Tálimdi modernizaciyalaw sharayatında mektep oqıwshılarına texnologiyalıq tálim beriwdiń tiykarǵı principlerı

Tálimdi modernizaciyalaw sharayatında mektep oqıwshılarına texnologiyalıq tálim beriwdiń tiykarǵı principlerı.
Annotatsiya
Maqalada ulıwma bilim beriwdiń úshinshi bólegi retinde gumanitar hám tábiy pánler bólimleri menen bir qatarda texnologiyanıń zárúrli rolı belgılengen. Programma variantlarınıń mazmunı “Texnologiya. Miynet tálimi. 1-4, 5-11 klasslarıniń ”, texnologiyası rus mektebiniń tiykarǵı oqıw programmasına kiritilgen waqıtqa shekem islep shıǵılǵan. Oqıtıw texnologiyası máseleleri kórıp shıǵıladı. Texnologiya boyınsha jańa programmalar hám “Texnologiya” páninen robototexnikaniń ornı analiz etiledi. Federal Mámleket tálim standartlarınıń “Texnologiya” bólimlerin jetilistiriw boyınsha pıkırler usınıs etiledi. Ulıwma tálim boyınsha federal oqıw -metodikalıq birlespesıniń 2015 jıl 8 apreldegi qararı menen tastıyıqlanǵan ulıwma tálimniń shamalanǵan tiykarǵı tálim programmasınıń " Texnologiya" bóliminiń mazmunı kórip shıǵıladı. " Texnika hám texnologiya" hám " Programmaǵa xizmet kórsetiw texnologiyaları" variantları " Texnologiya" programmasın esapqa alǵan halda jazılǵan. Miynet tálimi. 1-4, 5-11 klasslar ” hám shamalanǵan tiykarǵı tálim programması.
Gilt sózler
Texnologiya, texnologiyalıq tálim, federal mámleket tálim standartı, " Texnologiya" programması, " Texnologiya" programmasın qurıwdıń ózgeriwsheńligi, robototexnika.
Materiallar, energiya hám maǵlıwmatlardı rejege muwapıq hám insan máplerine muwapıq ózgertiw, bul ózgerislerdiń ulıwma principlerı tuwrısında texnologiyalıq bilimlerdi ózlestiriw zárúrligi 20 -ásir aqırında jańa tálim (tema ) payda bolıwına alıp keldi. “Texnologiya” baǵdarı dúnyanıń kóplegen mámleketlerindegi ulıwma bilim beriw mektepleri oqıw programmalarında. “Texnologiya” pánin Ullı Britaniya, Fransiya, Germaniya, AQSH, Avstraliya, Izrail, Gollandiya, Shvetsiya, Bolgariya, Qazaqstan, Qitay hám basqa kóplegen mámleketler mekteplerinde úyreniledi. Ol barlıq studentler ushın májbúriy pánler dizimine kiritilgen. Oqıw rejesinde " Texnologiya" nıń bar ekenligi bul mámleketler sanaatı hám biznesi tárepinen aktiv qollap -quwatlanadı, sebebi bul pán oqıwshılardıń dóretiwshilik intellektuallıq qábiletlerin rawajlandırıw hám olardı dóretiwshilik jumıslarǵa qosıwǵa qaratılǵan. “Texnologiyalar” metodikalıq támiynatı islep shıǵıldı, texnologiya tálimi boyınsha xalıq aralıq konferensiyalar ótkerilmekte. Bunday konferenciyalar 2 jılda bir ret 2 milliard xalıq jasawshı Aziya -Tınısh okeanı regioni mámleketleri ushın ótkeriledi. " Texnologiya" pán baǵdarı 1993 jılda Rossiya Federatsiyasi tálim mákemeleriniń tiykarǵı oqıw programmasına kiritilgen. Ol miynet tálimin almastırıldı. Bul tiykarǵı pándegı ámeliyatqa baǵdarlanǵan tarawlar tábiyattanıw, ilimiy-texnika, texnologiya, isbilermenlik hám gumanitar bilimlerdi sintez etip, olardı sanaat, energetika, qurılıs, awıl - xojalıǵında qóllaw jolların ashıp beredi, ulıwma bilim beriwdiń pragmatik baǵdarın támiyinleydi. Bul bilimlendiriw tarawında studentlerdiń dóretiwshilik rawajlanıwına úles qosatuǵın ǵárezsiz joybar hám izertlew iskerligi zárúrli rol oynaydı. Jaslar ulıwma táliminiń jáhán tájiriybesinde kórsetkeni sıyaqlı, “Texnologiya” pán baǵdarı gumanitar hám tábiy pánler komponentleri menen bir qatarda mektep oqıwshıları ulıwma táliminiń úshinshi zárúr komponenti bolıp, olarǵa bilimlerdi ámeliyatda qollaw hám dóretiwshilikte paydalanıw múmkinshiligin beredi hám ónimlerdi proektlestiriw, qurıw hám islep shıǵarıw tarawındaǵı pán tiykarları bolıp tabıladı. Bul bolsa oqıwshılardıń ulıwma tálimnen kásip-óner tálimine ótiwdiń úzliksizligin, úzliksiz óz-ózin tárbiyalawı hám miynetin támiyinleydi. 1992-1994 jıllarda jańa pán baǵdarınıń “Texnologiya. Miynet tálimi. 1-4, 5-11-klasslar ", 170 000 úlgıden artıq tiraj benen baspa etilgen [1] " Texnologiya" ni úyrenıp atırǵanda studentler: a) mútajliklerdiń payda bolıwınan tartıp tap ámelge asırıwǵa shekem bolǵan transformacion insan iskerliginiń ulıwma principlerı menen tanısıwları, jumıs nátiyjeleri menen bir qatarda texnologiyalardan paydalanıwı ; b) informaciya texnologiyaları hám sızılmalardan paydalanǵan halda materiallar hám elektr energiyasın konvertaciya qılıwdıń bir qatar ayriqsha texnologiyaların ámelde ózlestiriwı, v) dizayn principlerınen paydalanǵan halda olardı dóretiwshilik joybar iskerligi processinde ámelge asırıwı ; g) XXI ásirdiń perspektivalı texnologiyaları menen tanısıw ; d) mámleketimiz ekonomikasın injener-texnikalıq kadrlar menen támiyinlew ushın birinshi náwbette materiallıq islep shıǵarıw tarawında keleshektegi kásip iskerliginiń múmkinshiliklerin úyreniw. Texnologiya mektep oqıw programmasındaǵı tiykarǵı ámeliyatqa baǵdarlanǵan pán tarawı bolıp, onı tómendegi sózler menen tariyplew múmkin:
