Topshiriqlar boyicha kunlik umumiy hisobot
Download 36.48 Kb.
|
shohista02
|
Kirish I. Asosiy qism 1.1. Korhona yoki tashkilot haqida umumiy malumiotlar 1.2. Korhona yoki tashkilotdagi axborot texnik vositalar tahlili. 1.3. Malakaviy amaliyot davrida korhona yoki tashkilotdagi amaliyot rahbari tomonidan berilgan topshiriqlar boyicha kunlik umumiy hisobot. 1.4. Berilgan topshiriq ________ ___________________________________ 1.4.1. Masalaning qoyilishi. 1.4.2. Topshiriqni bajarishdagi qo`llaniladigan dasturiy vosita tahlili. 1.4.3. Topshiriq bajarish texnologiyasi. 1.4.4. Yaratilgan dasturdan foydalanish va uning samaradorligi tahlili. Mehnat faoliyati havfsizligi. Hulosa. Foydalanilgan adabiyotlar. Ilovalar. KIRISH
Hozirgi zamon ilmiy-texnika taraqqiyotining asosi bo’lmish hisoblash texnikasidan ishlab-chiqarishning turli iqtisodiy vazifalarini hal etish va har xil murakkab masalalarni echishda keng foydalanilmoqda, chunki juda ko’p faktorlarni hisobga olish, ulkan hajmdagi axborotlar bilan ishlash zaruriyati- elektron mashinalarsiz hal etishga imkon bermaydi. Hisoblash texnikasi yordamida mashinasozlik, transport ishlab-chiqarishini rejalashtirish, loyihalash, hisoblash hamda tahlil ishlari keng hal qilinmoqda. SHuning uchun ham hisoblash texnikasi keng joriy etilishi munosobati bilan bu texnikalardan mustaqil foydalana oladigan mutaxassislarga talab oshibbormoqda. Fanning asosiy maqsadi ham talabalarga zamonaviy kompyuterlarda ishlashni o’rgatishdan iboratdir. Bu fanni o’rganish mobaynida talabalar kompyuterlarning ichki va tashqi qurilmalari va ularning ishlash prinpiplari bilan tanishish bilan bir qatorda aniq yo’nalishdagi masalalarni echishga qaratilgan dastur mahsulotlari bilan ishlash qoidalarini ham o’rganib boradilar. Umuman bu fan orqali talaba kompyuterda mustaqil ishlay oladigan foydalanuvchiga aylanadi. Ma’lumki moddiy-texnika vositalaridan va mavjud rezervlardan o’z vaqtida foydalanishni optimal tashkil etish uchun hisob ishlarini to’g’ri olib borish zarurdir. Bu har qanday korxona faoliyati ravnaqi uchun hal qiluvchi omil bo’lib hisoblanadi. Axborot texnologiyalari sohasidagi kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish “Raqamli O‘zbekiston — 2030” strategiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirish, raqamli texnologiyalarni rivojlantirish va aholining kundalik hayotiga keng joriy etishni ta’minlashning muhim shartlaridan biri hisoblanadi. Axborot texnologiyalari sohasidagi kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash tizimining samaradorligini oshirish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar davlat organlari va tarmoq tashkilotlarini malakali ITmutaxassislar bilan ta’minlash uchun mustahkam zamin yaratmoqda. Xususan, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi axborotkommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishiga oid fanlarni chuqurlashtirib o‘qitishga ixtisoslashtirilgan maktab va bir qator xorijiy universitetlar filiallari faoliyati yo‘lga qo‘yilib, tuman va shaharlarda raqamli texnologiyalarga o‘qitish markazlari bosqichma-bosqich tashkil etilmoqda. Shu bilan birga, respublikaning mehnat bozorida malakali kadrlar yetishmovchiligi axborot texnologiyalari sohasidagi o‘quv dasturlari va uslublarini takomillashtirish, ta’lim muassasalarining IT-kompaniyalar bilan o‘zaro hamkorligini kuchaytirishni taqozo etmoqda. Axborot texnologiyalarining o‘qitilishini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish, mehnat bozorining malakali IT-mutaxassislarga bo‘lgan talabini qoniqtirish, shuningdek, 2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida: 1. Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining respublika tuman (shahar)larida mavjud umumta’lim maktablari negizida informatika va axborot texnologiyalarini chuqurlashtirib o‘qitishga ixtisoslashtirilgan maktablarni (keyingi o‘rinlarda — ixtisoslashtirilgan maktablar) bosqichma-bosqich tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. 2. Quyidagilar: 2020-yilda tashkil etiladigan, informatika va axborot texnologiyalarini chuqurlashtirib o‘qitishga ixtisoslashtirilgan tayanch maktablari hamda ularga biriktirilgan oliy ta’lim muassasalari, ilmiy va innovatsiya markazlari, hamda ishlab chiqarish korxonalari ro‘yxati muvofiq; 2021 — 2023-yillarda respublika tuman (shahar)larida informatika va axborot texnologiyalarini chuqurlashtirib o‘qitishga ixtisoslashtirilgan maktablarni bosqichma-bosqich tashkil etish jadvali muvofiq; O‘quvchilarning Dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalari texnologik parki (keyingi o‘rinlarda — IT-park) rezidentlari faoliyati bilan yaqindan tanishishi uchun sharoitlar yaratish, ularning ushbu yo‘nalishga qiziqishini oshirish. ilmiy va innovatsiya markazlari, tarmoq korxonalari — ilmfanni o‘quv jarayoni bilan integratsiya qilish, o‘qituvchilar tomonidan ta’lim jarayonida ilmiy ishlar natijalaridan samarali foydalanish uchun sharoitlar yaratadi, ularning axborot texnologiyalari sohasidagi tadqiqotlar va ilmiy ishlarga bo‘lgan qiziqishini oshirish bo‘yicha choralar ko‘radi. 3. Xalq ta’limi vazirligi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan birgalikda: a) 2020/2021 o‘quv yilidan boshlab: ixtisoslashtirilgan va boshqa umumta’lim maktablarida “Informatika va axborot texnologiyalari” fanining “Bir million dasturchi” loyihasiga oid o‘quv dasturlari bilan bosqichma-bosqich integratsiya qilinishini ta’minlasin; o‘quvchilari “Bir million dasturchi” loyihasi doirasida o‘quv kurslarini muvaffaqiyatli yakunlagan davlat umumta’lim maktablarining 100 nafar eng yaxshi “Informatika va axborot texnologiyalari” fani o‘qituvchilarini Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish jamg‘armasi va IT-parkning mablag‘lari hisobidan har yili bazaviy hisoblash miqdorining 20 baravari miqdorida bir martalik mukofotlash tizimini joriy qilsin; b) umumiy o‘rta ta’limning o‘quv dasturini ishlab chiqish doirasida “Informatika va axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha o‘quv dasturlarini axborot texnologiyalari sohasida o‘qitishning zamonaviy tendensiyalariga muvofiqlashtirsin; v) 2021-yil 1-dekabrga qadar 2021 — 2023-yillarda ixtisoslashtirilgan maktablarni tashkil etish, shu jumladan xarajatlarni moliyalashtirishning aniq mexanizmlarini nazarda tutuvchi manzilli dasturni Vazirlar Mahkamasiga kiritsin. 