Toshkent davlat iqtisodiyot univeristeti

TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERISTETI

Sattorova Barno

MUSTAQIL ISH
Mavzu: Elastiklik tushunchasi va uning turlari.


Toshkent 2022
REJA:

1. 
   Elastiklik tushunchasiga ta’rif
   
2. 
   Talab va taklif elastikligi
   
3. 
   Bozor sharoiti o’zgarishlarining oqibatlarini baholash va prognoz qilish
   
4. 
   Talabning narx bo’yicha elastikligi yordamida daromadlarni tahlil qilish.
   

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati
Xulosa

1. 
   Elastiklik tushunchasiga ta’rif
   

Ma′lumki tovarga bo`lgan talab, uning narxiga, iste′molchi daromadiga va boshqa omillarga bog`liq. Xuddi shuningdek, taklif ham tovar narxi, ishlab chiqarish xarajatlari va boshqa omillarga bog`liq. Masalan, limonning narxi oshsa, unga talab kamayadi. Lekin biz narx o`zgarishi ta′sirida limonga talab yoki taklifni miqdoriy jihatdan o`zgarishini aniqlamoqchimiz. Aytaylik, limon narxi 15 %ga oshsa, unga talab qanchaga qisqaradi? Narx 20 %ga pasaysachi? Yoki daromad 10 %ga oshganda talab qanchaga o`zgaradi? Bunday savolga javob berish uchun, elastiklik tushunchasidan foydalanamiz. Shunday qilib narx yoki daromad singari omillar o`zgarishiga bozorning iqtisodiy agentlari (iste′molchi va ishlab chiqaruvchilar) qanday munosabat bildirishlarini o`rganishda elastiklik tushunchasi muhim ahamiyat kasb etadi. Elastiklik - bir o`zgaruvchining boshqa bir o`zgaruvchi ta′siri ostida o`zgarishini o`lchaydigan o`lchov. Aniqroq qilib aytganda, biror o`zgaruvchining bir foizga o`zgarishi natijasida boshqa bir o`zgaruvchining ma′lum foiz miqdoriga o`zgarishini ko`rsatadigan ko`rsatkichdir. Bunga eng yaqqol misol sifatida narxga bog`liq talab elastikligini keltirish mumkin. Bu elastiklik tovar narxining bir foizga o`zgarishi, unga talabni necha foizga o`zgartirishini ko`rsatadi. Bu ko`rsatkichni to`liqroq ko`rib chiqamiz. Narxga bog`liq talab Elastiklik-biror o’zgaruvchining 1%ga o’zgarishini natijasida boshqa bir o’zgaruvchining ma’lum foiz miqdorga o’zgarishini korsatadigan sondir Bunga eng muhim misollardan biri bo’lib,narxga bog’liq bo’lgan talab elastikligini keltirish mumkin.Bu elastiklik tovar narxining bir foizga o’zgarishi,unga bo’lgan talabning necha foizga o’zgarishini ko’rstadi Narxga bog’liq talab elastikligi quyidagicha aniqlanadi:
Bu yerda  Q% -Q ning foiz o’zgariishi;  P% -Pning foiz o’zgarishi. Foiz o’zgarishi o’zgaruvchining absalyut o’zgarishini, o’zgaruvchining oldingi darajasiga nisbatidir, Talabning narxga ko’ra nuqtaviy elastiklik koeffitsientini hisoblash formulasi
An elastik o'zgaruvchan (mutlaq elastiklik qiymati 1 dan katta) - bu boshqa o'zgaruvchilar o'zgarishiga mutanosib ravishda ko'proq javob beradigan narsa. Aksincha, bir elastik emas o'zgaruvchan (mutlaq elastiklik qiymati 1 dan kam) - bu boshqa o'zgaruvchilarning o'zgarishiga mos ravishda mutanosib ravishda kamroq o'zgaruvchan. O'zgaruvchan elastiklikning turli xil boshlang'ich nuqtalarida har xil qiymatiga ega bo'lishi mumkin: masalan, ishlab chiqaruvchilar tomonidan etkazib beriladigan tovar miqdori past narxlarda elastik bo'lishi mumkin, lekin yuqori narxlarda noelastik bo'lishi mumkin, shuning uchun dastlab past narxdan ko'tarilish etkazib beriladigan miqdorning mutanosib ravishda ko'payishi, dastlabki yuqori narxdan ko'tarilish esa etkazib beriladigan miqdorning mutanosib bo'lmagan o'sishiga olib kelishi mumkin.

Elastiklik ning nisbati sifatida aniqlanishi mumkin foiz o'zgarishi bir o'zgaruvchida, ikkinchi o'zgaruvchining oldingisiga sababchi ta'sir ko'rsatganda, boshqa o'zgaruvchining foiz o'zgarishiga. Yana aniq ta'rif jihatidan berilgan differentsial hisob. Bu bir o'zgaruvchining boshqa, sababchi o'zgaruvchining o'zgarishiga ta'sirchanligini o'lchash vositasi. Elastiklik o'zgaruvchan miqdor turiga bog'liq bo'lmagan birlik nisbati bo'lishning afzalliklariga ega. Tez-tez ishlatiladigan elastikliklarni o'z ichiga oladi narxning talabga moslashuvchanligi, ta'minot narxining egiluvchanligi, talabning daromadga egiluvchanligi, almashtirishning elastikligi o'rtasida ishlab chiqarish omillari va vaqtinchalik almashtirishning elastikligi.

Elastiklik - bu eng muhim tushunchalardan biridir neoklassik iqtisodiy nazariya. Bu tushunishda foydalidir bilvosita soliqqa tortish holatlari, marginal tushunchalar bilan bog'liq bo'lganidek firma nazariyasi va boylikni taqsimlash va boshqacha tovarlar turlari bilan bog'liq bo'lganidek iste'molchilar tanlovi nazariyasi. Har qanday muhokamada elastiklik juda muhimdir farovonlik tarqatish, xususan iste'molchilarning ortiqcha qismi, ishlab chiqaruvchilarning profitsiti, yoki hukumat profitsiti.