Dizayn hám islep shıǵarıw. Rus mekteplerınde úskenelestirilgen ustaxonalardi talap etetuǵın " Sanaat texnologiyaları", " Úy xojalıǵı texnologiyaları" hám " Awıl xojalıǵı texnologiyaları" texnologiyalıq oqıtıwdıń ush variantın ámelge asıradı. Bul bolsa 1992-1994 jıllarda islep shıǵılǵan “Texnologiya” pániniń mazmunı boyınsha studentlerdi olardıń qızıǵıwshılıqlarına sáykes túrde tayarlawdıń ózgeriwsheńligin támiyinleydi, programma modullerdı óz ishine aladı :. Materiallardı qayta islew (" Sanaat texnologiyaları" variantında aǵash hám metall, " Úy xojalıǵı texnologiyasi" variantında gezleme hám azıq-awqat ónimleri, sonıń menen birge, " Awıl xojalıǵı texnologiyaları" variantında awıl xojalıǵı materialları ), sonday-aq kórkem qayta islew hám ońlaw -qurılıs jumısları ;... Elektr hám elektronika;... Sızıw ; * Isbilermenlik hám úy xojalıǵı elementleri. Úy mádeniyatı ;... Islep shıǵarıw hám átirap -ortalıq,: Social islep shıǵarıw tarmaqları, kásipge baǵdarlaw, kásiplik ózin - ózi belgilew:. Dóretiwshilik joybarlardı ámelge asırıw. Oqıw waqtıniń 70% ı materiallardı qayta islew, elektrotexnika jumısları hám dóretiwshilik joybarlardı ámelge asırıw boyınsha ámeliy jumıslarǵa arnalǵan. «Texnologiya» sheńberinde milliy mádeniyat elementlerin úyreniw múmkin. Texnologiya sabaqları adamlardıń mútajliklerin qanaatlandıratuǵın miynet ob'ektlerin (ónimlerin) jaratıw ushın materiallar, energiya hám maǵlıwmatlardı ózgertiw processinde texnologiyalıq sawatlılıqtı, texnologiyalıq kompetenciyani, texnologiyalıq mádeniyattı, sistemalı texnologiyalıq (dizayn hám texnologiyalıq ) transformacion pikirlewdi qáliplestiriwge járdem beredi, oqıw jumısları hám joybarların ámelge asırıw. Eger oqıw jumısların ámelge asırıwǵa tiyisli texnologiyalıq tarawda bilim, hám kónlikpelerdi qáliplestiriwge járdem beredı, ol jaǵdayda joybarlardı ámelge asırıw dizayn hám texnologiyalıq pikirlewdi qáliplestiriwge járdem beredi hám oqıw procesinde tájiriybe beretuǵın waziypalardı kirgiziw imkaniyatın beredi hám óz tálim nátiyjelerine tiykarlanǵan pragmatik qararlardı qabıllaydı. Joybar temaların tańlaw adamlardıń mútajliklerin analiz qılıw menen baylanıslı, atap aytqanda, 5-klassta joybarlar balalar baqshasi ushın oyınshıqlardı islep shıǵıw hám islep shıǵarıw menen baylanıslı bolıwı múmkin, 6 -klassta úy hám mektep ushın ónimler, 7- 8-klasslar ushın yarmarkalar hám kórgezbeler . " Texnologiya" sheńberinde balalar aǵash, metall, gezleme, azıq-awqat ónimlerin qayta islew, ońlaw hám qurılıs jumısları, xojalıq ónımlerı texnikasınan paydalanıw hám ápiwayı ońlaw menen baylanıslı kúndelik mashqalalardi sheshiwdi, úy sharayatında islew principlerıniń mádeniyatın hám salamat turmıs tárizin úyrenedı. Bul wazıypalardı ámelge asırıw ushın tiyisli materiallıq járdem talap etiledi. 5-klasstan baslap oqıwshılar túrli kásipler menen tanısadı, 8-klassta bolsa den sawlıǵına baylanıslı oqıwshılardıń kásiplik qábiletin bahalap, olardıń keleshektegi kásiplik iskerligi hám kásipiniń múmkin bolǵan baǵdarların tereńrek kórip shıǵıw hám de olardı baǵdarlaw maqsetke muwapıqlıǵına baylanıslı kasiplik tálimdi tańlawı bolıp tabıladı. 1994 jılda " Texnologiya hám isbilermen oqıtıwshı" qánigeligi Rossiya Federatsiyasi qánigelikleri klassifikaciyasına kiritilgen. “Texnologiya” pán baǵdarı oqıw - metodikalıq qóllanbalar : sabaqlıqlar, jumıs dápterleri, oqıtıwshılar ushın metodikalıq kórsetpeler, oqıw plakatlari, elektron qollanbalar menen támiyinlengen. Mámleketimizde 1994 jıldan beri hár jılı Texnologiyalıq tálim boyınsha xalıq aralıq konferenciyalar, hár jılı Moskvada " Texnologiya" pánindegi rus mádeniyati" konferenciyaları hám Maxachqal'ada " Texnologiya" temasındaǵı milliy mádeniyat konferenciyası ótkeriledi. 1997 hám 2001 jıllarda texnologiya oqıtıwshıları Rossiyaniń jıl oqıtıwshıları boldı. 2000 jıldan beri texnologiya boyınsha mektep oqıwshıları ushın Pútkil Rossiya olimpiadası hár jılı ótkerip kelinip atır, atap aytqanda, sınaqtan ótkeriw hám dóretiwshilik wazıypalardı orınlaw : berilgen ónimdi islep shıǵarıw procesin islep shıǵıw, ámeliy islerdi orınlaw hám joybarlardı usınıw. Biraq “Texnologiya” pánin oqıtıwda úlken máseleler bar. 2002 jılda Joqarı Ekonomikalıq mektep rektori Y. Kuzminov texnologiyanı jalǵan predmet dep atadi, odan qutılıw kerek. Texnologiyanı úyreniwge sarplanǵan saatlar sanı turaqlı túrde azayıp barıp atır, ol endi 9 -klassta úyrenilmeydi hám qaǵıyda jolı menende, 10 -11-klaslarda, ádetde, materiallıq járdem joq hám Rossiyada derlik barlıq jerde sızıw joq etilgen. Oqıw hám islep shıǵarıw kárxanaları