Тоҳир Маликов

Har bir guruh omillari hisobidan foyda miqdori o‘zgarishining 
hisob-kitobi quyidagi tarzda amalga oshirilishi kerak
 
sotilay
otgan 
mahsulot
birli
giga 
qilingan 
xarajatlar
o’zgari
shinin
g 
foyda
ga ta’siri
baholar o
‘zgarishi
ning 
foyda mi
qdoriga
ta’siri
mahsulot
realizats
iyas
i haj
mi 
o
‘zgarish
ining fo
yda mi
qdoriga 
ta’siri
rea
li
zatsi
ya qili
ngan ma
hsul
ot 
assortim
enti 
o
‘zg
arishi
ning fo
yda 
miqd
origa ta’siri
Albatta, foyda miqdoriga XYuS ning soliq siyosati ham o‘z ta’sirini 
ko‘rsatadi, chunki barcha soliqlar tovar bahosining tarkibiga kiri-
tiladi. Soliqlarning miqdori, ayrim hollarda, bahoning darajasini 
aniqlashga va demak, talabga ham hal qiluvchi ta’sir ko’rsatadi. 
Shuningdek, soliqlar XYuSning sof foydasiga ham bevosita ta’sir 
qiladi, chunki sof foyda balans (umumiy) foyda va uning budjetga 
to‘langan qismi o‘rtasidagi farq sifatida hisoblanadi. 

---

63 
XYuS faoliyatini zararsiz va tanazzulsiz bo‘lishini ta’minlash uchun 
kompaniya ishtirokchilari va moliyaviy menejment tomonidan bu 
ko‘rsatkichlar doimiy ravishda monitoring qilinilishi va zarur bo‘l-
gan hollarda ularning darajasi o‘z vaqtida o‘zgartirilishi lozim. 
Hozirgi sharoitda iloji boricha XYuSlar foydasining asosiy qismi budjetga 
olinmasligi va XYuSning ixtiyoriga qoladigan sof foyda uning rivojlanishini 
moliyalashtirish uchun yetarli bo‘lmog‘i lozim. 
Bu, eng avvalo, investitsiyalarga tegishli bo‘lib, amaldagi XYuSlarda ularning 
manbayi sof foydadir. XYuSlarda sof foyda bo‘yicha sotuvning rentabelligi 
(sof foydaning realizatsiya hajmiga nisbati) yuqori bo‘lib, ularning sog‘lom 
faoliyatini ta’minlashga yetarli bo‘lishi kerak. 
Moliyaviy isloh qilish jarayonida XYuS faoliyat ko‘rsatishning quyidagi pa-
rametrlariga erishishga harakat qilmog‘i lozim. Ular XYuS ishining moliyaviy 
barqarorligi va balansi tarkibiy tuzilmasining ijobiyligidan darak beradi: 
to
‘lov
ga qobill
ik 
koeffitsi
y
en
ti
joriy lik
vid
lik k
oeffitsi
y
en
ti
ay
lanma 
ak
ti
vlarni
ng o
‘z 
ay
lanma 
mablag
‘l
ari bila
n 
ta’minla
nganlik
ko
effitsi
y
en
ti
absolut li
kv
idlik koeffit
si
y
enti
zaxira 
va xarajatl
arning 
haj
mi
ularni q
oplash 
ma
nbalarid
an 
kichik yo
ki ularg
a teng

1;

2;

0,1

0,2 
(

)

---

64