning uchun 32 bitli tizimlarga nisbatan 64 bitli Windows tizimlarining tezlashishiga erishiladi. Bundan tashqari, 64 bitli protsessor bilan ishlaydigan 32 bitli tizim ushbu protsessor foydalanishi mumkin bo'lgan xotira hajmidan ham foydalana olmasligini ta'kidlash o'rinlidir. Aniqrog'i, 32-bitli tizim, tizimli blokida 16 Gb xotira bo'lsa ham, atigi 3,25 Gbayt operativ xotiradan foydalanadi. 64-bitli tizimning afzalligi shundaki, u 64-bitli dastur va dasturlar uchun 192 Gb baytgacha (Windows 7 Professional va undan yuqori) operativ xotiradan foydalanishi mumkin, bu tizimni sezilarli darajada tezlashtiradi va 64-bitli qurilmalarda ishlaydigan 32-bitli ilovalar tizim uchun 4 Gbayt operativ xotira mavjud bo'ladi. Bu 3,25 Gb dan ko’p emas, lekin baribir ko'proq. Bundan tashqari, 64-bitli dasturlar 32-bitli tizimda ishlaydi deb o'ylamang - aksincha vaziyat ishlashiga qaramay, bunday emas

Windows reestri yoki tizim reestri. Windows reestri yoki tizim reestri - bu Microsoft Windows operatsion tizimlarining ko'pchiligida parametrlar va sozlamalarning ierarxik ravishda tuzilgan ma'lumotlar bazasi. Reestrda apparat, dasturiy ta'minot, foydalanuvchi profillari, oldindan sozlash uchun ma'lumotlar va sozlamalar mavjud. Boshqaruv panelidagi o'zgarishlarning aksariyati, fayllar assotsiatsiyasi, tizim qoidalari, o'rnatilgan dasturiy ta'minot haqida ma’lumotlar reestrda saqlanadi. Reestrdan foydalanishning afzalligi shundaki, Windows oynalari yordamida o'rnatib bo'lmaydigan sozlamalarni o'zgartirish mumkin. Biroq, boshqa tomondan, ushbu parametrlarni o'zgartirish boshqaruv paneli yoki boshqa tizim / dastur parametrlaridan foydalanilganda ko'rsatiladigan noto'g'ri harakatlardan ogohlantirishlar, vizual dizayn va har xil ogohlantirishlar bilan qo'llab-quvvatlanmaydi