4. Ixtisoslashtirilgan maktablarga biriktirilgan tashkilotlarning ushbu maktablarni muqobil darslik va qo‘llanmalar bilan ta’minlash, ularning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va o‘qituvchilari malakasini oshirishda amaliy yordam ko‘rsatish bo‘yicha tashabbusi qo‘llab-quvvatlansin. Belgilansinki, ixtisoslashtirilgan maktablarni rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash, ularning moddiy-texnika bazasini rivojlantirish, shu jumladan ularni zamonaviy jihozlar, mebel, kompyuter va tashkiliy texnika bilan jihozlash, shuningdek, o‘quv adabiyotlari, metodik qo‘llanmalar va boshqa vositalar bilan ta’minlash quyidagi mablag‘lar hisobidan amalga oshiriladi: 2020-yil 1-dekabrga qadar 2020/2021 o‘quv yilida ixtisoslashtirilgan maktablarning “Informatika va axborot texnologiyalari” fani o‘qituvchilari malakasini oshirish va qayta tayyorlash kurslarining o‘quv dasturi va o‘tkazish grafigini ishlab chiqsin va tasdiqlasin; 2021-yil 1-yanvarga qadar Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti va IT-parkda A. Avloniy nomidagi Xalq ta’limi tizimi rahbar va mutaxassis xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti va xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish hududiy markazlarining axborot texnologiyalari bo‘yicha o‘qituvchilarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etsin; 2021-yil 1-yanvardan boshlab A. Avloniy nomidagi Xalq ta’limi tizimi rahbar va mutaxassis xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti hamda xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish hududiy markazlari negizida umumta’lim maktablarining “Informatika va axborot texnologiyalari” fani o‘qituvchilarini o‘qitish va ularning malakasini oshirishni tashkil etsin. 5. Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazi Xalq ta’limi vazirligi, Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi va “O‘zstandart” agentligi bilan birgalikda 2021- yil 1-martga qadar “Informatika va axborot texnologiyalari” fani o‘qituvchilarini sertifikatlash milliy tizimini joriy qilsin. 6. Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining axborot texnologiyalari yo‘nalishi bo‘yicha o‘rta bo‘g‘in kadrlarini tayyorlaydigan texnikumlarga 4-ilovaga muvofiq ishlab chiqarish korxonalarini biriktirish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. Bunda ushbu korxonalar tomonidan quyidagilar amalga oshirilishi nazarda tutiladi: texnikumlar moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ularni kompyuter va boshqa jihozlar, darsliklar va zamonaviy adabiyotlar bilan ta’minlashda doimiy asosda amaliy yordam ko‘rsatish; texnikumlarda o‘quvchilarni, shu jumladan axborot texnologiyalari sohasidagi mutaxassislarni tayyorlash bo‘yicha korxonalarning yillik tarmoq buyurtmasini shakllantirish; texnikumlarda Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, Toshkent shahridagi Inxa universiteti va Toshkent shahridagi Amiti universiteti o‘qituvchilarini jalb qilgan holda, shu jumladan masofaviy o‘qitish orqali o‘quv mashg‘ulotlarini o‘tkazishga ko‘maklashish. 7. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi hamda Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining: oliy ta’lim muassasalarining tegishli ta’lim yo‘nalishlari talabalari o‘rtasida informatika, dasturlash va axborot texnologiyalari sohalarida o‘tkaziladigan respublika fan olimpiadalari g‘oliblari, shuningdek, Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi tomonidan belgilanadigan nufuzli xalqaro olimpiadalar sovrindorlari bo‘lgan talabalarni oliy ta’lim muassasalarining tegishli magistratura yo‘nalishlariga ajratilgan kvota doirasida davlat grantlari asosida imtihonsiz qabul qilish; 2021/2022 o‘quv yilidan boshlab informatika va axborot texnologiyalari yo‘nalishlarida kadrlar tayyorlayotgan barcha oliy ta’lim muassasalari tomonidan umumta’lim maktablari bitiruvchi sinflari o‘quvchilari o‘rtasida “Informatika va axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha ko‘p bosqichli (tuman (shahar) — viloyat — oliy ta’lim muassasasi) o‘z olimpiadasini o‘tkazishi va 1 — 3-o‘rinlarni egallagan o‘quvchilarni birinchi o‘quv yili uchun to‘lov oliy ta’lim muassasalarining mablag‘lari hisobidan amalga oshirilgan holda imtihonsiz o‘qishga qabul qilish to‘g‘risidagi takliflariga rozilik berilsin. 8. Shunday tartib o‘rnatilsinki, unga muvofiq 2021-yildan boshlab “Informatika va axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha xalqaro olimpiadalar g‘oliblarini tayyorlagan professor-o‘qituvchilarni oliy ta’lim muassasalarining budjetdan tashqari mablag‘lari hisobidan bir oylik maosh miqdorida bir martalik mukofotlash tizimi joriy etiladi. Bunda, oliy ta’lim muassasasi o‘z moliyaviy imkoniyatlaridan kelib chiqib, olimpiadalarning g‘oliblari tomonidan egallangan o‘ringa qarab, ularni tayyorlagan professor-o‘qituvchilarni qo‘shimcha mukofotlash tizimini joriy etish huquqiga ega. ASOSIY