azayıp baratır. Texnologiya tálimniń tiykarǵı yadrosına kiritilmegen, texnologiyada juwmaqlawshı imtixan hám EGE joq. Tiykarǵı ulıwma tálimniń FGOS penen" Texnologiya" nıń ámeliyatqa baǵdarlanǵan ózgesheliklerin sáwlelendirmeydi. Orta (tolıq ) ulıwma tálim FGSda " Texnologiya" májburiy pán emes. Texnologiyaǵa qarsı gúres mámleketimiz ekonomikasında kadrlar jetıspewshılıgın asıradı. Mámleket administraciyası tárepinen 2020 jılǵa shekem mámleketimizdi innovaciyalıq texnologiyalardı rawajlandırıw hám joqarı nátiyjeli 25 million jumıs ornın jaratıw wazıypasın joqarı maman jumısshılar, injener-texnikalıq hám ilimiy kadrlar tayarlawda mekteplerde tálım alıp atırǵan áwladtı texnologiyalıq hám tabiy pánler tizimın sistemalı jolǵa qo'ymasdan ámelge asırıp bolmaydı.Mektepte miynetke tayarlaw hám texnologiyanı úyreniw óz pitkeriwshilerin, atap aytqanda, kók reńli kásiplerdi tańlawǵa, Rossiya Federatsiyasi Prezidentiniń qayta tikleniwi haqqında aytqan ózıniń sózge shıǵıwlarında baslanǵısh, orta hám joqarı kásip-óner tálimi sistemasında oqıwǵa baǵdarlaydi.Bunnan tısqarı, bunday oqıtıw processinde qáliplesken dáslepki texnikalıq hám texnologiyalıq -logikalıq kónlikpeler búgingi kúnde Rossiya Federatsiyasi Qurallı Kúshleri saplarında xizmet etiw dáwirinde zamanagóy áskeriy texnikanı ózlestiriw jaslar ushın hár qashanǵınan da zárúr bolıp tabıladı.. Mámleketimiz aldında turǵan modernizaciya, innovaciyalıq hám texnologiyalıq rawajlanıwdıń ilimiy-ámeliy wazıypaların sheshiw ushın kadrlar tayarlawdı ulıwma bilim beriw mektepte “Texnologiya” pánin úyreniwden baslanıp, baslanǵısh, orta hám joqarı kásip-óner tálimi mákemelerinde dawam ettiriw kerek. “Texnologiya” páni mekteptegi tiykarǵı bilimlendiriw tarawı bolıp, ol jaǵdayda dóretiwshilik miynetıniń barlıq zamanagóy kásipleri ushın zárúr bolǵan ámeliy joybar jumısları kónlikpe hám ilmiy tájriybeleri qáliplesedi. Áyne «Texnologiya» pánin islep shıǵıw processinde studentlerdiń kóbisi materiallardı ózgertiw menen baylanıslı bolǵan júzege keletuǵın ámeliy mashqalalardi analiz qılıw hám dóretiwshilik penen sheshiw ushın dáslepki ideyalar hám kónlikpelerdi hám ónimlerdi proektlestiriw, proektlestiriw hám óndiriske tiykarlanǵan energiya hám informaciya alıwları kerek. “Texnologiya” sabaqlarında mektep oqıwshıları texnikalıq yamasa injenerlik dóretiwshiligi, texnologiya álemi hám texnosfera, perspektivalı texnologiyalar, texnologiyanıń jámiyet hám átirap -ortalıqqa tásiri, insan iskerligi tarawları tuwrısında ideyalarǵa tiyisli bilim hám kónlikpelerge iye boladı. Iskerlik jáne social islep shıǵarıw, kásipler spektri hám olardıń múmkinshiliklerin óz-ózin bahalaw usılları, sonıń menen birge, úy xojalıǵı texnologiyaları tuwrısında, shaxstıń texnologiyalıq mádeniyatı hám transformacion iskerlik mádeniyatı elementlerın ózlestırıw. 2014 hám 2015 jıllarda pedagogikalıq jámáát Privoljskiy filialında fizikalıq hám medicina pánleri doktorı basshılıǵında islep shıǵılǵan FIROni kórıp shıqtı. E. V. Kogana " Texnologiya" pán baǵdarınıń ulıwma tálim programması joybarı (5-9 -klasslar ).[4] ORT programması tiykarında jazılǵan “Texnologiya (5-9 -klasslar )” programması úsh bloktan ibarat. Birinshi blokda studentlerge zamanagóy materiallıq hám informaciya texnologiyaları kontekstine kiriwge múmkinshilik jaratıwshı, insaniyattıń texnologiyalıq evolyutsiyası, jaqın on jıllıqlardaǵı texnologiyalıq tendentsiyaları. Ámeliy transformacion iskerlik joq. Ekinshi blok studentlerde texnologiyalıq mádeniyatı, dizayn hám texnologiyalıq pikirlewdi qáliplestiriwge járdem beredi. Texnologiyalıq mádeniyat anıqlanbaǵan. Úshinshi blok kásipge baǵdarlawǵa arnalǵan. Studentlerde ámeliy transformacion iskerlik joq.[4] Texnologiya xanasi dizayn tarawına kóre 12 kompyuter, topar úyreniw hám dizaynerler menen islesıw ushın 24 orınlı úlken súyri-sopaq stol, járdemshi islep shıǵarıw maydanında elektr pechka, lavabo hám tońlatqısh bar. Qurılıs materialları hám gezlemelerdi qayta islew sexları joq. Bul oqıtıw texnologiyasın arzanlastıradı. “Texnologiya” pánin úyreniwge 5-7-klaslarda 2 saat, 8-klassta 1 saat (bul 2004-jıldıń tiykarǵı oqıw rejesine tuwrı keledi) hám 9 -klassta oqıw rejesiniń ózgeriwshen bólegi bolǵani sebepli sabaqtan tisqari 1 saat ajratılıwı názerde tutılǵan. Ámeliy jumıslar sabaq iskerligi sheńberinde modellestiriw hám proektlestiriw ortalıǵında, joybar iskerligi bolsa sabaq hám klasstan tısqarı jumıslar sheńberinde ámelge asıriladı. Joybar iskerliginiń ámeliy basqıshı elementar (tártipke salıwdı talap etpeytuǵın ) hám quramalı (jumısshı ásbaplardı / texnologiyalıq úskenelerdi tártipke salıw / sazlawdı talap etetuǵın ) járdeminde materiallıq ónimdi islep shıǵarıwdı óz ishine aladı. Dizayn konceptsiyasın ámelge asırıw ushın zárúr bolǵan materiallardı qayta islew texnikasın ózlestiriw ushın dógerekler, klasstan tısqarı shınıǵıwlar forması retinde ótkeriledi, olarda studentler ózleri tańlaǵan halda qatnasadı. Kadrlar tayarlaw Rossiyada qabıl etilgen " Texnikalıq miynet (sanaat texnologiyaları ) hám Xızmet miyneti (úy xojalıǵı texnologiyaları ) " ne bólinbesden tek bırǵana programma boyınsha ámelge asıriladı. 2014 jılda programma tálımdı rawajlanıdırıw Federal institutı tárepinen tastıyıqlanǵan.Mámlekettiń jetekshi pedagogika joqarı oqıw orınlarınıń unamsız juwmaqlarına qaramay, Rossiya Federatsiyasining bir qatar aymaqlarında onıń eksperimental sınaqları baslandı. Sonday etip, texnologiya xabar texnologiyalarına tiykarlanǵan gumanitar pánge aylanadı, materiallardı qayta islewdiń ámeliy iskerligi sabaqtan tısqarı shınıǵıwlar dawamında ámelge asıriladı, yaǵnıy rasında tamamlanılıp atır. " Texnologiya" páni sheńberinde materiallardı qayta islew hám texnologiyalıq oqıtıw baǵdarların ózgeriwsheń bólistiriw boyınsha Rossiya tájiriybesinen waz keshiledi. Qurılıs materialları, gezleme hám azıq-awqat ónimlerin qayta islew sexlarına ıyelew zárúrligi derlik joǵalıp baratır. Bul programmanıń engiziliwi rus mektebınde “Texnologiya” pániniń ámeliy baǵdarın keskin hálsizlendıredı hám oqıwshılardıń ámeliy kónlikpelerin páseytıredı. Sol sebepli bul programmaǵa unamsız ataq beriw jáne onı mámleket mekteplerinde engiziwdi jónsiz dep esaplaw kerek. Biraq bul programmadan zamanagóy hám perspektivalı texnologiyalar menen tanıstırıwǵa arnalǵan birinshi taraw materialın respublikamızda ámelde bolǵan “Texnologiya” programma hám sabaqlıqlarına tolıǵıraq kiritip, oqıtıwshılar ushın metodikalıq usınıslar tayarlaw kerek. Aqırǵı waqıtlarda mektep oqıwshılarına texnologiyalıq tálim beriwde robototexnikaniń roline úlken itibar qaratılıp atır. Robototexnika mektepdegi texnologiya sabaqlarında da, mexanika mashinasazliq, elektrotexnika, elektronika ham dástúrlewdi birlestirgen qosımsha tálimge de úlken qızıǵıwshılıq oyatadı. Biraq házirgi waqitta robototexnika 2010 jilǵi Federal mámleketlik tálim standarti hám 2004 jilǵi Mámleketlik tálim standarti texnologiyasi boyinsha úlgili dástúrlerge ham Rossiya Federatsiyasi Prezidenti tárepinen tastiqlanǵan uliwma tálim dástúri shamalanǵan tiykariy tálimge kırıtılmegen.Uliwma tálim boyinsha Federal oqiw-metodikaliq birlespesiniń 2015 jil 8 apreldegi qarari menen ol mektep oqiwshilari ushin texnologiya boyınsha pútkil Rossiya olimpiyadalari mazmúnına kiritilmegen ham olar shamalanǵan tiykariy uliwma tálim hám orta (toliq)uliwma tálim dástúrleri tiykarinda ótkiziledi . Qosimsha tálim tiykarinda oqip atırǵan mektep oqıwshıları ushın robototexnika boyınsha olimpiyadalar ótkerıw múmkın. Sol menen bırge,sonı ıtıbarǵa alıw kerek, konstruktordiń bólımlerı tiykarınan robotlar konstruktsiyaları bır sabaqta jiynalıp,sabaq aqırında bóleklerge ajralıwı kerek yamasa hár bır student ushın konstruktor bolıwı kerek(studentler toparı) bul úlken finanslıq qárejetlerdı talap etedı. Konstruktorlardan paydalanǵanda materiallıq texnologiyalar úyrenilmeydi: konstruktiv materiallardı, gezlemelerdi hám azıq-awqat ónimlerin qayta islew texnologiyaları, materiallardı kórkem qayta islew, turar-jay, úy mádeniyatın saqlaw texnologiyaları, ońlaw hám qurılıs jumısları hám materiallıq texnologiyalardı ámelge asıratuǵın joybarlar ámelge asırilmaydi; lekin olar mektep oqıwshıları ushın Pútkilrossiya olimpiadalarınıń mazmunın belgileydi.joybar prezentaciyaın óz ishine alǵan texnologiyalar, qaǵıyda tiykarında, materiallıq texnologiyalar járdeminde ámelge asıriladı, olardıń kóbisi tovarlar hám xızmetler bazarında satılıwı múmkin. Bul bolsa isbilermenlik elementlerin biliwdi názerde tutadı. Usınıń menen birge, studentler joqarıda belgilengen materiallıq texnologiyalar kózqarasınan kúndelik turmısda, bálki keleshektegi kásipinde de paydalı bolǵan bilim hám kónlikpelerdi almaydı. Mektep oqıwshılarınıń ámeliy hám joybar iskerligine milliy mádeniyat elementlerin kirgiziw múmkin emes. Texnologiyalar xalıqaralıq bolıp, xalıq mádeniyatınan ajralıp baratır, bul bolsa jaslardı tariyxıy, watanparwar hám etikalıq tárbiyalawǵa úles qospaydı. Sonı da atap ótiw kerek, hár qıylı materiallardı qayta islew tiyisli fizikalıq, ximiyalıq hám biologiyalıq hádiyseler tuwrısında ideyalar bar ekenligin názerde tutadı, dúnyanı materialistik kózqaras, tábiyat hám texnosferaniń óz-ara tásiriniń ekologiyalıq mashqalasın túsiniwdi hám túrli konstruktorlardıń kublari (blokları ) menen islewdı qálıplestıredı Soǵan qaramay, dizaynerlar " Texnologiya" nıń joqarıdaǵı bólimlerin úyreniw paydalı bolıp tabıladı hám wazıypa