ʻtmish moddiy-madaniy boyliklari. Ajdodlardan avlodlarga qolgan xalq og

---

Adabiy-madaniy meros — o
ʻtmish moddiy-madaniy boyliklari. Ajdodlardan avlodlarga
qolgan xalq og
ʻzaki ijodi, yozma adabiyoti, sanʼati, meʼmorlik va hokazo namunalari.
Adabiy-madaniy meros uni yaratgan xalq tarixi bilan iz-chil va mustahkam bog
ʻlangan
bo
ʻladi; shu xalqning qadimgi davrlardan boshlab hozirgacha yaratgan va saqlanib
kelgan adabiy-ma
ʼnaviy yodnomalari, moddiy-madaniy obidalarini oʻz ichiga oladi.
Oʻzbek xalqining boy adabiy-madaniy merosi yozma tarix boshlangandan keyin
axomaniylar (mil.av. 558 — 330), salavkiylar (mil. av. 312-64), O
ʻrxun-Yenisey tosh
bitiklari, turkiy (uyg
ʻur) qoʻlyozma yodgorliklar, Turk xoqonligi (552-745), Arab xalifaligi
(632-1258) va keyingi davrlar, xususan Amir Temur va temuriylar, shayboniylar,
ashtarxoniylar, uch xonlik, Rossiya is-tilosi, sho
ʻrolar tuzumi davrlarida va, nihoyat,
mustaqillik yillarida bunyod etilgan og
ʻzaki, yozma va moddiy yodno-ma hamda
yodgorliklardan iborat. Bular o
ʻzbek xalqining urf-odatlari, rasm-rusmlari, bayramlari,
xalq ijodi namu-nalari, adabiyot va fan sohasida yaratilgan manbalar, tasviriy va amaliy
san
ʼat hamda musiqa asarlari, qadimgi bitiklar va arxeologik topilmalar, rang-barang
me
ʼmoriy obidalarni qamrab oladi. Adabiy-madaniy merosni saqlash va urganish ham
tarixiy, ham ma
ʼrifiy qimmatga ega. Bular oʻzbek xalqining milliy iftixori hisoblanadi.
Sho
ʻrolar tuzumi davrida, xususan qatagʻon yillarida Adabiy-madaniy merosga nisbatan
butunlay noto
ʻgʻri, mafkuraviy munosabatda boʻlindi. Oʻtmishda yashab ijod etgan bir
qancha shoirlar ijodini o
ʻrganish man etildi, arab yozuvida bitilgan qoʻlyozmalar
yo
ʻqqilindi. Adabiy-madaniy merosning zukko bilimdonlari quvgʻin ostiga olindi; Abdulla
Qodiriy, Fitrat, Cho
ʻlpon va boshqa adib, shoir, olim va ziyolilar qatl etildi, oʻnlab masjid
va madrasalar buzib tashlandi, xalq marosimlari va bayramlarini o
ʻtkazish taqiqlandi. Bu
borada turg
ʻunlik yillari qatagʻon davrining oʻziga xos davomi boʻldi. 12 jildli Oʻzbekiston
milliy ensiklopediyasini nashr etishga kirishil-ganligi adabiy-madaniy merosni ilmiy
oʻrganish yoʻlidagi muhim tadbir boʻldi. Imom Buxoriy, Bahouddin Naqshband singari
islom dinini targ
ʻib qilish yoʻlidagi xizmatlari bilan dunyoga tanilgan buyuk
vatandoshlarimiz dafi etilgan joylar obodonlashtirilib, ziyoratgohga aylantirildi. Ularning
hayoti va ilmiy merosini o
ʻrganishga bagʻishlangan ki-toblar chop etiddi. Amir Temir
hayoti va faoliyati, temuriylar davri madani-yatiga oid kitoblar nashr etildi. O
ʻrta asrning
noyob madaniy yodgorligi „Usmon Qur’oni“ o
ʻz egalariga — Oʻzbekiston Diniy
boshqarmasiga qaytarildi. „Al-pomish“ dostoni yaratilganligining 1000 yillik yubileyi
oʻtkazildi. Xalq meʼmorligining noyob namunalari boʻlgan bir qator meʼmoriy yodgorliklar
ta
ʼmirlandi. Ahmad Yassaviy, Rabgʻuziy, Husayniy, Huvaydo, Behbudiy va boshqalar
ijodi haqida tadqiqotlar olib borilmoqda, asarlari nashrga tayyorlanmoqda, Qur’on va
Hadis ham birinchi marta o
ʻzbek tiliga tarjima qilinib ommalashtirildi, qatagʻon qilingan
shoir va adiblarning asarlari ko
ʻplab nusxalarda chop etildi, unutilishga mahkum etilgan
qator hunarmandchilik sohalari qayta tiklandi va xalq bayramlari tantanali
nishonlanmoqda.