Korxona yoki tashkilot haqida umumiy ma'lumot Mingbuloq yengil sanoat texnikumi. Аsosiy faoliyat turi. Jismoniy tarbiya va sport. Asosi. Mingbuloq yengil sanoat texnikumining 2021 yil 17 sentabrdagi 72/01-sonli xati. Qurilgan yili. 2005. Binolar va inshootlarning egallagan umumiy maydoni (kv.m). 733,7. Ijaraga beriladigan ob`ektning maydoni. 55. Kafedra haqida Sharibayev Nosir Yusupjanovich – kafedra mudiri fizika-matematika fanlari doktori, professor. Qahhorov Mahmudjon Mamadjonovich – fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent Qo‘chqorov Behzod Xoshimjonovich – fan nomzodi, dotsent Rajapov Ikromjon To‘xtasinovich – katta o‘qituvchi Xudayberdiyev Farxod Toxirovich – katta o‘qituvchi Shariboev Erkin Yusupovich – katta o‘qituvchi Xolboev Doniyor Jo'raboevich – katta o'qituvchi Tulkinov Muhammad Ali Erkinjon o‘g‘li – assistent Mahmudov Bekzod Mirzaahmad o‘g‘li – assistent Toshmamatov Nurmirza Tojimirza o‘g‘li – assistent Mo‘minjonov Ma’murjon Muhammadjon o‘g‘li – assistent Yoqubboyev Anashon Akmalxanovich – assistent Asqarov Dilmurod Baxtiyor o'g'li – assistent Saloydinov Sardorjon Qodirjon o‘g‘li – assistent Dadaboyev Qobiljon Qosimjon o‘g‘li – assistent Izzatillayev Xurmatillo Hikmatillo o‘g‘li – assistent Abdulhayev Abror Abdullaxon o‘g‘li – assistent Rahmatullayev Rivojiddin Oribjon o‘g‘li – assistent Daliyev Abdunabi Ahmadali o‘g‘li – assistent Ma’sumov Musaxon Ikromjon o‘g‘li – assistent Karimova Feruza Tulkunovna – Vazirlar Mahkamasi rahbari Kafedra haqida Energetika kafedrasi 2019 yilda institut hay’ati qarori bilan tashkil etilgan. Hozirgi kunda kafedra 5310200 “Elektr energetikasi” (Elektr energiyasini ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash) 5310100 “Energetika” (Issiqlik energetikasi) mutaxassisliklari bo‘yicha bakalavriat yo‘nalishi bo‘yicha respublikaning ko‘plab sanoat korxona va tashkilotlari uchun yuqori raqobatbardosh kadrlar tayyorlamoqda. . Hozirgi kunda kafedrada 1 nafar fan doktori (DSc), 1 nafar falsafa doktori (PhD), 1 nafar fan nomzodi, 4 nafar katta o‘qituvchi, 13 nafar assistent, 1 nafar kafedra mudiri faoliyat ko‘rsatmoqda. Bundan tashqari, kafedrada 2 nafar tayanch doktorant faoliyat olib bormoqda. Doktorantlarning maqsadli soni 6 kishi. Ilmiy salohiyat 15 foizni tashkil etadi. Bundan tashqari, 4 nafar mustaqil tadqiqotchi dissertatsiya ishlarini yakunlash arafasida. So‘nggi 2 yil ichida kafedra o‘z ustida ishlaydigan iqtidorli yoshlar bilan to‘ldirilib, natijada kafedraning o‘rtacha yoshi 30 yoshga yetdi. ILMIY TADQIQOT VA TA'RIBIY ISHLAR 2019-2022 o‘quv yilida kafedra professor-o‘qituvchilari tomonidan 100 dan ortiq ilmiy maqolalar, jumladan, Scopus va Web of Science ma’lumotlar bazalariga kiritilgan nufuzli ilmiy jurnallarda 20 ta, Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan tan olingan xalqaro va milliy jurnallarda 50 ta ilmiy maqola chop etildi. dan ortiq ilmiy maqolalar chop etilgan, shuningdek, 8 ta monografiya, 30 ta dasturiy mahsulotlar sertifikati, 4 ta darslik, shuningdek, kafedraning 40 dan ortiq fanlari boʻyicha 100 dan ortiq oʻquv-uslubiy qoʻllanmalar, uslubiy majmualar yaratilgan boʻlib, ularning elektron versiyalari ARM instituti va ZIYONET veb-saytida joylashtirilgan. 2021-2022 o‘quv yilida kafedrada 4 nafar fan nomzodi (Rajapov I, Shariboev E, Maxmudov B. va Xolboyev D) himoyasi rejalashtirilgan. Kafedrada videomonitorlar bilan jihozlangan 2 ta ma’ruza zali, tajriba va amaliy mashg‘ulotlar uchun moslashtirilgan, o‘quv jarayoni uchun zamonaviy tarzda jihozlangan 2 ta laboratoriya xonasi mavjud. Kafedra professor-o‘qituvchilari (professor N.Y.Shariboyev, katta o‘qituvchilari E.Y.Shariboyev, D.J.Xolboyev) har o‘quv yilida institutda turli fanlar bo‘yicha malaka oshirish kurslarini tashkil etib, ta’lim xizmatlarini ko‘rsatib, tashkil etish va byudjetdan tashqari moliyalashtirishga katta hissa qo‘shdilar. Shu bilan birga, kafedra bir qator ishlab chiqarish korxonalari bilan muntazam hamkorlik qilib kelmoqda. Jumladan, kafedra professor-o‘qituvchilaridan biri dotsent, professor N.Y.Shariboyevdir. EYShariboev sanoat korxonalari bilan (“Norin-Sirdaryo irrigatsiya havzasi nasos stansiyalari va energetika boshqarmasi”). Joriy o‘quv yilidan boshlab Mingbuloq yengil sanoat texnikumi hamda Sanoat korxonalari texnologiyalari va iqtisodiyoti, energetika va elektrotexnika texnikasi o‘qituvchilari va talabalari bilan ilmiy-uslubiy hamkorlik yo‘lga qo‘yildi. 2019 yildan hozirgi kunga qadar kafedraga fizika-matematika fanlari doktori, professor Sharibayev Nosir Yusupjanovich rahBO'LIMNING HAMMOLIGI Kafedra professor-o‘qituvchilari ilmiy-tadqiqot, ilmiy-uslubiy va almashinuv dasturlari asosida bir qator yetakchi xorijiy va mamlakatimiz oliy ta’lim va ilmiy-tadqiqot institutlari hamda ishlab chiqarish korxonalari bilan muntazam hamkorlik qilib kelmoqda. Quyida ularning ro'yxati keltirilgan: Malayziyaning “Malaya” universiteti (texnika fanlari doktori, prof. Abdul Karim Bin Hj M Arof) Belarus Milliy Texnika Universitetining Energetika, Robototexnika va Avtomatlashtirish kafedralari bilan. Belarus davlat universitetining fizika-mexanika fakulteti bilan O‘sh davlat universitetining energetika kafedrasi bilan Toshkent davlat texnika universiteti (fizika-matematika fanlari doktori, akademik Baxadirxonov M.K., texnika fanlari doktori, professor Xoshimov A.O., texnika fanlari doktori, professor G‘aibov T.Sh .) O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Fizika-texnika instituti (f.f.d., professor Saidov A.S., DPMS, professor Leyderman A.Yu., DPM (f.f.n., professor Ayubxanov R.A., fizika-matematika fanlari doktori) Sh.N.Usmonov, fizika-matematika fanlari doktori, katta ilmiy xodim A.G.G‘ulomov) Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, (texnika fanlari doktori, Siddiqov I., texnika fanlari doktori, professor Abdurahmonov K.P., fizika-matematika fanlari doktori, professor Imomov E.Z., fizika-matematika fanlari doktori, professor A.Aripov.) Farg‘ona davlat universiteti (f.f.d., professor R.Ya.Rasulov) Farg‘ona politexnika instituti (f.f.d., professor S.F.Ergashev) Andijon Davlat universiteti .N.Karimov) Namangan davlat universiteti (fd. R. Hakimov) Namangan muhandislik-qurilish instituti (d.f.d., professor G‘ulomov G., DPMS, professor Dadamirzayev M.G.) “Namangan viloyati elektr ta’minoti korxonasi” AJ Norinsk-Sirdaryo irrigatsiya havzasi tizimining nasos va energiya boshqaruvi. Namangan viloyati “Issiqlik manbalari ishlab chiqarish” davlat unitar korxonasi Thorakorgon IES UK “O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari” AJ magistral elektr tarmoqlari Nambarlik qilib kelmoqda. 