Toshkent axborot texnologiyalari universiteti u. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev operatsion tizimlar

Google Play
2008yil 22oktabrda Google Android OT dasturlarining onlayn do‘koni — Android Market ochilishi haqida e’lon qildi. Kelishivga ko‘ra yaratuvchilar foydaning 70 %ini, operatorlar esa qolgan 30 %ni olishadi. 2009yil fevralda AQSHvaBuyuk Britaniyayaratuvchilarida Andorid Marketdagi o‘z dasturlari uchun pul olish imkoniyati paydo bo‘ldi. Sony Ericsonkompaniyasi dasturlarning onlayn do‘koniAndroid Marketda shaxsiy kanalini ishga tushirdi. U kanalda kompaniya tomonidan tavsiya etilgan dasturlar va o‘yinlar berilgan. 2011yil dekabrda Android Market tuzilganidan beri 10 mlrd. dastur ko‘chirib olindi. 2012yil martda Google kompaniyasi „Kitoblar“, „Android Market“, „Musiqa“ va boshqa servislarni yagona Google Play servisiga birlashtirdi. Google Play internet do‘koni 190ta davlatda ishlaydi, 700 mingdan ortiq dasturga ega, ochilganidan beri 25 mlrd.ta dastur ko‘chirib olingan. Android tizimi uchun maxsus Droid va Roboto shriftlari yaratilgan. 1.5-versiyadan boshlab Android versiyalarining nomlari biror-bir desert nomidan olinadi. Nomlarning birinchi xarflari versiyalarning yangilanishi bo‘yicha alifbo xarflari tartibida ketadi: 1.5 Cupcake („keks“), 1.6 Donut (pishiriq turi),
2.0/2.1 Eclair („ekler“), 2.2 Froyo („muzlagan yogurt“ qisqartmasi),
2.3 Gingerbread („zanjabilli shirinkulcha“), 3.0 Honeycomb („asalari ini“), 4.0 Ice Cream Sandwich („muzqaymoq briketi“), 4.1/4.2 Jelly Bean (shirinlik turi), 4.5 KitKat (shokolad turi), 5.0 Lollipop (chupa chups), 6.0 Marshmallow, 7.0 Nougat, 2017yil 21avgustda 8.0 Oreo, 2018yil 6avgustda 9 Pie, 2019yil 3sentyabrda Android 10 versiyasi yaratilgan. 2011-yil fevralda birinchi bo‘lib Android OT moslamalari Buyuk Britaniyada iOS operatsion tizimi ostidagi iPhone4 ni ortda qoldirdi. Hozirgi kunda Android operatsion tizimida ishlaydigan qurilmalar soni iOSga nisbatan ancha ko‘p. 2014yilning 3-choragida sotilgan smartfonlarning 86 foizida Android operatsion tizimi o‘rnatilgan edi.
Android ning maqsadi mobil qurilmalarni yanada aqlli, shaxsiylashtirilgan va joylashuvga yo‘naltirilganroq qilish edi. Android qurilmada ishlatiladigan barcha jihozlar bilan o‘zaro ishlash uchun mo‘ljallangan maxsus Linux yadrosiga asoslangan. Mobil qurilmalarda ular bilan bog‘liq cheklangan qurilmalar mavjud. Linux ni ish stolida yoki noutbukda ishlatsangiz, foydalanuvchi istalgan miqdordagi kengaytirish kartalari yoki USB-qurilmalarni ulashi mumkin. Buning uchun drayverlar talab qilinadi va Linuxda, odatda, ushbu drayverlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri yadroga o‘rnatiladi. Mobil qurilmada qurilmaning o‘zida o‘rnatilgan juda oz miqdordagi qurilmalar mavjud bo‘lganligi sababli, ishlab chiqaruvchi yadroni juda kichik va ma’lum bir qurilma uchun moslashtirishi mumkin. Mobil protsessorlar ish stoli protsessorlari bilan bir xil emas. Ilovalar ham farq qiladi. Android qurilmalarida ilovalar himoyalangan joylarda ishlaydi. Ko‘pincha dasturlar Java-da yoziladi. Eslatib o‘tamiz, Java to‘g‘ridan-to‘g‘ri protsessorda ishlaydigan mashina kodiga kirmaydi. U bitta dastur uchun maxsus mo‘ljallangan virtual mashinada ishlaydi. Android 4.4 (KitKat) ga qadar Google o‘zining virtual mashinalari uchun Dalvik dasturidan foydalangan. Dalvik dasturi kerak bo‘lganda bayt kodni mashina kodiga o‘zgartiradi. Androidning yangi versiyalari Lollipop va Marshmallow kabi ishlanmalari, Google oldindan kompilyatsiyalangan fayllardan foydalanadigan virtual mashinaga o‘tdi. Bu shuni anglatadiki, dastur o‘rnatilganda, operatsion tizim mashina kodiga o‘tkazishni amalga oshiradi, shuning uchun dastur ishga tushgandan so‘ng darhol bajarishga tayyor bo‘ladi. Hech qanday kechikishlar bo‘lmaydi, chunki dastur ishlayotgan vaqtda bayt kod mashina kodiga o‘zgartiriladi. Xususan, Android yordamida siz asosiy operatsion tizimga kirishingiz mumkin. Bu qurilmaga va undan fayllarni nusxalash uchun fayl tizimiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirishga imkon beradigan Android Debug Bridge (ADB) yordamida amalga oshiriladi. ADB boshqa vazifalarni ham bajaradi, shuning uchun bu siz ko‘proq ma’lumot olishni xohlashingiz mumkin bo‘lgan yordamchi dastur hisoblanadi. Android bilan bog‘liq muammo shundaki, u ko‘pchilik uchun ochiqdir. Google Applega o‘xshash cheklovlarga ega emas, shuning uchun ba’zi ishlab chiqaruvchilar o‘zlarining shaxsiy do‘konlarini yaratishlari mumkin. Foydalanuvchilar shuningdek, ilovalar uchun uchinchi tomon manbalariga ruxsat berishlari mumkin. Bu qurilmaning ishonchliligi va xavfsizligi uchun muammo tug‘dirishi mumkin, chunki ushbu boshqa manbalar tizimga zararli dasturlarni kiritish usuli bo‘lishi mumkin.