Тошкент давлат аграр университети

Назорат саволлари:

1. 
   Қора доғланиш касаллигини аниқлаш усулини айтинг?
   
2. 
   Ун-шудринг касалигининг белгилари қандай?
   

МАВЗУ: ЭМАН КАСАЛЛИКЛАРИ.
Иш режаси.
1. Ун-шудринг – Microsphaera alphitoioles
2. Баргларни қўнғир доғланиши – Gloeosporium guerainum
3. Новда ва шохларнинг қуриб қолиши ёки цитоспороз –
Cytospora intermedia.
4. Меваларни мумиёланиши - Stromatinia pseudotuberosa
Зарурий жихозлар: рангли қалам, микроскоп, лупа, скалпель, буюм ва қоплоғич ойналар, игна, пипетка, сув, рангли плакатлар, гербарий материаллари.
Топшириқ:1.Зарарланган ўсимлик аъзоларини ташқи кўринишига қараб касалликни аниқлаш ва расмини чизиш.
2. Препарат тайёрлаб микроскопда кўриш.
1.Ун-шудринг касаллиги қўзғатувчиси – Microsphaera alphitoides замбуруғи. Ун –шудринг эманнинг энг кенг тарқалган ва кўп зарар етказадиган касалликларидан биридир. Касаллик белгилари ҳар хил ёшдаги эман баргларида бўлади. Дастлабки белгилар май ойидан кўрина бошлайди. Баргларда оқиш доғлар ҳосил бўлади ва тез орада доғ юзасида тўрсимон оқ ғубор билан қопланади. Бу ғубор замбуруғнинг конидияларидан ташкил топган бўлади. Июлга келиб, ғубор орасида кейин қора тусга кирадиган сарғиш ва зарғалдоқ рангдаги ярим ялтироқ думалоқ клейстотецийлар ҳосил бўлади. Замбуруғ клейстотеций ҳолида касалланган баргларда, шунингдек мицелий ҳолида куртак ичида қишлаб чиқади.
Препарат: Microsphaera alphitoides замбуруғини конидия ва клейстотецийларини микроскопда кўриш.
2.Баргларнинг қўнғир доғланиш касаллигини - қўзғатувчиси Gloeosporium guerсinu замбуруғи. Касалликнинг дастлабки белгилари турли ёшдаги эман баргларида ёз бошларида ҳар хил ўлчам ва шаклдаги сарғиш – яшил доғлар кўринишида пайдо бўлади. Улар секин – аста бир-бири билан қўшилиб кетади, қўнғир жигарранг тусга киради ва барг пластинкасининг 75-80 фоизини эгаллайди. Кузда доғлар юзасида сарғиш зарғалдоқ тусдаги қишлаб чиқувчи меватана ложелар ҳосил бўлади. Замбуруғ баъзан новдаларга ҳам ўтиши мумкин.
3.Новда ва шохларнинг қуриб қолиш ёки цитоспороз касаллиги ни қўзғатувчиси – Cytosporain termedia замбуруғи. Новда ва шохларнинг қуриб қолиш касаллиги теракдаги цитоспороз касаллиги билан жуда ўхшаш.
4.Ўзак чиришни қўзғатувчи замбуруғлар – Fomesrobustus; Polyporusdryophilus; Polyporussulphureus. Бу замбуруғлар ўзига хос белгиларга эга бўлган марказий ўзак чиришини ҳосил қилади. Fomesrobustusзамбуруғи ёғоч бўйлаб тарқалувчи қора чизиқ билан ўралган оқиш-сарғиш маркази ўзак чиришини вужудга келтиради. Мева танаси ғуррасимон, бўртиб чиққан қалпоқсимон кўринишда чети сарғиш – жигарранг. Гименофора майда думалоқ тешикчали занг рангида. Базидиоспоралари оч-сариқ думалоқ. Июнь – сентябрь ойларида мева таналари ривожланиб, спора бера бошлайди.
Polyporusdryophilus замбуруғи қўнғир ола-була марказий ўзак чиришини ҳосил қилади. Целлюлозада оқ доғлар ва йўлларнинг ҳосил бўлиши ола-була кўринишни эслатади. Бу кўриниш ёғоч ўзагидан периферияга йўналган бўлади.
Замбуруғнинг меватанаси туёқсимон дастлаб юмшоқ бўлиб, кейинроқ қаттиқлашиб боради. Юқори қисми сарғиш-жигарранг, чуқурчали. Тўқималари тўқ жигарранг, оч-сариқ томирли. Геменофора кулранг тешикчалари думалоқ. Базидиоспоралари занг рангида, текис.
Polyporussulphureus замбуруғи дарахт остида бошланиб, поя бўйлаб 7 метргача кўтариладиган қўнғир ёриқли ўзак чиришини ҳосил қилади. Ёриқлар орасида оқ пленкасимон замбуруғ танаси кўриниб туради.
Замбуруғнинг меватана бир йиллик, бир жойда бир нечта меватана ҳосил бўлади. қалпоғи ясси, думалоқ ёки кураксимон, серэт, оч ёки тўқ сариқ, гименофора оч-сариқ, майда тешикли. Споралари рангсиз, тухумсимон.
Препарат: Ўзак чириш касаллиги қўзғатувчи замбуруғлари спораларини микроскопда кўриш.
5.Меваларнинг мўмиёланиш касаллигини қўзғатувчиси Stromatinia pseudotuberosa замбуруғи. Эманнинг тўкилган ва сақланаётган мевалари касалланади. Замбуруғ танаси касалланган мевадан соғлом меваларга тез кириб олади.
Касалланган мевада дастлаб қўнғир ҳошияли сарғиш доғлар ҳосил бўлади. Улар катталашиб боради, уруғ палла қўнғир тусга кира бошлайди, кулранг замбуруғ танаси билан қопланади.
Касалликнинг сўнгги босқичида уруғпаллалари қорайиб кетади, бутунлай замбуруғ танаси бўлиб қопланади, яъни мўмиёлангандек кўринишни олади. Келаси йилнинг куз мўмиёланган меваларда апотециялар ҳосил бўлади. Апотеций бошчасининг кенглиги 2-7 мм, оёқчасининг узунлиги 3-30 мм бўлиши мумкин. Уларда спорали халтачалар ҳосил бўлади.