1.2 Korhona yoki tashkilotdagi axborot texnik vositalar tahlili KAFERADA O'QITILGAN FANLARNING NOMLARI Issiqlik ta'minoti va isitish tizimlari Bug 'va gaz asboblari, Kombinatsiyalangan tsiklli o'simliklar Issiqlik va massa almashish jarayonlari Issiqlik va atom elektr stansiyalari An'anaviy bo'lmagan elektr stantsiyalari Yuqori haroratli jarayonlar va qurilmalar Issiqlik elektr stansiyalarida yoqilg'ini yoqish va suvni tozalash texnologiyasi Qozon o'rnatish. Elektr yoritish Energiya tizimlarini boshqarish va optimallashtirish Gidrogasdinamika Muqobil energiya manbalari Elektr tarmoqlari va tizimlari Rele himoyasi Elektr tizimlarini avtomatlashtirish Energiyaning matematik muammolari Energiyani boshqarish va hisobga olishning avtomatlashtirilgan tizimlari Elektr mashinalari Vaqtinchalik jarayonlar Stantsiyalar va podstansiyalarning elektr qismi Elektr jihozlarini qurish va ulardan foydalanish qoidalari Elektr uzatish liniyalarining strukturaviy-mexanik qismlari Gidroelektrostantsiyalar Elektr energiyasini ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash Elektrotexnika va elektronika Nazariy elektrotexnika Elektrotexnika Elektrotexnika va elektronika asoslari Yuqori kuchlanish texnikasi Bo'limlar Yengil sanoat mahsulotlari dizayni va texnologiyasi To'qimachilik mahsulotlari texnologiyasi Dizayn O‘zbek tili va adabiyoti Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqarish Energiya Fizika Axborot texnologiyalari Iqtisodiyot Marketing Boshqaruv Buxgalteriya hisobi va audit Ijtimoiy fanlar Kimyoviy texnologiya Oziq-ovqat texnologiyasi Kimyo Qishloq xo'jaligi mahsulotlarini saqlash va birlamchi qayta ishlash texnologiyasi Tabiiy tolalarni birlamchi qayta ishlash texnologiyasi Peyzajni bog'dorchilik va ko'kalamzorlashtirish Ingliz Texnologik mashinalar va uskunalar Metrologiya, standartlashtirish va sifat menejmenti Umumiy texnika fanlari Oliy matematika Fakultetlar Yangi sanoat texnologiya Avtomatika va energiya Iqtisodiyot Kimyo-texnologiya Qishloq xo'jaligi mahsulotlari texnologiyasi Muhandislik-texnologiya 1.3 Malakaviy amaliyot davrida korxona yoki tashkilotdagi amaliyot rahbari tomonidan berilgan topshiriqlar bo’yicha kunlik umumiy hisobot O‘zbekiston Respublikasi ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilish bo‘yicha davlat komissiyasi (A. Aripov) ikki hafta muddatda tashkil qilinayotgan texnikumlarga o‘qishga qabul qilish bo‘yicha qabul parametrlarini tasdiqlasin; b) turdosh oliy ta’lim muassasalari hamda asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha tarmoq tashkilotlariga 213 ta texnikum 2-ilovaga muvofiq biriktirilsin. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar hamda Toshkent shahar hokimliklari, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi tizimida texnikumlar bo‘lgan vazirlik, idora va xo‘jalik birlashmalari bilan birgalikda: texnikum bitiruvchilarining ishlab chiqarish amaliyotini tashkil etish bo‘yicha tarmoq tashkilotlarida zarur shart-sharoitlar yaratilishi ustidan nazorat o‘rnatsin va amaliyot o‘tash grafiklarini ishlab chiqib, tasdiqlanishini ta’minlasin; har yili 1-mayga qadar texnikum bitiruvchilarining bandligini ta’minlashga qaratilgan dasturlarni ishlab chiqishni tashkil etsin hamda ular ijrosi bo‘yicha nazorat tizimini yaratsin; har yili iyul-avgust oylarida texnikum bitiruvchilari uchun har bir tuman va shaharda ish beruvchilarni jalb qilgan holda yarmarkalar, shu jumladan “Karyera kuni” tadbirlarini o‘tkazsin, o‘quv yili davomida ishlab chiqarish tashkilotlarida tasdiqlangan reja-grafiklar asosida “Ochiq eshiklar kuni”ni tashkil qilsin. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligiga Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari hamda tizimida texnikumlar bo‘lgan vazirlik, idora va xo‘jalik birlashmalarining takliflari asosida mazkur qarorning 2-ilovasida keltirilgan oliy ta’lim muassasalari hamda tarmoq tashkilotlariga biriktirilgan texnikumlar ro‘yxatiga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish huquqi berilsin. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tizimida texnikumlar bo‘lgan vazirlik, idora va xo‘jalik birlashmalari bilan birgalikda har yili 1-dekabrga qadar texnikum o‘quvchilari amaliyot o‘tkazadigan tashkilotlar, ulardagi ish o‘rinlari va yaratilgan shart-sharoitlar bo‘yicha ma’lumotlar bazasini shakllantirishni yo‘lga qo‘ysin; v) texnikumlar bir oliy ta’lim muassasasi tizimidan boshqa oliy ta’lim muassasasi tizimiga 3-ilovaga muvofiq o‘tkazilsin; g) Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Jizzax xizmat ko‘rsatish va servis texnikumi faoliyati tugatilsin va uning barcha mol-mulki, bino va inshootlari tegishli hududi bilan birgalikda Toshkent axborot texnologiyalari universiteti huzuridagi Jizzax axborot texnologiyalari texnikumiga o‘tkazilsin. Bunda: Jizzax viloyati, Forish tumani, Fayzobod ko‘chasi, 25-uy manzilida joylashgan Toshkent axborot texnologiyalari universiteti huzuridagi Jizzax axborot texnologiyalari texnikumiga tegishli bino va inshootlar, hududi bilan birgalikda Jizzax davlat pedagogika institutiga ko‘p tarmoqli o‘quv markazi va amaliyot poligonini tashkil etish uchun beriladi; Jizzax xizmat ko‘rsatish va servis texnikumida tahsil olayotgan o‘quvchilar amaldagi ta’lim dasturlari asosida Jizzax axborot texnologiyalari texnikumida o‘qishni belgilangan tartibda tugatadi. 