materiallıq texnologiyalardı taslamastán materiallar hám konstruktorlar menen islewdiń optimal teń salmaqlılıǵın tabıw bolıp tabıladı. Biraq keyin texnologiyanı úyreniw ushın úskeneler materialları menen ustaxonalar talap etiledi. Texnologiya oqıtıwshın tayarlaw boyınsha oqıw rejesine joqarıdaǵı xabar texnologiyaların hám eń jaqsısı robotlardi programmalastırıwdı kirgiziw kerek, sebebi oqıw waqtıniń 25% ge shekem robotlar menen islew hám tiyisli joybarlardı ámelge asırıw ushın ajratılıwı múmkin. Qitayda robototexnika orta mektepte tańlaw páni bolıp tabıladı. Dodalawlar sonı kórsetdi, kópshilik qánigeler mektepte texnologiyalıq tálimniń tiykarın miynet ob'ektlerin proektlestiriw, islep shıǵarıw hám proektlestiriw ónimlerin islep shıǵarıw quraydı, dep esaplaydı. 2014-jılda Seliger boyınsha ǵalabalıq forumda sózge shıqqan Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Vladimir Putin 2015-jıl 23-iyulǵa deyin FSESniń ekinshi áwladın qayta kórip shıǵıw zárúr ekenligin aytıp ótdi. Mámleket Dumasidaǵı shaqırıǵında Tálim hám pán ministrliginiń 2015 jıl 10 mart daǵı wákili deputatı,ulıwma bilimlendiriw tarawındaǵı mámleket siyasatı departamenti direktorı A. Blagigin tálimdiń tiykarǵı mazmunın birlestiriw munasábeti menen 2015 jılda Federal mámleket tálim standartına [2] tómendegi ózgertiwler tayarlanıp atırǵanlıǵın ayttı. Birinshiden, standart mekteptiń hár bir dárejesi ushın hár bir pán boyınsha oqıw nátiyjelerine qoyılatuǵın talaplardı óz ishine aladı. Ekinshiden, tálim-tema mazmunınıń barlıq didaktik birlikleri ushın tekǵana bir forma bekkemlenedi. “Texnologiya” páni saldamlı qayta kórip shıǵıladı, ol jaǵdayda social ámeliyat joqarı klasslarǵa kiritiledi hám oqıw profilleri: texnologiyalıq, xabar texnologiyaları hám basqalar tereńlestirıledi.[3] Moskva tálim departamenti Moskva oqıtıwshıları awqamlarına Federal mámleket tálim standartın jetilistiriw boyınsha usınıslar islep shıǵıwdı másláhát beredı.Federal mámleket tálim standartınıń " Texnologiya" bólimlerin jetilistiriw boyınsha bunday usınıslar Moskvadaǵı texnologiya oqıtıwshıları awqamı tárepinen islep shıǵılǵan hám 2015 jıl aprel ayında Sankt-Peterburgda bolıp ótken texnologiya boyınsha mektep oqıwshıları ushın Pútkilrossiya olimpiadasınıń juwmaqlawshı basqıshında kórıp shıǵılǵan. Pútkilrossiya olimpiadasınıń juwmaqlawshı basqıshında qatnasıwshılardı tayarlaǵan oqıtıwshılar bul usınıslardı kórıp shıǵıw hám joqarı organlarǵa jiberiw soranıwı menen Rossiya Federatsiyasi Jámiyetshilik palatasına shaqırıq qıldı. 2015 jıl 10 iyunda bul usınıslar Rossiya Federatsiyasi Jámiyetshilik palatasınıń Pán hám tálimdi rawajlandırıw komissiyasınıń Rossiya Federatsiyasiniń ulıwma bilim beriw mekteplerinde " Texnologiya" temasındaǵı jıynalıs sáwbetinde kórip shıǵıldı : Texnologiyalıq tálim Rossiyanıń innovaciyalıq rawajlanıwınıń tiykari sipatinda. Tómendegi usınıslar qabıllandı : Mámleket ushın injenerlik kadrların tayarlawda texnologiyalıq tálimniń sózsiz áhmiyetin esapqa alǵan halda, Rossiyanıń innovaciyalıq rawajlanıwınıń tiykarǵı baǵdarların esapqa alǵan halda, Rossiya Federatsiyasi Tálim hám pán ministrligine usınıs etemiz., Rossiya Tálim akademiyası hám Federal oqıw – metodikaliq birlespe " Texnologiya" pánleri boyınsha ulıwma tálimniń Federal mámleket tálim standartına ózgertiwler kirgiziwdi kórip shıǵıp atır. Tiykarǵı ulıwma tálimniń Federal mámleket tálim standartınıń juwmaqlawshı teksti usınıs etiledi. «Texnologiya» pán baǵdarın úyreniw tómendegilerdi támiyinlewi kerek: ámeliy tálim máselelerin sheshiw processinde oqıwshılardıń innovaciyalıq dóretiwshilik hám miynet iskerligin rawajlandırıw ; basqa oqıw pánlerin úyreniwde alınǵan bilimlerden aktiv paydalanıw hám ulıwma insanıylıq tárbiyalıq háreketlerdi qáliplestiriw; materiallıq ob'ektlerdi jaratıw tájiriybesin qáliplestiriw; ámeliy oqıw izertlew hám joybar iskerligin ámelge asırıw kónlikpelerin asırıw ; ilimiy-texnikalıq rawajlanıwdıń social hám etikalıq tárepleri haqqındaǵı qıyallardı qáliplestiriw; hár qanday iskerlik, joybarǵa ekologiyalıq itibar beriw qábiletin qáliplestiriw; iskerliginiń túrli formalarında ekologiyalıq pikirlewdi kórsetiw. " Texnologiya" pánin úyreniwdiń predmetli nátiyjeleri tómendegilerdi óz ishine alıwı kerek: 1) jámiyettiiń aldıńǵı rawajlanıwda texnika hám texnologiyanıń rolin ańǵarıw ; texnosferaniń pútin oyda sáwlelendiriwin qáliplestiriw, jámiyet texnologiyalıq mádeniyatınıń mánisi, texnologiyalıq sawatxanlıǵı hám shaxstıń texnologiyalıq mádeniyatı ; XXI ásirdiń perspektivalı texnologiyaların túsiniw, sanaat hám awıl xojalıǵı óndirisi, energetika hám transport rawajlanıwınıń social hám ekologiyalıq aqıbetlerin túsiniw. 