Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

Hududiy qurilish ishlari bajarilishining tahlili va prognoz
ko’rsatkichlari
Tarmoq bo’yicha
Hududiy
Alohida sohalarda bajariladigan 
(masalan, sanoat, energetika, qishloq 
xo’jaligi va b.) hududda bajarilayotgan 
umumiy 
hajmdagi 
qurilish-montaj 
ishlari
hududda bajarilayotgan umumiy 
hajmdagi 
qurilish-montaj 
ishlari 
hududda 
bajarilayotgan 
umumiy 
hajmdagi 
qurilish-montaj 
ishlarining 
ulushi, 
respublika 
bo’yicha 
bajarilayotgan 
qurilish-montaj 
ishlarining umumiy hajmi.
qurilishning 
alohida 
sohalarida(tnasalan, 
sanoat 
qurilishi, 
energetika qurilishi va b.) qurilish- 
montaj 
ishlarida 
band 
bo’lgan 
ishchilaming soni
hudud qurilish ishlaridagi ishchilar 
soni. Respublika bo’yicha qurilishda 
mashqul bo’lganlar soni
Qurilish-montaj 
ishlarining 
hududdagi sur’ati.
Respublika va hudud miqyosidagi 
qurilish-montaj 
ishlarining 
sur’ati 
nisbati.
Asosiy 
fondlaming 
va 
ishlab 
chiqarish quwatlarini ishga tushirishdan 
qurilish-montaj 
ishlari 
sur’atining 
o ’zishi(orqada qolishi)
Respublikada 
"kalit 
bilan” 
topshirilgan ob’ektlar soni bo’yicha 
hudud ulushi
Hudud 
bo’yicha 
tarmoqlardagi 
tugallanmagan 
qurilish 
ishlarining 
umumiy hajmi
Respublika 
bo’yicha 
tugallanmagan 
qurilish 
ishlarining 
hududdagi hajmi
9.2. Qurilish ishlari sur’atlari bo’yicha tahlili.
Iqtisodiy hisob-kitob va tahlillardagi tezlik yoki u yo bu jarayonning 
dinamikasini sur’at belgilaydi. Mana, masalan, o’rtacha oylik maoshning 
iqtisodiy taraqqiyot, Mehnat unumdorligining o’sishi va shu kabilaming 
o’sish sur’atlari ustidan hisob-kitob qilamiz. O’sish sur’atlari umuman, 
olganda, ishlab chiqarish hamda iqtisodiyotning rivojlanishi jadallashuvini 
belgilovchi nisbiy ko’rsatkich hisoblanadi.
Qurilish 
ishlarini 
bajarilishdagi 
o’sish 
sur’atlari 
quyidagi 
qo’rsatkichlar bo’yicha tahlil etilishi mumkin.
61

---

• O ’zlashtirilgan kapital mablag’lar hajmi, shuningdek, ishlab 
chiqarish va noishlab chiqarish qurilishlari sohasidan tashhari.
• Ishlab chiqarish quvvatlari va asosiy fondlarning harakatga 
keltiruvchi hajmlar.
• qurilish- montaj ishlari hajmi, shuningdek, ulaming turlari bo’yicha.
• Turar-joy qurilishi hajmi bo’yicha.
• Fuqarolik, madaniy-maishiy qurilish va boshqa shu kabilar hajmi 
bo’yicha.
Foizlarda yoki bo’lmasa kofffisiientlarda ifodalanuvchi o’sish 
sur’atlari ikki daraja dahldorligini ifodalaydi. Bu mazkur darajaning 
boshqa darajaga nisbatan qanchalik ko’p yoki necha foiz(ulush, hajmi) 
ekanligi nisbatini qabul qilingan (nisbat bazasini) ko’rsatib beradi. Nisbat 
bazasi siqatida har bir daraja uchun doimiy aniq bir daraja (ko’pincha 
boshlanqich daraja) mazkur darajaning bevosita awalgisi qabul qilinishi 
mumkin. SHunday qilib, o’sish sur’atlari doimiy yoki bo’lmasa 
o’zgaruvchan nisbat bazasi bilan hisoblanishi mumkin. Birinchisi-asosiy, 
ikkinchisi- zanjirli deb ta’riflanadi. 
O’sish 
sur’ati 
dinamika 
qatori 
darajasi miqdorining jadal o’zgarishini vaqt birligida baholaydi. U 
quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi.
T U i/U i-1 100% yoki T U i/U l 100%
bunda:
Ui- dinamika qatorining darajasi
U i-1 -undan avvalgi daraja
U 1 -dinamikaning boshlanqich darajasi(ba’zan U0).
Bir necha yillik ishlab chiqarish jadalligini umumiy baqosini o ’rtacha 
yillik o ’sish(ortishi)sur’atlari beradi. Ular yillik o’sish sur’atidan kelib 
chiqqan holda o’rtacha geometrik tarzda quyidagi formula bo’yicha 
hisoblanadi.
n 
m
К K1 K2 ... Kn 
yoki К In:Lo
Bunda:
K- koeffisiientda ifodalangan yillik o’sish sur’atlari; 
n - yillar soni
In- ohiri, Lo esa dinamika qatori darajasining mutlaq asosi. 
m- o’rganilayotgan vaqt oraliqidagi dinamika darajasining yillar 
soni(asosiysidan tashhari).
Misol.
62

---

a) asosiy davr mobaynida bajarilgan qurilish-montaj ishlarining hajmi 
741 mlrd.so’m;
b) qurilish- montaj ishlarining tahlili hajmi -1039 mlrd.so’m;
v) n=5 yil
O ’rtacha yillik o’sish (ortishi)hajmi quyidagini tashkil etadi.
5 
5
K= 1039: 741= 1,402=1,07 yoki 107