Тошкент архитектура ва қурилиш унверситети Мухандислик қурилиш инфаструктура факултети Фалсафа ва ижтимоий сиёсий фанлар кафедраси 74-21 гуруҳ талабасининг фалсафа фанидан Мустақил иш Каррупсия тушунчаси ва унинг оқибатлари

Ижтимоий соҳада коррупция ижтимоий тенгсизлик ва қашшоқликнинг кучайиши, ҳокимиятнинг бюджет соҳасига зарар етказувчи “зарбалар” (“откат”)лар туфайли ижтимоий муаммоларни ечишга қодир бўлмай қолиши, уюшган жиноятчиликнинг кучайиши ва жамоатчилик кўз ўнгида қонуннинг обрўсизланишига олиб келади. Бу ахлоқий меъёрлар моҳиятининг йўқолишига ва ижтимоий кескинликнинг ўсишига сабаб бўлади.

• Ижтимоий соҳада коррупция ижтимоий тенгсизлик ва қашшоқликнинг кучайиши, ҳокимиятнинг бюджет соҳасига зарар етказувчи “зарбалар” (“откат”)лар туфайли ижтимоий муаммоларни ечишга қодир бўлмай қолиши, уюшган жиноятчиликнинг кучайиши ва жамоатчилик кўз ўнгида қонуннинг обрўсизланишига олиб келади. Бу ахлоқий меъёрлар моҳиятининг йўқолишига ва ижтимоий кескинликнинг ўсишига сабаб бўлади.
• Абу Наср Форобий “Фозил одамлар шаҳри” асарида фуқаролик жамиятини қуришда тўғаноқ бўладиган муаммолардан бири коррупциядир, деб қайд этган. Бозор иқтисодиёти тизими кушандаси, давлатлар ўртасида икки ва кўп томонлама ҳамкорлик, бизнес ҳамда инвестиция ривожида шафқатсиз тўсиқ ҳам айни шу коррупция ҳисобланади.

Унинг келиб чиқиш сабабларини аниқлаш, коррупцияга қарши курашнинг самарали йўлларини топиш бўйича мутахассислар, турли институтлар ва халқаро ташкилотлар томонидан юзлаб, минглаб тадқиқотлар ўтказилган. Тадқиқотчилар коррупция ривожланишининг тўртта асосий сабабини аниқлашди: ҳуқуқий сабаблари-коррупциянинг ривожланиши қонунлар сифатига боғлиқдир. Баъзи қонунлар ишламайди ва айрим уддабуронлар бундан усталик билан фойдаланадилар, институционал сабаблари-биринчи ўринда давлат томонидан тартибга солиш тизимининг камчиликлари туради. Шунингдек, демократик институтларнинг ожизлиги, ҳукумат фаолиятининг яқинлиги ёки бу тадбирларнинг фуқаролик назоратидан узоқлиги киради, ижтимоий сабаблар ёки ижтимоий муҳит-бу омилларга аҳолининг ҳуқуқий билим даражаси, маданият даражаси, маънавияти, жамият фаолиятининг барча жавбҳаларида сустлиги киради.

• Унинг келиб чиқиш сабабларини аниқлаш, коррупцияга қарши курашнинг самарали йўлларини топиш бўйича мутахассислар, турли институтлар ва халқаро ташкилотлар томонидан юзлаб, минглаб тадқиқотлар ўтказилган. Тадқиқотчилар коррупция ривожланишининг тўртта асосий сабабини аниқлашди: ҳуқуқий сабаблари-коррупциянинг ривожланиши қонунлар сифатига боғлиқдир. Баъзи қонунлар ишламайди ва айрим уддабуронлар бундан усталик билан фойдаланадилар, институционал сабаблари-биринчи ўринда давлат томонидан тартибга солиш тизимининг камчиликлари туради. Шунингдек, демократик институтларнинг ожизлиги, ҳукумат фаолиятининг яқинлиги ёки бу тадбирларнинг фуқаролик назоратидан узоқлиги киради, ижтимоий сабаблар ёки ижтимоий муҳит-бу омилларга аҳолининг ҳуқуқий билим даражаси, маданият даражаси, маънавияти, жамият фаолиятининг барча жавбҳаларида сустлиги киради.