2. Shunday tartib o‘rnatilsinki, unga muvofiq: 2021/2022 o‘quv yilidan boshlab texnikumlar va akademik litseylarda malaka talablari, o‘quv reja va dasturlar, o‘quv-me’yoriy hujjatlar tayanch oliy ta’lim muassasalari tomonidan tajribali professor-o‘qituvchilar va tegishli mutaxassislarni jalb etgan holda ishlab chiqiladi hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlanadi; oliy ta’lim muassasalari o‘zlariga biriktirilgan texnikumlarni o‘quv-metodik hujjatlar (o‘qitish materiallari to‘plamlari, didaktik materiallar, praktikumlar, texnologik xaritalar, elektron resurslar, xorijiy o‘quv, ilmiy va badiiy adabiyotlar, davriy nashrlar, lug‘atlar, ensiklopediyalar, axborotnomalar hamda boshqalar) bilan ta’minlaydi; oliy ta’lim muassasalari o‘zlariga biriktirilgan texnikumlarda ta’lim sifatini ta’minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni amalga oshiradi hamda bunga texnikum direktori va oliy ta’lim muassasasi rektori (direktori) shaxsan mas’ul hisoblanadi; oliy ta’lim muassasalari o‘ziga biriktirilgan texnikumlar pedagog kadrlari uchun o‘z budjetdan tashqari mablag‘lari hisobidan xorijiy professorlar va mutaxassislarni jalb qilgan holda qisqa muddatli o‘quv-seminarlarni tashkil etadi; texnikum direktori bir vaqtning o‘zida tegishli oliy ta’lim muassasasining Ilmiy kengashi a’zosi hisoblanadi; texnikumlar tegishli oliy ta’lim muassasalari bilan birgalikda texnikum hamda xorijiy davlatlardagi ta’lim muassasalari o‘rtasida hamkorlik aloqalarini o‘rnatish orqali texnikumlarda qo‘shma dasturlar asosida o‘rta bo‘g‘in mutaxassislarini tayyorlashni tashkil etadi; texnikumlarda xalqaro standartlar (shu jumladan, Worldskills) asosida o‘quv-ustaxonalarini tashkil etish va o‘quvchilarni mazkur standartlarga muvofiq tayyorlash hamda kelgusida ishchi kasblar musobaqalarida ularning ishtirok etishini ta’minlash tegishli oliy ta’lim muassasalarining bevosita ko‘magi asosida amalga oshiriladi. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi (A. Toshkulov) tizimida texnikumlar bo‘lgan vazirlik, idora va xo‘jalik birlashmalari bilan birgalikda mazkur bandda ko‘rsatilgan vazifalar ijrosi ustidan tizimli monitoring o‘rnatsin hamda aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan tegishli oliy ta’lim muassasalari hamda vazirlik, idora va xo‘jalik birlashmalariga taqdimnomalarni kiritib borsin. 3. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi (A. Toshkulov) Moliya vazirligi (T. Ishmetov), Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi (I. Norqulov) ikki oy muddatda quyidagi masalalarni puxta o‘rganib, Vazirlar Mahkamasiga takliflarni kiritsin: 2022/2023 o‘quv yilidan boshlab texnikumlarga qabul parametrlarini shakllantirishda mehnat bozorida o‘rta bo‘g‘in kadrlariga bo‘lgan real ehtiyojdan kelib chiqqan holda qurilish, transport, qishloq xo‘jaligi, yengil sanoat, xizmat ko‘rsatish va axborot texnologiyalari kabi sohalarda o‘rta bo‘g‘in kadrlarini tayyorlashning davlat buyurtmasini asoslangan hisob-kitoblarga ko‘ra bosqichma-bosqich ko‘paytirish; texnikumlar va kollejlarni o‘quv adabiyotlari, guruh jurnallari va boshqa davlat namunasidagi hujjatlar bilan ta’minlashni Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligiga ajratilgan budjet mablag‘lari hisobidan amalga oshirish; 2022/2023 o‘quv yilidan boshlab oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirmagan umumta’lim maktablarining 11-sinf bitiruvchilari bandligini ta’minlash maqsadida ularni texnikumlar va kollejlarda birinchi kasb yoki mutaxassisliklar bo‘yicha bepul o‘qitish; 2022-yil 1-yanvardan boshlab texnikumlar va kollejlar moliyaviy holatini yaxshilash maqsadida ma’muriy boshqaruv xodimlarining ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar hamda kommunal xizmatlar bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlarni, shu jumladan Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan moliyalashtirish. 4. Huzurida texnikumlar va akademik litseylar bo‘lgan oliy ta’lim muassasalari har yili 1-dekabrga qadar ta’limning keyingi bosqichini davom ettirmayotgan texnikum va akademik litsey bitiruvchilari ro‘yxatini ularning bandligini ta’minlash maqsadida Qoraqalpog‘iston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar bandlik bosh boshqarmalariga taqdim qilsin. Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi har yili 1-fevralga qadar respublikada eng ko‘p talab etiladigan o‘rta bo‘g‘in kadrlari ishlashi mumkin bo‘lgan kasblar va lavozimlar ro‘yxatini shakllantirsin hamda ushbu kasblar va lavozimlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni e’lon qilib borsin. 5. Mazkur qarorning ijrosini samarali tashkil etishga mas’ul va shaxsiy javobgar etib oliy va o‘rta maxsus ta’lim vaziri A.H. Toshkulov, bandlik va mehnat munosabatlari vaziri N.B. Xusanov hamda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlari belgilansin. Qaror ijrosini muhokama qilib borish, ijro uchun mas’ul tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari B.A. Musayev va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maslahatchisi A.A. Abduvaxitov zimmasiga yuklansin. 1.4 Berilgan topshiriq Namangan hududiy elektr tarmoqlari korxonasi ma’lumotlar omborini yaratish. 1.4.1 Masalaning qo’yilishi 1.4.2 Topshiriqni bajarishdagi qo’llaniladigan dasturiy vositalar tahlili Microsoft Office — Microsoft korporatsiyasi tomonidan Microsoft Windows, Windows Phone, Android, OS X, iOS operatsion tizimlari uchun yaratilgan idora dasturlari to'plamidir. Ushbu to'plam tarkibiga turli xildagi hujjatlar: matn, jadval, ma'lumotlar ombori va boshqalar bilan ishlash imkonini beruvchi dasturiy ta'minot kiradi. VBA tilida yozilgan skriptlar va makroslarni qo'llay oladi. Microsoft Offiсe dasturlaridan foydalanuvchi har bir masalani yechishda, hujjatlarni taxrirlashda va boshqa ishlarda unimli foydalanishi mumkin. Officedan foydalangan foydalanuvchi ekranni o'z xohishi bo'yicha o'zgartirishi, shriftlarni tanlashi, printerlarni tanlashi, boshqa tizimlarni disklarga yozishi, qo'shimcha kompyuter qurilmalarini o'rnatishi va hakozo imkoniyatlardan foydalanishi mumkin. Qisqa qilib aytganda, kompyuter ishini o'z xohishiga moslab kompyuter xotirasi, ekranni, ishlash tezligi, qo'shimcha qurilmalaridan optimal foydalanishi mumkin. Mashxur Microsoft korporatsiyasi shaxsiy kompyuterlardan foydalanuvchilar uchun ko'pgina dasturlar va operatsion tizimlarni ishlab chiqarishni jadal rivojlantirmoqdalar. Jumladan, foydalanuvchilarning