Toshkent-Arxitektura Qurilish Unversiteti Qurilishni Boshqarish Fakulteti 27-20 guruh talabasi Qurbanboyeva Aydananing Qurilishda Inteluktual o’lchash asboblari fanidan M

O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimining texnikaviy asoslari bo‘lib hisoblanadi:

nazariy metrologiya
qonuniy metrologiya
amaliy metrologiya;
O‘lchashlar birliligini ta’minlashning ilmiy asosi bo‘lib o‘lchashlar to‘g‘risidagi “Metrologiya” fani hisoblanadi. Hozirgi zamon metrologiya 3 bo‘limdan iborat:

• O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimining texnikaviy asoslari bo‘lib hisoblanadi:
• − Milliy etalonlar kompleksi bo‘lib ular kattalik birliklarini takrorlash va saqlash uchun mo‘ljallangan.
• − O‘lchash vositalari va o‘lchashlarni bajarish usullarining qonuniyligini o‘rnatish tizimi.
• − Birliklar o‘lchamligini etalonlardan ular bilan o‘zaro bo‘ysunishda bo‘lgan o‘lchash vositalariga uzatish tizimi

Tarixdan ko'plab massa o'lchovlari turli o'simliklar - don ( urug'i ) massasi: bug'doy, arpa ( qarang. gran ), ba'zi dukkaklilar, guruch, tariq, xantal, ba'zi kaktuslar ning standart og'irligining ko'paytmalari edi [1] .
Mashhur massa o'lchovi tangalar edi. Ular ma'lum belgilangan og'irlikka ega va odamlarning yonida olib yurish qulay edi. Shuning uchun "oltin / kumushdan qimmatroq" degan narh qiymatiga baho berish tushsunchasi yuzaga kelgan.
Fanda o'lchov birliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]

• Atom massa birligi (amu, dalton) = 1,660 538 921(73) ×10−27 kg = 1,660 538 921(73) ×10−24 g (ko’p sonlar makromolekulyar birikmalar va biokimyoviy birikmalar kimyosida ham qo’llaniladi., megadalton ).
• quyosh massasiM ☉ = 1,98847 (7) ×1030 kg .
• Elektronvolt, 1 eV = 1,782661845(39) ×10−36 kg [4] ; koʻpaytmali ( kiloelektronvolt, keV; megaelektronvolt, MeV, gigaelektronvolt, GeV; teraelektronvolt, TeV) va fraksion ( milelektronvolt, meV) birliklar ham qoʻllaniladi.
• Elektronning massasime = 9,109 382 91(40) ×10−31 kg .
• proton massasimp = 1,672621777(74) ×10−27 kg .
• Plank massa birligiMPl = 2,176 51(13) ×10−8 kg .