Toshkent – 2023 Mavzu 1«Menejment va marketing asoslari» fanining predmeti, mohiyati, uning maqsadi va vazifalari hamda metodi

Ijtimoiy-demografik segmentlash - segmentlashning bilvosita usulidir. U quyidagi gipotezagaasoslanadi: iste’molchilar qidi­rayotgan afzalliklardagi farqlarni aynan ijtimoiy-demografik tafo-vutlar belgilaydi.
Buni ko‘pgina sektorlarda ochiq-oydin ko‘rish mumkin. Erkak va ayollarning kiyim-kechak, bosh kiyimlar, pardoz, zargarlik buyumlari kabi tovarlarga bo‘lgan ehtiyojlari turlichadir, xuddi shunday tafovutni yoshlar va keksalar, daromadi yuqori va past bo‘lgan tabaqalar, shahar va qishloq aholisi o‘rtasida ham kuzatish mumkin. Shu tariqa, ijtimoiy-demografik mezonlar ehtiyoj-larning indikatori sifatida foydalaniladi.
Ijtimoiy-demografik segmentlashda eng ko‘p qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar iste’molchining yashash joyi, jinsi, yoshi, daro­madi, ijtimoiy sinfi kabi, rivojlangan mamlakatlarda olish oson bo‘lgan ma’lumotlardir. Amalda ijtimoiy-demografik segmentlash, bir paytning o‘zida ikki yoki uchta ko‘rsatkichga tayanadi.
Ijtimoiy-demografik segmentlashning foydaliligi. Bu usulda ijtimoiy-demografik ko‘rsatkichlarni o‘lchash osonligi tufayli undan ko‘proq foydalaniladi. Sanoati rivojlangan barcha mam­lakatlarda iqtisodiy va ijtimoiy axborotlarni statistika institutlari, ijtimoiy sug‘urta organlari kabi rasmiy manbalardan bevosita olish mumkin.
So‘nggi yillarda rivojlangan mamlakatlarda jiddiy ijtimoiy-de­mografik o‘zgarishlar yuz berdi. Ular ichida quyidagilarni ko‘r-satib o‘tish mumkin:

• 
  tug‘ilish soni kamaydi;
  
• 
  o‘rtacha umr uzaydi;
  
• 
  ishlovchi ayollar soni ko‘paydi;
  
• 
  oila qurish kechika boshladi;
  
• 
  ajralishlar soni ko‘paydi;
  
• 
  to‘liq bo‘lmagan oilalar soni ko‘paydi.
  

Bu o‘zgarishlar turmush tarziga va iste’mol shakllariga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Ular bozorda yangi segmentlar yaratadi va, ayni
paytda, mayjud segmentlardagi talablarni ham o‘zgartiradi. Masa-lan:

• 
  bank xizmatlari, faol hordiq chiqarish, tibbiy xizmat ko‘rsatishga nisbatan keksa yoshdagilar (65 yoshdan katta) segmenti;
  
• 
  to‘liq bo‘lmagan oilalar segmenti: bo‘ydoqlar, ajrashganlar, bevalar;
  
• 
  xarid qobiliyati yuqori, ammo bo‘sh vaqti chegaralangan va ikki kishi ishlaydigan oilalar segmenti;
  
• 
  vaqtni tejashga yordam beradigan barcha tovar va xizmatlarga (mikroto‘lqinli pechlar, yarim tayyor oziq-ovqat mahsulotlari, tez xizmat ko‘rsatish restoranlari) katta e’tibor beradigan ishlovchi ayollar segmenti.
  

Ijtimoiy-demografik ma’lumotlardan foydalanishdagi asosiy yo‘nalishlar quyidagilardan iborat:

• 
  segment yoki bozorning ijtimoiy-demografik yo‘nalishini aniqlash;
  
• 
  tanlangan ijtimoiy-demografik guruhga ta’sir ko‘rsatish ehtimoli katta bo‘lgan kommunikatsiya vositalarini tanlash;
  
• 
  yangi tovarning potensial xaridorlarini aniqlash;
  
• 
  xaridorlar soniga qarab, bozorni miqdoriy baholash.