kompyuterdan foydalanish imkoniyatlarini oshirish uchun OFFICE dasturlar to'plamini ham ishlab chiqarishgan. Ko'pgina foydalanuvchilar Windows operatsion tizimi bilan OFFICE dasturlar to'plamini chalkashtirishadi. To'g'ri, bu ikkala dasturlarni ham Microsoft korporatsiyasi ishlab chiqqan va asosan shaxsiy IBM va Pentium kompyuterlariga o'rnatishga mo'ljallangan. Windows operatsion tizimi OFFICE dasturlarisiz bemalol ishlay oladi, lekin OFFICE dasturlari Windows dasturisiz ishlamaydi. Windows dasturlarining quyidagi versiyalari mavjud: Windows-3.X, Windows- 95, Windows-98, Windows-2000, Windows-2002, Windows NT, Windows XP va hokazo. Office dasturlar to'plamini esa quyidagi versiyalari mavjud: Office-95, Office-96, Office-97, Office-2000, Office-2002 va Office XP. Office-2003 dasturlar to'plamini shaxsiy kompyuterga o'rnatish uchun kompyuterda Windows operatsion tizimi o'rnatilgan bo'lishi, so'ng kompyuter operativ xotirasi kamida 8-16 Mb bo'lishi va qattiq diskda kamida 250 Mbdan 700 Mbgacha (Officedan foydalanish imkoniyatiga qarab) bo'sh joy bo'lishi lozim. Microsoft Office bir nechta xilda sotuvga chiqariladi. Ularning farqi to'plam tarkibi va narxida. Office dasturlar to'plamining nisbatan to'liqroq variantiga quyidagi dasturlar kiradi: Microsoft Word — har xil ko'rinishdagi oddiy va murakkab matnlarni taxrirlashga mo'ljallangan matn muharriri. Ekvivalent dasturlar: OpenOffice.org Writer, LibreOffice Writer, StarOffice Writer, KWord, NeoOffice Writer, Corel WordPerfect, Apple Pages (bu faqat Mac OS tizimida) va AbiWord. Microsoft Excel — har ko'rinishdagi hisob—kitobli ma'lumotlar bilan ishlashga mo'ljallangan elektron jadvalli dastur. Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Calc, LibreOffice Calc, KSpread, StarOffice, Gnumeric, Corel Quattro Pro va Apple Numbers (bu faqat Mac OS tizimida). Microsoft PowerPoint — ma'lumotlarni taqdimot, reklama qilishga mo'ljallangan taqdimot dasturi. Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Impress, LibreOffice Impress, KPresenter, Corel WordPerfect va Apple Keynote. Microsoft Access— ma'lumotlar ombori (bazasi) bilan ishlashga mo'ljallangan dastur. O'rnini bosuvchi dasturlar: OpenOffice.org Base, LibreOffice Base, Kexi. Microsoft Publisher — har xil ko'rinishdagi noshirlik ishlarini bajarishga mo'ljallangan muharrir dastur. Microsoft Outlook (Outlook Express bilan chalkashtirmang)— elekton pachtadan foydalanishga mo'ljallangan dastur va hokazo Uning tarkibiga taqvim, ish rejalashtirgich, qaydnoma, manzillar kitobi va shaxsiy pochta kiradi. Pochta xizmati uchun — Mozilla Thunderbird/SeaMonkey, Novell Evolution, Claws Mail ,Eudora Mail, The Bat!; shaxsiy ma'lumotlar dispetchiri — Mozilla, Lotus Organizer и Novell Evolution. Microsoft InfoPath — ma'lumot yig'ish va uni boshqarish dasturi. Microsoft Communicator (Microsoft Lync) — insonlar bilan har tomonlama muloqot qilishni tashkilashtiradigan dastur. Microsoft Visio — biznes va texnik diagrammalar bilan ishlovchi dastur. Muqobil dasturlar: LibreOffice Draw, OpenOffice.org Draw, yEd Grapth Editor. Microsoft Project — loyihalar bilan ishlovchi dastur. Microsoft Query — ma'lumotlar omboridan ma'lumot oluvchi va ko'rib chiquvchi dastur. Microsoft OneNote — qaydnomalar yozish uchun mo'ljallangan dastur. Microsoft Groove — birgalikdagi ishni qo'llab quvvatlovchi dastur. Microsoft SharePoint Designer — Microsoft SharePoint tizimida dastur yaratish uchun vosita. Microsoft Picture Manager — rasmlar bilan ishlash. Muqobil dastur: OpenOffice.org Draw. Microsoft Document Image Writer — virtual printer. Microsoft Diagnostics — Microsoft Officening zararlangan dasturlarini diagnostika qiluvchi va tuzatuvchi dastur. Office dasturlar to'plamini o'rnatishda yuqorida ko'rsatilgan dasturlarni tanlash orqali, ya'ni keraklisini o'rnatish orqali kompyuter qattiq diskidagi joyni tejash mumkin. Microsoft Access dasturi Malumotlar bazasini yaratishda foydalaniladi. Microsoft Office keng tarqalgan ofis ishlarini avtomatlashtiruvchi dasturlar paketidir. Uning tarkibiga kiruvchi Access nomli dasturlar majmuasi xozirda MOBT sifatida keng oʻrganilmokda va qoʻllanilmokda. MOning dastlabki oynasi soddaligi va tushunarliligi bilan ajralib turadi. Undagi oltita ilova, dastur ishlaydigan olti ob`ektni tasvirlaydi. Bular „Tablitsi“ (Jadvallar), „Zaprosi“ (Soʻrovlar), „Formi“ (Shakllar), „Otchyoti“ (Hisobotlar), „Makrosi“ (Makroslar), „Moduli“ (Modullar). II. Mehnat faoliyati havfsizligi Biz amaliyot davrida kampyuterlardan to’g’ri foydalanishga ahamiyat berishimiz zarur,chunki o’zimizning salomatligiga zarar bo’ladi. Kompyuter oldida o‘tirib ishlovchi foydalanuvchilarda ham monitor ekranidagi dinamik harakatlanuvchi tasvirlarning almashishi, ayniqsa, yaqin masofadan turib, fayllar yoki o‘yinlar bilan shug‘ullanish ko‘z tizimiga salbiy ta’sir etadi. Shuning uchun monitor ekrani bilan foydalanuvchi orasidagi masofa kamida 50 sm dan kam bo‘lmasligi tavsiya etiladi. Elektr priborlari va tashkiliy texnika bilan ishlashda, ularni ta’mirlash va ularga xizmat ko‘rsatishda mehnatni muhofaza qilish qoidalari O‘zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-y., 5-son, 223-modda) hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 12-iyuldagi 267-sonli “(O‘zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlarining to‘plami, 2000-y., 7- son, 39-modda) va 2010-yil 20-iyuldagi 153-sonli (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2010-y., 28-29-son, 234-modda) qarorlariga muvofiq elektr priborlari va tashkiliy texnika bilan ishlashda, ularni ta’mirlash va ularga xizmat ko‘rsatishda mehnatni muhofaza qilish tartibini belgilaydi. Elektr jihozlar, elektron hisoblash va tashkiliy texnikaga xizmat ko‘rsatishda qo‘yiladigan xavfsizlik talablari: 1. Elektron hisoblash va tashkiliy texnika bilan ishlashda zararli ishlab chiqarish omillarini inson salomatligiga salbiy ta’sirini bartaraf qilishga yo‘naltirilgan xavfsizlik talablari SanQvaM 0224-07 “Kompyuter, videodispleyli terminal va tashkiliy texnika bilan ishlashda sanitariya qoidalari va normalari”ga muvofiq bo‘lishi lozim 2. Xonalarda havo almashinuvi GOST 12.1.005-76 “OSBT. Ish zonasi havosi” talablariga mos bo‘lishi lozim. Ishlab chiqarish xonalaridagi ventilatsiya tizimi bir xodim uchun soatiga kamida 30 m3 havoni tashqaridan uzatish imkoniyatiga ega bo‘lishi zarur. 