2) transformacion ( texnologıyalıq ) iskerliginiń ulıwma principlerın, ulıwma texnikalıq pánler tiykarların (materialtanıw, ásbaplar hám úskeneler, texnikalıq ólshewler), materiallardı qayta islewdiń ayriqsha texnologiyaların, elektr hám elektron apparatlarda elektr energiyasınan paydalanıwdı, oqıw izertlewleri usılların ózlestiriw, texnika hám dizayn iskerligi, dóretiwshilik mashqalalardi sheshiw, ónimlerdi modellestiriw, dizayn hám estetik proektlestiriw, miynet ónimleri qawipsizligin támiyinlew, ámeliy zárúrli baǵdarlar boyınsha joybarlardı ámelge asırıw hám usınıw : " Sanaat texnologiyaları", " Úy xojalıǵı texnologiyaları", " Awıl xojalıǵı texnologiyaları". 3) Ob'ektler yamasa processlerdi grafik kórsetiw quralları hám formaların, grafik hújjetlerdi orınlaw qaǵıydaların ózlestiriw; 4) ámeliy tálim máselelerin sheshiw ushın túrli oqıw pánleri boyınsha bilimlerdiń óz-ara baylanıslılıǵın ornatıw kónlikpelerin qáliplestiriw; 5) informaciyanı ózgertiw hám olardan paydalanıwdı sáwlelendiriw texnologiyaların qollaw, zamanagóy islep shıǵarıw yamasa xizmet kórsetiw tarawında AKT quralları hám úskenelerın qollaw múmkinshilikleri hám tarawların bahalaw kónlikpelerin rawajlandırıw ; 6 ) Úyrenilip atırǵan texnologiyalar menen baylanıslı kásipler dúnyası, olardıń miynet bazarındaǵı aktuallıǵı, studentlerdiń kásiplik múmkinshiliklerin bahalaw haqqında ideyalardı qáliplestiriw. Oqıw procesin materiallıq-texnikalıq úskenelew tómendegi múmkinshiliklerdi támiyinlewi kerek: qol hám elektr ásbapları, úskeneleri hám aǵash, metall, qaǵaz, ılay, shúberek, azıq-awqat ónimleri sıyaqlı materiallardan paydalanǵan halda materiallıq ob'ektlerdi jaratıw. Orta (tolıq ) ulıwma tálimniń Federal mámleket tálim standartın jetilistiriw usınıs etiledi. Orta (tolıq ) ulıwma tálimniń FSES niń maqsetleri hám mazmunın salıstırıw, analiz qılıw pán nátiyjeleri hám bul dárejedegi tálimniń ulıwma maqsetleri ortasındaǵı ayırmashılıqtı kórsetedi. “Texnologiya” pán baǵdarı tiykarǵı ulıwma tálim, kásip-óner hám joqarı tálim ortasındaǵı ajıralmaslıqtı buzatuǵın pán baǵdarları diziminen shıǵarıp taslandı. Studentler tiykarınan 10 -11-klaslarda texnologiyalıq, grafik hám miynet ilmiy tájriybelerin qáliplestiriwshi májburiy pánler usınıs etılmeydı. Zamanagóy islep shıǵarıw hám texnologiyalar haqqında bilim alıw shınjırı úzildi. Sol múnásebet penen tómendegi bólimlerge ózgertiwler kirgiziwdi kórip shıǵıw usınıs etiledi: 1. “Texnologiya” tálim baǵdarı “Tańlaw pánleri” diziminen “Texnologiya” pánin shıǵarıp taslaǵan halda standarttıń invariant bólegine kiritilsin. " Texnologiya" pánin úyreniwdiń predmetli nátiyjeleri tómendegilerdi sáwlelendiriwi kerek: 1. Insannıń ózgeriwsheń, texnologiyalıq iskerliginiń ulıwma principlerı tuwrısında ideyalardı qáliplestiriw, materiallardı, sonday-aq biologiyalıq materiallardı, energiya hám maǵlıwmatlardı ózgertiw texnologiyaları spektri haqqındaǵı ideyalardı hám XXI ásirdiń perspektivalı texnologiyaların tereńlestırıw. 2. Jámiyettiiń texnologiyalıq mádeniyatı, texnologiyalıq sawatxanlıǵı hám shaxstıń texnologiyalıq mádeniyatı haqqındaǵı bilimlerdi tereńlestiriw.3. Dizayn ónimlerin proektlestiriw hám islep shıǵarıw, dóretiwshilik mashqalalardi sheshiw usıllarınan paydalanıw boyınsha bilim hám kónlikpelerdi tereńlestiriw. Jeke joybardı ámelge asırıw nátiyjeleri tómendegilerdi sáwlelendiriwi kerek: materiallıq ob'ektlerdi grafik kórsetiw qábiletin qáliplestiriw, miynet kónlikpelerin qáliplestiriw. 4. Studentlerdiń túrli kásiplerdi iyelewdegi jeke qızıǵıwshılıqları hám múmkinshiliklerin bahalaw. 5. Qánigelestirilgen oqıtıw texnologiyaların ózlestiriw. Klasstan tısqarı jumıslar baǵdarların toltırıw III. 13-bet. " Is baǵdarı". “Mektep pitkeriwshisiniń portreti”ın “texnologiya tiykarların biletuǵın”, “miynetke xoshametlendırıwshı” degen sózler menen toltırıń. «Texnologiya» pán baǵdarın ámelge asırıw ushın materiallıq-texnikalıq shárt-shárayatlardı proektlestiriw jumısların ámelge asırıw ushın, sonıń menen birge, qánigelestirilgen tayarlıqtı ámelge asırıw ushın materiallar, ásbaplar hám úskenelerdi óz ishine alıwı kerek: islep shıǵarıw hám texnologiyalıq, xabar texnologiyaları, agrotexnologiyalıq hám basqalar. 2015 jıl aprel ayında tiykarǵı ulıwma tálimniń jańa úlgili tiykarǵı tálim programması baspadan shıǵarıldı (5). Ulıwma tálim boyınsha federal oqıw – metodikalıq birlespeniń sheshimi menen tastıyıqlanǵan tiykarǵı ulıwma tálimniń shamalanǵan PCB-de (2015 jıl 04/08 № 1/15 protokolı ) 5-klaslarda texnologiyanı úyreniw ushın 2 saat ajıratılǵan. 8-klassta 7, 1 saat.. (3. 