Tizimli tahlil – metodologik fan sifatida

Tizimli tahlil – metodologik fan sifatida

Bajardi : Xoliqova Sabina

Tekshirdi: Matchanov Oybek

Reja:

• Tizim;
• Tizimli yondashuv;
• Tizimli tahlil;
• Tizimli tahlil bosqichlari.

Tizim - muayyan munosabatlar bilan bogʻlangan va tizimning ancha murakkab funksiyalarni bajarishini ta‘minlaydigan tarzda oʻzaro aloqada boʻlgan obyektlarning (elementlarning) ajralmas toʻplamidir (aniq maqsadga erishish uchun).
Tizim elementi - qismlarga ajratib boʻlmaydigan tizim obyektidir.
Har qanday tizimning muhim tarkibiy qismlari uning tarkibiy elementlari va ular orasidagi bogʻlanishlardir.
Tizimning birinchi boʻlinishi (dekompozitsiya) natijasida birinchi darajadagi quyi tizimlar (bloklar) shakllanadi, ikkinchi boʻlinish jarayonida birinchi darajadagi quyi tizimlar ikkinchi darajali quyi tizimlarga ajraladi va h.k.
Natijada, oʻrganilayotgan tizimni turli darajadagi quyi tizimlar daraxti sifatida namoyish etilishi mumkin.
1-rasm. Tizim iyerarxiyasiga misol
Tizimli yondashuv – bu murakkab obyektlarni (tizimlarni) oʻrganishning zamonaviy umumiy ilmiy metodologiyasidir; u har qanday tizimni umuman oʻrganishga qaratilgan boʻlib, unda elementlardan tizim tashkil etish tamoyillari oʻrganilib, har bir quyi tizim va alohida elementlarning ishlashi tizimning asosiy maqsadi nuqtai nazaridan koʻrib chiqiladi.
Umumiy tizimlar nazariyasi - bu odatda turli xil va sinfdagi tizimlarni tavsiflaydigan va ularni tahlil qilishning oʻziga xos usullarini ishlab chiqadigan fanlararo nazariyasidir.
Tizimli tahlil – har xil tabiatga va tavsifga ega boʻlgan hodisalar va jarayonlarni, fanlararo muammolarni oʻrganish va bayon etish uchun kerak boʻladigan tushunchalar, jarayonlar va texnologiyalar toʻplamidir. Bu toʻplam shunday tizimlarni tadqiq qilishning usullari, metodlari, umumiy qonunlarini oʻz ichiga oladi. Bu, nazariya va amaliyotning murakkab, koʻpincha toʻlaaniq boʻlmagan, muammolarini oʻrganish metodologiyasidir.
Tizimli tahlilda predmetli (predmetga yoʻnaltirilgan) fikrlash – bu xususiy va umumiy voqyealar va hodisalar qatorida, bir maqsadga yoʻnaltirilgan holda (odatda, oʻrganish maqsadida) sabab-oqibat aloqalarini va qonuniyatlarini topish, aniqlash va faollashtirishga yordam beruvchi metod (prinsip)dir. Koʻp hollarda bu tizimlarni tadqiq qilishning metodikasi va texnologiyasidir.

Tizimli tahlilning asosiy metodlari
Dekompozitsiya	Analiz	Sintez
Umumiy maqsadning, asosiy funksiya taʻrifi va dekompozitsiyasi	Strukturali analiz	Tizim modelini ishlab chiqish
Tizimni muhitdan ajratib olish	Morfologik analiz	Strukturali sintez
Rivojlanish, xavf-xatar, noaniqliklar an‘analarini tavsiflash	Qiyosiy analiz	Parametrik sintez
Qora quti modeli	Samaradorlik analizi	Tizimni loyihalash metodlari
Tarkibning dekompozitsion modeli	Yaratilayotgan tizimga talablarni shakllantirish	Alternativalarni baholash metodlari
Strukturaning dekompozitsion modeli

Nazorat savollari:

• Jamiyatning asosiy tizim resurslari qanday boʻladi?

2. Murakkab va katta tizimlar
3. Tizimli tahlil nima?
4. Tizimli tahlilning predmet sohasiga nima kiradi?
5. Qanday asosiy tizim usullari va protseduralari bor?

E’tiboringiz uchun raxmat!