3. Ekran oldidagi ish joyi shovqinsiz bo‘lishi lozim. Displeyli zallarda konditsionerlar, telefon ovozi, protsessorlar keltirib chiqaradigan shovqin minimal darajada kamaytirilgan bo‘lishi zarur. Ish joyida shovqin darajasi GOST 12.1.003-83 “Shovqin. Xavfsizlik umumiy talablari”ga muvofiq bo‘lishi lozim. 4. Elektron hisoblash vositalaridan (bundan buyon matnda EHV deb yuritiladi) foydalanish gigiyenik talablarga javob beruvchi tabiiy va sun’iy yoritiladigan binolarda amalga oshirilishi lozim. 5. Displeylarni bino va xonalarning shimoliy, shimoliy-sharqiy yoki shimoliy-g‘arbiy qismida joylashtirish lozim. 6. Ish maydonlari bitta xodimga 4,5 m2 dan kam bo‘lmasligi va ishlab chiqarish xonalarining maydoni esa bitta xodimga 15 m3 dan kam bo‘lmasligi lozim. 7. Stolning o‘lchami kompyuter ekranining o‘lchamidan kelib chiqib belgilanishi kerak. Umumiy holda stolning uzunligi 160 sm; kengligi 0,90 m; yuzasi 1,44 m2 ; balandligi operatorning antropometrik xususiyatlariga qarab 0,68 m dan 0,84 m gacha bo‘lishi lozim. 8.. Ekranning o‘z o‘qidan vertikal harakati +/–100 ni tashkil etishi lozim. Ko‘rish burchagi 20 — 30 min atrofida bo‘lishi kerak. 9. Ekran operator ko‘zidan 40 — 90 sm masofada joylashtirilishi kerak. Ekrandagi 2,5 mm o‘lchamdagi belgilarni ko‘rish uchun 50 sm, 3-4 mm o‘lchamdagi belgilarni ko‘rish uchun 0,80 m gacha bo‘lgan masofa bo‘lishi lozim. 10. Oyoq qo‘yish uchun mo‘ljallangan taglikning o‘lchamlari 40 x 30 x 15 sm bo‘lishi kerak. 11. Ish joyining yoritilganligi 300 dan 500 lyuks atrofida bo‘lishi lozim. 12. Ish joyidagi yorug‘lik operatorning ko‘rish doirasida mutanosib taqsimlanishi lozim. 13. Displey o‘rnatilgan zallarni yoritish uchun lyuminessentli lampali yoritqichlardan foydalanish lozim. 14. Yoritqichdan tushayotgan nur ekranda aks etmasligi uchun nur to‘g‘ridan to‘g‘rikompyuter ekraniga tushmaydigan qilib joylashtirilishi kerak. 15. Ekranda yorqin dog‘lar aks etmasligi uchun ish joyida yaltiroq predmetlar bo‘lmasligi, operatorning ust kiyimi to‘qroq rangda bo‘lishi va uning ortidagi barcha predmetlar kam yorqinlikka ega bo‘lishi lozim. 16. Jihozlar bir qator qilib joylashtirilganda to‘g‘risida turgan ekranlarning yorug‘ligi bir-biriga tushmasligi uchun ular oralig‘iga to‘siqlar qo‘yilishi zarur. 17. EHV bilan ishlashda quyidagi talablarga rioya qilish lozim: EHVdan foydalanish gigiyenik talablarga javob beruvchi tabiiy va sun’iy yoritiladigan binolarda amalga oshirilishi; elektron nurli trubka asosidagi videodispleyli terminallardan foydalanishda bir ish joyining maydoni kamida 6 m2 , yassi diskret ekranli (suyuq kristalli, plazmali) monitorlardan foydalanishda esa kamida 4,5 m2 ni tashkil etishi; videodispleyli terminal ekranidan ko‘zgacha bo‘lgan masofa 600 — 700 mm atrofida bo‘lishi va 500 mm dan yaqin bo‘lmasligi; EHV bo‘lgan xonaning poli va mebellari har kuni namlangan holda tozalab chiqilishi va EHV ishlatilayotgan xona har bir soatda shamollatib turilishi; ayollar homiladorligi belgilangan vaqtdan boshlab EHVdan foydalanmasligi; ish va dam olish rejimi reglamentlashtirilmaganda videodispleyli terminalda uzluksiz ishlash vaqti 2 soatdan oshmasligi; elektrostatik maydonning ruxsat etilgan darajasi 20 m2 dan oshmasligi. 18. Xodim EHVdan foydalanmayotgan vaqtda ishlab turgan kompyuterdan kamida 2 m masofada bo‘lishi yoki monitor quvvatdan uzilgan bo‘lishi lozim. 19. Ayollar kompyuter, videodispleyli terminal va tashkiliy texnika bilan ishlashda sanitariya qoidalari va normalari talablariga muvofiq homiladorligi belgilangan vaqtdan boshlab va bolani ko‘krak bilan boqish davrida EHVdan foydalanish bilan bog‘liq ishlarga qo‘yilmasligi va boshqa ishga o‘tkazilishi lozim. 20. Nusxa ko‘chirish-ko‘paytirish texnikasidan foydalanishda quyidagi asosiy xavfsizlik qoidalariga amal qilinishi lozim: xonalar yetarli darajada tabiiy va sun’iy yorug‘lik bilan ta’minlanishi; nusxa ko‘chirish-ko‘paytirish uchastkalarini yerto‘lada joylashtirmaslik; 21. Nusxa ko‘chirish-ko‘paytirish texnikasi bilan ishlashda quyidagilar taqiqlanadi:nusxa ko‘chirish-ko‘paytirish texnikasini elektr tizimidan o‘zmagan holda tozalash; nusxa ko‘chirish-ko‘paytirish texnikasining nusxa ko‘chirish oynasiga suyanish, uning ustiga nusxasi ko‘paytiriladigan materiallarni va boshqa buyumlarni qo‘yish; nusxa ko‘chirish-ko‘paytirish oynasi darz ketgan texnikasini ishlatish; apparatga tiqilib qolgan qog‘ozni nusxa ko‘chirish-ko‘paytirish texnikasini elektr tarmog‘idan uzmagan holda olish. Shamollatish va isitish tizimiga qo‘yiladigan talablar: 1. Shamollatish va isitish tizimi QMQ 2.04.05-97 “Isitish, shamollatish va konditsionerlash” talablariga muvofiq bo‘lishi lozim. 2. Oqimli shamollatishlarni tashqi havo tizimidan olish yerdan kamida 2 m balandlikda bajarilishi lozim. 3. O‘tish joylarida joylashgan isitish jihozlari ruxsat etilgan o‘tish yo‘laklarining enini kamaytirmasligi lozim. 4. Ish joylarida havo harorati yengil jismoniy ishda 210 S, o‘rtacha og‘ir ishda 170 S va og‘ir ishda 160 S dan past bo‘lmasligi kerak. 5. Xodimlarning isinishi uchun xonalardagi harorat 220 S dan kam bo‘lmasligi kerak. 6. Isinish xonalarigacha bo‘lgan masofa binolarda joylashgan ish joylaridan 75 m dan va bino tashqarisidagi ish joylaridan esa 150 m dan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Xavfsizlikni ta’minlovchi uslublarni o‘rganishdan oldin ishchi zona va xavf zonasi kabi iboralarga tushuncha beramiz. Mehnat jarayoni davrida ishchi turadigan yoki harakat qiladigan joy, ishchi zona – gomosfera deb yuritiladi. Doimiy yoki davriy ravishda xavf sodir bo‘ladigan zona–noksosfera deb yuritiladi. Mehnat jarayoni davrida xavfsizlikni ta’тinlash uslublarini quyidagi 3 turga ajratish mumkin: 1. Gomosfera va noksosferani fazoviy va (yoki) vaqt bo‘yicha ajratishga asoslangan uslub. Bu asosan distansion boshqarish, аv- tomatlashtirish, robotlashtirish va boshqa tashkiliy tadbirlar orqali, amalga oshiriladi. 