Toshkent-2022 mundarija кirish

Tajriba qilingan tuproq tarkibidagi neft maxsulotlari va preparatning miqdori
(2 jadval)

T\R	Toluol (ml)	Biopreparat (ml)	Hech qanday qo’shimchalar yuq tuproq (kg)
1	10	30	1.5
2	11	-	1.5
3	12	30	1.5
4	13	30	1.5
5	14	30	1.5
6	15	30	1.5
7	16	-	1.5
8	17	30	1.5

(3 jadval)

T\R	Geksan (ml)	Biopreparat (ml)	Hech qanday qo’shimchalar yuq tuproq (kg)
1	6	30	1.5
2	7	-	1.5
3	8	30	1.5
4	9	30	1.5
5	10	30	1.5
6	11	30	1.5
7	12	-	1.5
8	13	30	1.5

(4 jadval)

T\R	Neft (ml)	Biopreparat (ml)	Hech qanday qo’shimchalar yuq tuproq (kg)
1	3	30	1.5
2	5	-	1.5
3	7	30	1.5
4	15	30	1.5

Urug‘ning unib chikishi uchun neftning minimal dozasi (0,5%) ham sekinlashtiruvchi ta’sir qiladi, bu esa о‘simlikning keyingi vegetatsiya davri uchun 2 barobar passiv rivojiga sabab bо‘ladi.

5-jadval. Neft bilan ifloslangan tuproqda sarimsoq piyoz (piyoz) o’simligining unishi va ayrim fiziologik kо‘rsatkichlari.

Variantlar	Ayrim fiziologii kо‘rsatkichlar	Tuproq namunalari (neft maxsulotlari, bakteriya va bo’sh holatda)
		Sof tuproq	Bakteriya	Toloul	Geksan	Neft
Sarimsoq piyoz (piyoz)	Piyozning unishi, (%)	100	100	75	80	70
	Piyozning unishi (sutka, soat)	5 sutka	4 sutka	7 sutka	6 sutka	8 sutka
	Niholning uzunligi (sm)	24	15,73	19,04	21,17	14

Neft miqdoriga kо‘ra bakteriya qo’shilmagan tuproq namunasida tajribadagi о‘simliklar urug‘larining unishi kuzatilmadi va keyingi tuproqlarda kо‘rish mumkinki, neft konsentratsiyasiga kо‘ra turli vaktlarda unib chiqqan nihollarning organlari ham turlicha rivojlandi. Tuproqning unumdorligi va sog‘lomligi unda о‘suvchi ekinlarning holati bilan belgilanadi. Muayyan о‘simliklarning yaxshi rivojlanishi, ulardan olinadigan hosilning yuqori va sifatli bо‘lishini ta’minlay olish faqatgina tuproqning tozaligiga xosdir. Shu nuqtai nazardan kimyoviy ifloslangan tuproqlarni, xususan neft va neft maxsulotlari bilan ifloslangan tuproqlarni tozalash usullarini ishlab chiqish va tegishli rekultivatsiya tadbirlarini qо‘llash muhim hisoblanadi.

III.BOB. OLINGAN NATIJALAR VA ULARNING TAHLILI
3.1. Tuproq tarkibidagi neft maxsulotlariga biopreparat ta’sirining tahlili
Biopreparat qo’shilgan barcha idishdagi neft maxsulotlari o’rganilganda tuproq tarkibida neft maxsulotlari borligi aniqlandi. Bu neft maxsulotlarining foiz ulushini aniqlash uchun suyuq xromotografiya qilish uchun analizga topshirildi. Tajribadan ko’rishimiz mumkinki neft maxsulotlari qo’shilgan bo’lishiga qaramasdan o’simlikning o’sish jarayoni ko’zatildi. Aksincha biopreparat qo’shilmagan idishdagi o’simliklarning chirish holati ko’zatildi.

