Topshirgan: Toreev j qabul qilgan: Maxambetova U

Δ = X-Q
Nisbiy xatolik
O’lchashning nisbiy xatoligi – o’lchash natijasining mutlaq o’lchash xatoligining o’lchanayotgan fizik kattalikning haqiqiy qiymatiga bo’lgan nisbati.
Δ =[( X-Q) / Q] 100%
Bu erda : Х – fizik kattalikning chin qiymat; Q- Xaqiqiy qiymat;
Sonli ifodasi bo’yicha
Absolyut
Nisbiy
Absolyut xatolik. Bu xatolik kattalik qanday birliklarda ifodalanayotgan bo‘lsa,, shu birlikda tavsiflanadi. Masalan, 0,2 V; 1,5 mkm va h.k. Mutlaq xatolikni quyidagicha aniqlanadi:
Δ = А – хch ≡ А – хх;
Bunda: A – o‘lchash natijasi;
xch – kattalikning chinakam qiymati;
xх – kattalikning haqiqiy qiymati.
Absolyut xatolikni teskari ishora bilan olingan qiymati tuzatma deb ataladi:
– Δ=kt;
Odatda, o‘lchash asboblarining xatoligi keltirilgan xatolik bilan ham
belgilanadi.
Absolyut xatolikni asbob ko‘rsatishining eng maksimal qiymatiga
nisbatini аk mах fоizlаrdа olinganiga keltirilgan xatolik deb ataladi:
Βх=(Δ/аk mах) 100%;
Bu faqat o‘lchash asboblari uchun qo‘llanadi.
4. Paydo bo’lish sababiga ko’ra
Uslubiy
o’lchash uslubi nazariy jihatdan to’liq ishlanmagan bo;lsa paydo bo’ladi
( modda zichligini bitta tajriba o’tkazish bilan aniqlash-qo’shimchalar, o’lchash kuchi o’lchash ob’ektlarga ta’sir qilganda).
Paydo bo’lish sababiga ko’ra
Uslubiy
O’lchash asbobining xatoligi
Subektiv
O’lchash asbobining xatoligi
o’lchashlarda qo’llaniladigan o’lchash vositalarining xatoliklariga bogliq bo’lgan xatoliklar
Subektiv xatolik
Subektiv xatoliklar operatorning sezgi organlari va o’lchash jarayonida qiymatlarnin qayd qilishda etiborsizlik, hamda masuliyatsizlik sababli xosil bo’ladi
Adabiyotlar:

• П.Р. Исматуллаев ва бошқалар. Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш. Дарслик. ─ Т., ТДТУ., 2001й., 481 б.
• «Метрология ҳақида қонун» . Ўзбекистон Республикаси Қонуни. 28 декабр, 1993 йил., 275 б.
• "Абдувалиев А.А. и др. «Основы стандартизации, метрологии, сертификации и управления качеством продукции» ─ Т. Учебное пособие, ТГТУ,2002., 555с.
• Qurbonoy A.A. “Metralogiya, standartlashtirish va sertifikatlash” fanidan o’quv qo’llanma Toshktnt -2007 yil., 237 б.
• Mahkamov S.M., Azimova U.S. “Metralogiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari” fanidan o’quv qo’llanma Toshktnt -2006 yil., 349 б.
• http:\\www.lex.uz – Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси
• http:\\www.standart.uz – “Ўзстандарт” агенлиги
• http:\\www.smsiti.uz - Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш илмий тадқиқот институти
• http:\\www.easc.org.by – Межгосударственный Совет по стандартизации, метрологии и сертификации Содружества Независимых Государств.