2. Xavfni bartaraf etish orqali noksosferani me’yorlashtirish uslubi. Bunga insonni shovqin, gazlar, changlar ta’siridan himoya qilishga qaratilgan tadbirlar 28 majmui va jamoa himoya vositalari kiradi. 3. Мa’lum muhitda insonni himoyalash darajasini oshirishga qaratilgan usullar va vositalar majmui. Bu uslub ishchilarni xavf- sizlik texnikasi bo‘yicha o‘qitish, ShHVdan foydalanish, psixologik ta’sir etish va boshqa shu kabi tadbirlar orqali amalga oshiriladi. Xavfsizlikni ta’minlovchi vositalar – bu xavfsizlik tamoyillari va uslublarini amalga oshirishdagi konstruktiv, tashkiliy namda material mujassamlikdir. Tamoyillar, uslub va vosita – bu xavfsizlikni ta’minlovchi mantiqiy bosqichdir. Ularni tanlash faoliyatning aniq shart- sharoitlariga, xavf darajasiga, iqtisodiy ko‘rsatkichlarga va shu kabi bir qancha mezonlarga bog‘liq bo‘ladi. Xavfsizlikni ta’minlovchi vositalar jamoa himoya vositalari (JHV) va shaxsiy himoya vositalariga (ShHV) bo‘linadi. 0'z o‘rnida JHV va ShHVlar ham xavfning xususiyati, amalga oshish tartibi, ishlatilish sohasi va shu kabi ko‘rsatkichlarga bog‘liq holda bir necha guruhlarga bo‘linadi. Mehnat muhofazasining asosiy vazifalaridan biri, ishchilarga xavfsiz ish sharoitini yaratib berishdan iboratdir. Xavfsiz ish sharoiti, уa’ni mehnat xavfsizligi – bu ishlab chiqarish sharoitida ishchilarga barcha xavfli va zararli omillar ta’siri bartaraf etilgan mehnat sharoiti holatidir. Ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar ishlab chiqarish sharoitida ko‘pgina fizik va kimyoviy omillar ta’sirida yuz beradi. Bunday xavfli omillarni yuzaga kelishi texnologik jarayonning xususiyatiga, ish jihozlarining konstruksiyasiga, mehnatni tashkillashtirish darajasiga va shu kabi bir qancha omillarga bog‘liq bo‘ladi. Xavfli omillar yuzaga kelish xususiyatiga bog‘liq holda aniq va yashirin bo‘lishi mumkin. Aniq xavf ko‘zga ko‘rinarli tashqi belgilari bilan tavsiflanadi. Masalan, mashinaning harakatlanuvchi qismi, ko‘tarilgan yuk va b. Yashirin xavf mashina, mexanizmlar va ish jihozlarida yashirin nuqsonlar, nosozliklar bo‘lishi bilan xususiyatlanib, ma’lum bir sharoitda xavfli holatga, halokatga olib keladi. Yashirin xavflarga ish joyining tartibsizligi, iflosligi, xavfsizlik talablariga javob bermasligi, ish jihozlari va moslamalardan noo‘rin, уa’ni boshqa maqsadlarda foydalanish, uzilgan elektr simlari, ishchining xato va noto‘g‘ri harakati kabilar ham kiradi. Ishlab chiqarishda jarohatlanishlarning oldini olish – bu murakkab muammo hisoblanib, birinchi navbatda mashina va mexanizmlarni loyihalash bosqichida xavfsizlik talablariga katta e’tibor berishni talab etadi. Insonning hayotiy-faoliyatida doimiy yoki vaqtincha xavfli omillar yuzaga keladigan joy xavfli zonalar dеb ataladi. Insonga, xavfli omillar bevosita u bilan muloqotda bo‘lish orqali yoki belgilangan masofadan kam masofada yaqinlashilganda ta’sir etishi mumkin. Xavfli zonalar mashinalarning harakatlanuvchi va aylanuvchi mexanizmlari atrofida, yuk ko‘tarish-tushirish mashinalarining ishlash vaqtida ko‘tarilgan yuk atrofida yuzaga kelishi mumkin. Ayniqsa, katta tezlikda aylanuvchi yoki harakatlanuvchi mexanizmlar ish kiyimini yoki sochni o‘rab ketishi ehtimoli mavjud joylar xavfli hisoblanadi. Xavfli zonalar o‘lchami doimiy yoki o‘zgaruvchan bo‘ladi. Shu sababli xavfli omillardan himoyalanish tadbirlarini ishlab chiqishda xavfli zonalar o‘lchamini aniqlash va hisobga olish talab etiladi. Yuqoridagilarga mos holda barcha mashina va mexanizmlarning loyihasiga ularning bajarishi lozim bo‘lgan vazifalarini hisobga olgan holda xavfsizlik talablari o‘rnatiladi. Umumiy holda mashina va mexanizmlar loyihasiga qo‘yilgan xavfsizlik talablariga quyidagilarni kiritish mumkin: mashina va mexanizmlarning barcha harakatlanuvchi va aylanuvchi mexanizmlariga himoya to‘siqlari o‘rnatilgan bo‘lishi; mexanizm yoki detallar yuzalari o‘tkir qirrali, notekis bo‘lmasligi (texnologik jarayon talabi bo‘yicha tayyorlangan detallar bundan mustasno); mashinaning o‘lchamlari xavfsiz va qulay transport holatini ta’minlashi; boshqarish azolari qulay bo‘lishi; kabinalarda ishchi uchun qulay va komfort sharoit bo‘lishi; tegishli yoritilganlik jihozlari bilan ta’minlanishi; tegishli nazorat asboblari, ishonchli tormoz qurilmalari, signalizatsiya tizimi bo‘lishi va b. Shuningdek, mashina va mexanizmlarning ayrim mexanizmlariga ham alohida texnik talablar o‘rnatiladi. III. Hulosa: Amaliyot davri mobaynida men institutda olgan bilim va
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. O‘zbekiston Respubiikasining Konstitutsiyasi. Toshkent, «O‘zbekiston», 1992-у. 2. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent, «Sharq», 1998 у. 3. O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi. Toshkent, 1996-у. 4. O‘zbekiston Respublikasining «Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida»gi Qonuni. Toshkent, l 993-у. 5. ГасановМ, СоколовЕ. ТрудовоезаконадательствоУзбе- кистана (ввопросахиответах). Издательскийдом «Мирэкономикииправа», Ташкент,1978 г. 6. Безопасностжизнедеятельности. (Под.редакциейО.Н.Русака, краткийконспектлекцийдлястудентоввсехспециалностей.- Ленинград, 1991 г. 7. ХефлинГ. Тревогоч 2000 году. М., Мсл, 1990 г, 8. ХенлиД., КумамотоХ. Надежносттехническихсистемиоценкариска. М., Машиностроение, 1984 г. 9. Основыинженернойпсихологии. Подред. В.Ф.ЛомоваМ., «Высшаяшкола», 1986 г. 10. КотикМ.А. Психологияибезопасность. Таллин, 1981 г. 11. http://namet.uz 12. http://library.ziyonet.uz Download 36.48 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|