Tuproqga qo’shilgan neft maxsulotlari aralashmasining xromatografiyasi

• 
  1 - havo; 
  
• 
  2 - etan; 
  
• 
  3 - propan;
  
• 
  4 - izobutan;
  
• 
  5 - n-butan; 
  
• 
  6 - izopentan;
  
• 
  7 - n-pentan; 
  
• 
  8 - n-toluol; 
  
• 
  9 - 3-metilpentan; 
  
• 
  10 - n-geksan;
  

Neft qo’shilgan idishdagi tuproq xromatografiyasi.
Buni tarkibida ko’rinib turibdiki ko’plab neft maxsulotlari uchramoqda. Qolgan idishlarda geksan va toluol bor. Ushbu vosita qanchalik samarali? Ko'p sinovlar shuni ko'rsatadiki, uglevodorodlarning maksimal mikrobiologik so'rilishi mezoniga ko'ra, tuproqni biologik mahsulot bilan birinchi marta qayta ishlashdan keyingi dastlabki 14 kun ichida tozalash samaradorligi 50%,tozalashning birinchi oyida 80% dan 85% gacha. Shu bilan birga, tuproqni o'z-o'zini tozalash jarayonlari sezilarli darajada faollashadi va tuproqning kislorod rejimining standarti dastlabki 10-14 kun ichida allaqachon to'liq tiklanadi. 1 tonna neft uchun 7 kilogramm biologik mahsulot iste'mol qilinganda, biologik mahsulotning mikroorganizmlari neft uglevodorodlarining 90-95% iste'mol qilinmaguncha yuqori assimilyatsiya faolligini saqlab qoladi. Tuproqni biologik mahsulot bilan birinchi ishlov berish 1-1,5 oy ichida neft yoki neft mahsulotlari konsentratsiyasini 80-85% ga, ikkinchi ishlov berishda tuproqdagi neft uglevodorodlari miqdorini 97% 99% ga kamaytiradi. Quyda neft va neft maxsulotlari bilan ifloslangan tuproqning biodegedratatsiya jarayonida o’zini o’zi tozalash darajasi va biopreparat qo’shilgandan so’ng tozalanish darajalari keltirib o’tilgan (6-7-8-jadvallar). Tahlillar maxsus laboratoriyalarda xromatografiya qilindi. Bunday natija erishish uchun asos qilib o’simlikning o’sishini keltirishimiz mumkin. Ilovalar bo’limida o’simlikning o’sishi va rivojlanishi keltirib o’tilgan.

Vaqt, kun	Tabiiy biodegradatsiya sharoiti			Preparati qo’shilgandan keying sharoiti
	Tuproq g\kg	Geksan (ml)	Tozalash darajasi	Tuproq g\kg	Geksan (ml)	Tozalash darajasi
10	1.5	-	-	1.5	6	88
15	1.5	7	21	1.5	-	-
29	1.5	-	-	1.5	8	86
43	1.5	-	-	1.5	9	85
57	1.5	-	-	1.5	10	81
60	1.5	-	-	1.5	11	77
65	1.5	12	15	1.5	-	-
70	1.5	-	-	1.5	13	75

Vaqt, kun	Tabiiy biodegradatsiya sharoiti			Preparati qo’shilgandan keying sharoiti
	Tuproq g\kg	Toluol (ml)	Tozalash darajasi	Tuproq g\kg	Toluol (ml)	Tozalash darajasi
10	1.5	-	-	1.5	10	86
15	1.5	11	15	1.5	-	-
29	1.5	-	-	1.5	12	84
43	1.5	-	-	1.5	13	84
57	1.5	-	-	1.5	14	82
60	1.5	-	-	1.5	15	78
65	1.5	16	11	1.5	-	-
71	1.5	-	-	1.5	17	74

Vaqt, kun	Tabiiy biodegradatsiya sharoiti			Preparati qo’shilgandan keying sharoiti
	Tuproq g\kg	Neft (ml)	Tozalash darajasi	Tuproq g\kg	Neft (ml)	Tozalash darajasi
15	1.5	-	-	1.5	3	70
35	1.5	5	4	1.5	-	-
52	1.5	-	-	1.5	7	64
70	1.5	-	-	1.5	15	58

Natijalardan ko’rinib turibdiki, ushbu dissertatsiya ishi davomida qilingan tajribalarda qo’llanilgan biopreparat tuproq tarkibidagi neft maxsulotlarini 90 foizgacha tozalay oladi. Biopreparatning miqdoriga qarab tolalanish darajasini oshirish imkoni mavjud.