Tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot univеrsitеti buхgаltеriya hisоbi kаfеdrаsi

- Mavjud bir nechta al’ternativ variantlar ichidan eng samarasini tanlab olish imkoniyatini btradi

Xarajatlar-hajm-foyda tushunchasi taxlili

• Amaliyotda xarajatlar-xajm- foydaning ozoro bog’liqligini grafik tarizda, turli formulalar ko’rinishida ham izoxkash mumkun

Xarajatlar so’mda
Kritik nuqta
Xarajat
daromad
sotish xajmi ( birgalikda)

Xarajatlar-hajm-foyda tushunchasi taxlili

• Xarajatlar,ishlab chiqarish hajmi va foyda o’rtasidagi o’zoro bog’liqlikning formulada ifodalanishi.

Sotishdan tushgan tushum
O’zgaruvchan xarajatlar
Doimiy xarajatlar
Foyda

Kritik nuqta formulasi

Sotishdan tushgan tushum
O’zgaruvchan xarajatlar
Foyda

Xarajatlar-hajm-foyda tushunchasi taxlili

• .

YOKI
Sotilgan maxsulot birligiga to’g’ri keladigan kritik nuqta
Doimiy xarajatlar
Baho
Shu birlik maxsulotning o’zgaruvcan xarajati

Xarajatlar-hajm-foyda tushunchasi taxlili

MISOL

Korxona yozuv stollarini ishlab chiqaradi. Bir dona stolnung o’zgaruvchan xarajatlari– 50,doimoy xarajatlarning umumiy summasi,Hisobot davrida---20000. Bir dona maxsulotning sotilish baxosi—90 so’m
Bu erda sotish hajmini aniqlash uchun quydagi tenglik kelib chiqadi
90 x X= 50 +20000
40xX=20000
X=5000
Yoki pul birligida
90x500 =45000

Usbu misolning grafikasi quydagicha bo’ladi

Xarajatlar-hajm-foyda tushunchasi taxlili

Sumdagi kretik nuqta
45000
O’zgaruvchan xarajatlar (501-stol)
20000 doimiy xarajatlar
Maxsulot birligidagi kretik nuqta
(500-stol)
FOYDA
ZARAR

Illyustrativ misol

• Korxona raxbarlari yangi maxsulot turini ishlab chiqarishni rejalashtirmoqdalar. Bu maxsulot turiga katta talab bo’lishi kutilayapdi. Shu maxsulot turining bir birligini ishlab chiqarishda o’zgaruvchan xarajatlar quydagicha hisoblanadi.