1-bet. Tiykarǵı ulıwma tálimniń shamalanǵan oqıw jobası ). “Texnologiya” programmasınıń wazıypaları : Studentlerge zamanagóy materiallıq, xabar hám gumanitar texnologiyalardıń mánisi hám rawajlanıw keleshekleri haqqında túsinik beriw. Studentlerdiń texnologiyalıq mádeniyatı hám dizayn hám texnologiyalıq oylawın qáliplestiriw.: Turmıslıq jobalardı, birinshi náwbette, keleshektegi kásiplik iskerlik kólemi hám mazmunı menen baylanıslı bolǵan qurıw kontekstinde studentler ushın keyingi tálim baǵdarların anıqlaw ushın zárúr bolǵan maǵlıwmatlar bazası hám jeke tájiriybeni qáliplestiriw. Bul programmaǵa muwapıq (429 -bet) «Texnologiya» programması mazmunınıń tiykarǵı bólegin oqıwshılardıń da materiallıq, hámde xabar ob'ektlerin jaratıw hám ózgertiwge qaratılǵan iskerligi quraydı. Tálim nátiyjeleriniń eń zárúrli toparı studentler tárepinen tóplanǵan hám mazmunli ámeliy tájiriybe bolıp tabıladı. 8-klass oqıwshısı elementar (tártipke salıwdı talap etpeytuǵın ) hám quramalı (tártipke salıw / sazlawdı talap etetuǵın ) jumısshı ásbaplar / texnologiyalıq úskeneler (172, 173-betlar), qorǵanıw hám texnologiyalıq hújjetlerden paydalanǵan halda texnologiyalıq hújjetler tiykarında materiallıq ónimdi proektlestiriw hám islep shıǵarıw tájiriybesin alıwı hám analiz etiwi kerek. materiallıq ónimdi islep shıǵarıwdı óz ishine alǵan ámeliy joybarlardı islep shıǵıw yamasa ámelge asırıwdı analiz qılıw (164-bet). Joybar iskerligi klass penen hám klasstan tısqarı shınıǵıwlar sheńberinde ámelge asıriladı (431-bet). Sabaqtan tısqarı oqıw ekskursiyalari (429 -bet). 7-klass penen oqıwshısı elektr shınjırı boyınsha elektr shınjırların jıynaydi, tapsırma boyınsha elektr shınjırı máselelerin analiz etedi. Texnikalıq konstruktorlar tiykarında ápiwayı qayta baylanıs sistemaların proektlestiredi. (170-bet). Texnologiyalar menen tanısıw názerde tutıladı : 1. Menejment; 2. Medicina ; 3.Xabar ; 4. Materiallardı islep shıǵarıw hám qayta islew; 5. Mashinasazliq; 6. Biotexnologiya ; 7. Nanotexnologiya; 8. Azıq-awqat islep shıǵarıw ; 9. Xızmet; 10. Transport ; 11. Qurılıs ; 12.Energiya texnologiyaları ; 13.Elektronika texnologiyası ;14. Social ;16. Jámiyetshilik pikiri menen islew texnologiyaları ; 17. Social tarmaqlar texnologiyalar retinde;18. úy-ruwzıger texnologiyaları ; 19. Awıl - xojalıǵı texnologiyaları ; 20. Islep shıǵarıw texnologiyaları ; 21. Elektronika (fotonika) hám kvant kompyuterleri menen sanaat texnologiyaları. Texnologiyanı úyreniw maqsetlerinen biri: oqıwshılardıń texnologiyalıq mádeniyatı hám joybar -texnologiyalıq oylawın qáliplestiriw (163-bet). Joybar iskerligi klass penen hám klasstan tısqarı shınıǵıwlar sheńberinde ámelge asıriladı. Mektepden tısqarı oqıw ekskursiyalari. Ulıwma tálimdiń shamalıq tiykarǵı tálim programmasına muwapıq, zamanagóy robototexnika texnologiyasınıń zárúrli baǵdarın úyreniw ulıwma tálimniń barlıq klassları oqıw jobalarına kiritilmegen. Tek ǵana bul programmalardıń kirisiw bóleginde sonday delingen: " mexanizmler hám eń ápiwayı robotlar dizaynini ótkeriw hám analiz qılıw". Robot programmalastırıw kútilmeydi. Ámeldegi kóp jıllıq tájiriybe ulıwma bilim beriw, mektepte oqıwshılardı ózgeriwsheń texnologiyalıq tayarlawdıń maqsetke muwapıqlıǵı haqqında aytadi. " Texnologiya" túrli programmaları qala hám awıl mekteplerinde bolıwı kerek hám qala mektepte eki varianttı saqlap qalıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı: 1. Injenerlik hám texnologiya (ilgeri: injenerlik-texnikalıq dóretiwshilik, texnikalıq miynet, sanaat texnologiyası ). 2. Xizmet kórsetiw texnologiyaları (aldınǵı : xojalıq mádeniyatı hám kórkem óner hám ónermentshilik, xizmet kórsetiw miyneti, turar-jaylardı saqlaw texnologiyaları ). 3. Programmalarda qurılıs materialların (aǵash hám metall, gezleme hám azıq-awqat ónimleri) qayta islew texnologiyaların saqlap qalıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bul texnologiyalar kúndelik turmısda (millionlap adamlar jazǵı úylerge iye) jáne social islep shıǵarıw tarawında paydalı bolıp tabıladı. “Texnika hám texnologiya” variantı programması tómendegishe kóriniste bolıwı múmkin: 5-klass penen (háptesine 2 saat ) 1 sherek. Texnologiyalıq (transformativ) principlerı
