Toshkent 2023 Reja: Asosiy vositalarni turkumlash va baxolash

Amottizatsiyani tugri chizikli usulda xisoblash jadvali.

Yllar	Balans kiymati	Yillik amortizatsiya summasi	Jamgarilgan amortizatsiya	Koldik kiymati
1 – yil	50000	9600	9600	40400
2 – yil	50000	9600	19200	30800
3 – yil	50000	9600	28800	21200
4 – yil	50000	9600	38400	11600
5 - yil	50000	9600	48000	2000

Amortizatsiyani tugri chizikli usulda xisoblashda uning summasi foydalanish muddati davomida bir xil buladi, jamgarilgan eskirish bir tekisda oshib boradi, koldik kiymati esa, baxolangan tugatish kiymatiga yetguncha bir tekisda kamayib boradi.
4 . Maxsulot ishlab chikarish, ishlarni bajarish yoki xizmat kursatish yoxud tashkilotni boshkarish uchun foydalanilayotgan asosiy vositalar ob’ektlarning kiymati buxgalteriya balansidan xisobdan chikarilishi kerak.
Kuyidagi xujalik operatsiyalari natijasida asosiy vositalar tarkibidan chikib ketadi:
 Realizatsiya kilinganida;
 Bundan buyon foydalanish maksadga muvofikemasligi sabablariga kura xisobdan chikarilganida;
Misol. «Bobur» xissadorlik jamiyatida may oyida komyuter xisobidan chikariladi: balans kiymati 120000 sum, eskirish kiymati 30000 sum.
Asosiy vositaning sotish kiymati 80000 sum. Moliyaviy natijani aniklab, muomilaga kuyidagicha provodka beramiz:
 Komyuterning sotish kiymatiga:
D – t 4890 – «Boshka shaxslarning karzlari – joriy kismi» - 200000 sum;
K- t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 200000 sum.
 Balans kiymati xisobdan chikariladi:
D- t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 120000 sum;
K – t 0130 – «Mashina va jixozlar» - 120000 sum.
 Eskirish kiymati xisobdan chikarildi:
D- t 0230 «Mashina va jixozlarning eskirishi» - 30000 sum;
K – t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 30000 sum.
 KKS xisoblab yoziladi. KKS summasi asosiy vositalarning shartnomaviy kiymati va koldik kiymati urtasidagi farkdan aniklanadi. Solikka tortiladigan baza 200 – (120 – 30) = 110000 sumdan iborat;
KKS = 110000x20/100 = 22000 sum;
D – t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 22000 sum;
K – t 6410 – «Budjetga tulovlar buyicha karzlar» - 22000 sum.
 Asosiy vositani sotishdan foyda olindi (200000+30000-22000)=88000 sum:
D – t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 88000 sum;
K – 9310 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishidan foyda» - 88000 sum.
5. nomoddiy aktivlarni buxgalteriya xisobida xisobgaolish uchun kuyudagi xisob varaklar ochilgan:
0410-«Patenlar, xou-xau va litsenziyalar»
0420-«Sovdo markalari, tovar edgilari va sanoat namunalari»
0430-«Dasturiy ta’minot»
0440-«Yor va tabiat resurslaridan foydalanish xukuki»
0450-«Tashkiliy xarajatla»
0460-«Franshizalar»
0470-«Mualliflik xukuklari»
0480-«Gudvill»
0490-«Boshka nomoddiy aktivlar»
Boshka nomoddiy aktivlarni kirim kilinishi kuyidagi kurinishlarda buladi:
 Korxona tomogidan yaratilishi
 Boshka korxonalardan sotib olish
Misol. «Bobur»xissadorlik jamiyati 2001-yil sentabr oyida kiymati 500000sumlik dasturiy ta’minoti uzga tashkilotdan sotib oldi va uni balansga kabul kilib oldi.Ushbu muomalaga xisobda kuyidagicha provodka beriladi:
 Nomoddiy aktiv xarid kilindi
D-t 0830-«Nomoddiy aktivlarni sotiv olish»-500000sum.
 «Nomoddiy aktiv balansga kabul kilindi»:
D-t 0430-« Dasturiy ta’minot»- 500000sum
K-t 0830-« Nomoddiy aktivlarni sotib olish»-500000 sum.
6. Nomoddiy yoki «yashirin» aktivlar tarkibiga jismoniy, oshkora shakliga ega bulmagan, lekin xujalik xujalik yurituvchi sub’ektga daromad keltiruvchi mablaglar kiritiladi.
Buxgalteriya xisobida nooddiy aktivlarni xisobga olishda soddalashtirish maksadida ularni turkumlab olish maksadga muvofik xisoblanadi. Amaliyotda nomoddiy aktivlarning kuyidagi turlari mavjud:
 Patentlar.
 Nou–xau.
 Tovar belgilari, savdo markalari va atamalari.
 Sanoat namunalari.
 Dasturiy ta’minot.
 Gudvill.
 Tashkiliy xarajatlar.
 Franshizalar.
 Mualliflik xukuklari.
 Yer va tabiat resurslaridan foydalanish xukuki.
 Sotish kiymati.
 Tugatilish kiymati.
 Koldik kiymati.
 Urnini koplash kiymati.
Nomoddiy aktivlarni buxgalteriya xisobida xisobga olish uchun kuyidagi xisobvarakalar ochilgan:
0410 – «Patentlar, nou-xau va letsenziyalar».
0420 – «Savdo markalari, tovar belgilari va sanoat namunalari».
0430 – «dasturiy ta’minot».
0440 – «Yer va tabiat resurslaridan foydalanish xukuki».
0450 – «Tashkiliy xarajatlar».
0460 – «Franshizalar».
0470 – «Mualliflik xukuki».
0480 – «Gudvill».
0490 – «Boshka nomoddiy aktivlar».