Toshkent 2019 O‟zbеkiston rеspublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

3. Investitsiya loyihalarining amal qilish muddatlaridagi farqlar 

Investitsiya loyihalari samaradorligini baholashda diskontlash

stavkasini tanlashdan tashkari Loyihalarni amal qilish muddati xam ta‟sir
ko„rsatadi. Masalan: transport firmasi ishlatilgan va yana uch-turt yil
xizmat qilishi mumkin bo„lgan yoki 8-10 yil xizmat qiladigan yangi
avtomobillarni sotib olishi mumkin.
Investitsiya resurslari cheksiz qayta investitsiyalangan sharoitda
Loyihalarini NPVga ko„ra tafsiflash sharoitida bunday zarurat yuzaga
keladi. Buni tushunish uchun transport firmasi bo„yicha misolga qaytamiz.
Ma‟lumki, firma to„rt yil xizmat qiladigan yoki to„qqiz yil xizmat
qiladigan yangi avtomobillarni sotib olishi mumkin.
NPVga ko„ra Loyihalarni oddiy tanlab olish maqsadga muvofiq emas.
Chunki, Loyihalarning amal qilish muddati turlicha (to„rt yildan so„ng
firma eski mashinalarni hisobdan chiqarib, boshqalarini sotib oladi deb
ko„zda tutilgan). Buning ustiga bu muddatlar karrali emas. Shu sabab
hisob-kitoblarni taqqoslashni ta‟minlash uchun bu ikki Loyihani bir xil
xizmat davrga keltirib olishimiz kerak. Chunki, aynan shu muddat

---

~ 96 ~

investitsiyalangan aktivlar ikki Loyiha bo„yicha teng xizmat muddatini
o„tab bo„ladi.
Ko„rinib turibdiki, bu hisob-kitoblar uzoqqa cho„ziladi. Shu sabab, bu
muammoni echish uchun soddalashtirishning qulay vositasi ekvivalentli
annuitetdan foydalanish kerak. Bu usul ba‟zida NPVni yillik hisoblash deb
ham aytiladi.(21-formula):
EA=ANPV
ANPV( inglizcha- annualized net present value)
Bunday soddalashtirishda taqqoslanayotgan loyihalarda kaltislik
darajasi bir xil bo„lgandagina yo‟l qoyiladi.
EA ni topish usuli NPVni hisoblash hisoblash usuliga muvofiq emas.
U NPVni maksimallashgan investitsiya loyihasini tanlashni osonlashtiradi
xolos.
Ekvivalent annuitet – darajali, ya‟ni unifikatsiya qilingan annuitet
bo„lib, baholanayotgan loyiha bilan bir xil davomiylikka va bu loyihadagi
NPV bilan bir xil joriy qiymatga ega. Bunday annuitetni hisoblash
formulasi quyidagi ko„rinishga ega: (22-formula):
EA =NPV / PVA1n,k
Bu formulada PMT – EA, PVA – NPV , bilan almashtirilgan.