1 sherek. Texnologiyalıq (ózgertiriwshi) insan iskerliginiń principlerı. Mútájlikler-islep shıǵarıw maqsetleri-ámelge asırıw. Texnologiyanıń táriypi. Strukturalıq materiallardı islep shıǵarıw hám qayta islew texnologiyaları, xabar texnologiyaları. Ásbaplar, mashinalar, robotlar. Texnologiyalıq sistemalar. Texnosfera. Texnologiyalıq mádeniyat. Joybarlar usılı. Ónimlerdi proektlestiriwde dizayn elementlerinen paydalanıw. 2 sherek. Grafika hám sızılmashılıq. Qálem hám kompyuterden paydalanıw. Strukturalıq materiallardı qayta islew texnologiyaları.Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 3 sherek. Strukturalıq materiallardı qayta islew texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 4-sherek. Joybarlardı ámelge asırıw. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 6 -klass penen (háptesine 2 saat ). 1 sherek. Mashina pánleri. Injenerlik texnologiyası. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 2-bólim Strukturalıq materiallardı qayta islew texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 3 sherek. Úy mádeniyatı. Xojalıq texnologiyalar. Pısırıw elementleri. Xizmet kórsetiw texnologiyaları. Azıq-awqat ónımlerın islep shıǵarıw texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. " Aqıllı uy". 4-sherek. Joybarlardı ámelge asırıw. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 7-klass penen (háptesine 2 saat ). 1 sherek. Injenerlik programmalastırıw hám robototexnika. 2 sherek. Strukturalıq materiallardı kórkem qayta islew texnologiyaları. 3 sherek. Ońlaw jumısları. Qurılıs texnologiyaları. Úy ekonomikası hám isbilermenlik tiykarları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 4-sherek. Joybarlardı ámelge asırıw. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 8-klass penen (háptesine 1 saat ) 1 sherek. Elektrotexnika hám avtomatlastırıw Energetika tarawındaǵı texnologiyalar. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 2 sherek. Transport texnologiyaları. Biotexnologiya. Awıl- xojalıǵı texnologiyaları. Zamanagóy ekologiyalıq máseleler hám átirap -ortalıqtı qorǵaw texnologiyaları. Medicinalıq texnologiya. Menejment jáne social texnologiyalar. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 3 sherek. Qábilet hám kásiplik baǵdar. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 4-sherek. Joybarlardı ámelge asırıw. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. Xızmet texnologiyası variantı programması tómendegishe kóriniste bolıwı múmkin: 5-klass. (háptesine 2 saat ) 1 sherek. Texnologiyalıq (ózgertiriwshi) insan iskerliginiń principlerı. Mútajlikler-maqsetler-texnologiyalar -islep shıǵarıwdı ámelge asırıw. Texnologiyanıń tariypi. Xabar texnologiyaları. Gezleme hám azıq-awqat ónimlerin islep shıǵarıw hám qayta islew texnologiyaları. Ásbaplar, mashinalar, robotlar. Texnologiyalıq sistemalar. Texnosfera. Texnologiyalıq mádeniyat. Ónimlerdi proektlestiriwde dizayn elementlerinen paydalanıw. 2 sherek. Grafika hám sızılmashılıq. Qálem hám kompyuterden paydalanıw. Gezlemeler hám azıq-awqat ónimlerin qayta islew texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 3 sherek. Gezleme hám azıq-awqat ónimlerin qayta islew texnologiyaları 4 sherek. Joybarlardı ámelge asırıw xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 6 -klass. (háptesine 2 saat ) 1 sherek. Mashina pánleri. Injenerlik texnologiyası. Gezleme hám azıq-awqat ónimlerin qayta islew texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 2 sherek. Gezleme hám azıq-awqat ónimlerin qayta islew texnologiyaları. Azıq-awqat islep shıǵarıw texnologiyaları. 3 sherek. Qayta islew texnologiyaları. Informaciya texnologiyalarınan paydalanıw. 4-sherek. Joybarlardı ámelge asırıw. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 7-klass penen (háptesine 2 saat ) 1 sherek. Injenerlik programmalastırıw. Robototexnika. 2 sherek. Gezlemege kórkem qayta islew texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 3 sherek. Úy mádeniyatı. Xojalıq texnologiyalar. Xizmet kórsetiw texnologiyaları. Ońlaw jumısları. " Aqıllı uy". Úy ekonomikası hám isbilermenlik tiykarları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 4-sherek. Joybarlardı ámelge asırıw. Informaciya texnologiyalarınan paydalanıw. 8-klass penen (háptesine 1 saat ) 1 sherek. Elektrotexnika. Xojalıq elektr úskeneleri. Energiya texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw.2. sherek. Biotexnologiya. Medicinalıq texnologiya. Texnologiyalar Menejment jáne social texnologiyalar. Zamanagóy ekologiyalıq máseleler. Átirap -ortalıqtı qorǵaw texnologiyaları. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. 3 sherek. Qábilet hám kásiplik baǵdar. texnologiyalarınan paydalanıw. sherek. Joybarlardı ámelge asırıw. Xabar texnologiyalarınan paydalanıw. Awıl mektep ushın " Texnologiya" programması awıl - xojalıǵı texnologiyasın úyreniwdi óz ishine alıwı kerek: agrotexnologiya, zootexnologiya, gúzde hám báhárde (jazda ) eginlerdi jetılıstiriw boyınsha ámeliy jumıslar hám qısqartirilgan formada texnologiya programmaları bólimleri " Texnika hám texnologiya" variantlarında. " hám " Xizmet kórsetiw texnologiyasi", t. e. mektep oqıwshıların texnologiyalıq tayarlaw ushın eki variant bar. Injener-texnikalıq kadrlardıń keskin jetıspewshılıgın esapqa alǵan halda, 2015 jılda Moskvada 50 dana injenerlik awıl- xojalıq nanotexnologiya mektepleri qurilip atır.