Тог жинсларининг хоссалари ва классификацияси. Магматик тог жинслари


Download 27.91 Kb.
bet3/5
Sana05.05.2023
Hajmi27.91 Kb.
#1427575
1   2   3   4   5
Bog'liq
1543900902 73020

Магматик тор жинслари Урал, Кавказ, Помир тор системаларида кенг таркалган булиб, Украина, Карелия, Сибири ва бошка жойлардахам учрайди.
Чукинди тог жинслари.
Чукинди тог жинслари ер юзасининг деярли хамма ерида таркалган. Чукинди жинсларнинг пайдо булиши ва узгариши турли термодинамик, физик ва химиявий шароитлар билан боглик булиб, маълум конуниятга буйсунади. Чукинди тог жинслари узидан олдинги даврларда пайдо булган магматик ва метаморфик жинс­ларнинг нурашидан хосил булади. Хосил булиш шароитига караб чукинди жинслар денгиз, кул, даре, шамол, муз ва морена ётки-зикларига булинади.
Курук иклимли шароитда хосил булган чукинди жинслар континеитал ёткизиклар деб аталади. Уларнинг хосил булишида шамол, окар сувлар ва муз сувларининг роли жуда каттадир.
Атмосфера егинлари таъсирида нураган жинслар шамол ва окар сувлар билан бирга окиб бориб, рельефнинг пасткам жойларида тупланади ва чукиндилар хосил килади. Континентал чукинди жинслар пайдо булиш шароитига караб элювиал, делювиал, про­лювиал, аллювиал ва эол ёткизикларига булинади.
Сув хавзаларида сувда эриган минерал моддаларнинг чукишидан химиявий, хайвонот ва усимлик колдмкларининг тупланишидан эса органоген чукинди жинслар хосил булади.
Чукинди тог жинсларининг калинлиги бир неча сантиметрдан бир неча юз метр, баъзан бир неча километргача етади. Улар турли шароитларда хар хил факторлар таъсиридан хосил булгани учун таркиби ва физик-механик хоссалари билан бир-биридан тубдан фарк килади.
Чукинди тог жинслари ер пустининг энг устки катламларини ташкил килиб, бутун ердаги тог жинсларининг атиги 5% ни ташкил этади. Шунга карамай бу жинслар ер юзасининг 75% майдонини ишгол килиб ётади. Шунинг учун хам барча курилиш ишлари чукинди тог жинслари билан борликдир. Улар иморат ва иншоотларнинг замини хамда курилиш материали сифатида ишлатилганлиги учун инженерлик геологиясида катта ахамиятга эга.
Чукинди тог жинсларининг асосий белгиларидан бири уларнинг катлам-катлам булиб, асосан горизонтал холатда ётишидир. Айрим катламлар бир-биридан ранги, таркиби ва хоссалари билан фарк килади. Чукинди жинслар серговак булади ва уларнинг таркибида тошкотган органик колдикларни учратиш мумкин. Бу колдиклар тош тамралар, усимлик барги, шохчалари, таналари хамда хайвонлар ва микроорганизмлар таналарининг лой-кумли ёткизиклар устида ва ичида тошга айланган коядиклари ва изларидан иборат.

Download 27.91 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling