Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. Amonboyev, D. I. Abidova, N. A. Jurayeva turizm iqtisodiyoti

18.3. Turfirmalarning litsenziyaga amal qilish shartlari. 
1. Turistik firmaning turizm sohasidagi faoliyatining zaruriy sharti - 
unda litsenziya (ruxsatnoma)ning mavjudligidir. Turizm faoliyatini 
litsenziyalash 
turizmni 
tartibga 
solishning 
muhim 
bo‗g‗inidir. 
O‗zbekistonda turizmni litsenziyalash bir necha yillar mobaynida amalga 
oshirilib kelinmoqda. Bu sohadagi ishni tashkil etishda ham muayyan 
tajriba to‗plangan. 1994 yilda O‗zbekiston Respublikasida turizm birinchi 
marotaba litsenziyalanadigan faoliyat turlariga kiritilgan edi. Shu 
jumladan, Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 19 apreldagi 215- sonli qarori 
bilan litsenziyalanishi lozim bo‗lgan ba‘zi bir faoliyat turlari joriy etildi 
(shu jumladan, turizm sohasida ham) va litsenziyalarni berilishini 
rasmiylashtirishga doir umumiy nizom ham tasdiqlandi.
Litsenziyalash usullarini sinovdan o‗tkazib borish, qonunchilik 
bazasining o‗zgarishi, tahlil qilish va hal etishni talab qiladigan 
muammolarni vujudga kelishi bilan 1998 yili ―O‗zbekiston Respublikasida 
turizm faoliyati bilan shug‗ullanish uchun ro‗yxatdan o‗tish va litsenziya 
berish qoidasi‖ yangi tahriri kuchga kiritildi. Ushbu qoida mulkchilik 
shakli va idoraviy mansubligidan qa‘tiy nazar yuridik shaxs maqomiga ega 
bo‗lgan va turizm sohasiga amaldagi qonunchilikka muvofiq faoliyat 
yuritayotgan korxona, birlashma va tashkilotlarni ro‗yxatdan o‗tkazish va 
ularga litsenziya berish tartibini belgilab beradi. Yangi bosqichda turizm 
sohasida faoliyat ko‗rsatadigan ishtirokchilarga talab kuchaytirildi. 
Shuningdek litsenziyalarning bekor qilinishini (chaqirib olinishini) ko‗zda 
tutuvchi holatlar belgilandi. 
2. Turizm sohasini litsenziyalashga doir faoliyatni tashkillashtirilishini 
tahlil qilish natijasida jahon tajribasi va Butunjahon Turistik Tashkilotining 
ba‘zi bir tavsiyalaridan kelib chiqqan holda respublikamizda turizmni 
davlat tomonidan tartibga solinishi yuzasidan ba‘zi bir mulohazalarni 
bildirish maqsadga muvofiqdir. Jumladan, turizmda faoliyat sohasi sifatida 
uchta tomon ishtirok etadi: 

---

195 
1. Turistik mahsulot va xizmatlarni iste‘mol qiluvchi turistlar; 
2. Turistik mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqaruvchi va sotuvchi
turistik firmalar (ushbu holatda turistlarga xizmat ko‗rsatishga u yoki bu 
munosabatda bo‗lgan barcha tashkilotlar); 
3. Turizm faoliyatini litsenziyalash bilan shug‗ullanuvchi shuningdek 
tegishli ma‘muriy - huquqiy va boshqa vazifalarni amalga oshiruvchi 
(pasport, viza, chegara, bojxona, sanitariya-epidemiologiya va h.k.) davlat 
idoralari.
66
Ushbu uchta tomonlar: ―Turistlar‖ - ―Turistik firmalar‖ - ―Davlat‖ 
o‗zaro munosabatlarida bir ―Uchburchak‖ni tashkil etadilar. Jahonning har 
qanday davlatida ushbu ―Uchburchak‖ har bo‗g‗inining, ya‘ni ―Turistlar-
turistik firmalari‖, ―turistik firmalar-davlat‖, ―turist- davlat‖ o‗zaro 
munosabatlari tegishli qonunchilik bilan tartibga solinadi. Masalan, 
O‗zbekistonda 
bular 
jumlasiga 
―Korxonalar 
to‗g‗risida‖, 
―Iste‘molchilarning huquqlarini himoyalash to‗g‗risida‖ va boshqa 
qonunlarni kiritish mumkin. Asta-sekinlik bilan ushbu qonunchilik yanada 
aniqlashtirilib va to‗ldirilib borilmoqda. Sof holatda yuqorida qayd etilgan 
qonunlar o‗zaro munosabatlarining har bir elementi huquqiy me‘yorlar 
bilan tartibga solinishi lozim. Lekin, qancha davlat bo‗lsa, shuncha o‗ziga 
xos jihatlar ham mavjuddir. Amalda, har bir davlatda qayd etilgan 
―uchburchak‖ ning u yoki bu tomoniga alohida e‘tibor qaratgan holda 
turizmni tartibga solish yuzasidan o‗z yondashuvlari ishlab chiqilgan. 
3. Bir qator mamlakatlarda (masalan, Angliya, Germaniya) 
―litsenziyalash‖ atamasi qonunchilikda mavjud emas. Turistik firmalarga 
ularning mijozlar oldidagi moliyaviy fan boshqa masalalar, rahbarlar va 
xodimlarni kasbiy tayyorlash, turistik firmalar hamda turistlarning o‗zini 
sug‗urtalash yuzasidan javobgarligi bo‗yicha qo‗yilayotgan davlat talablari 
odatda juda qat‘iy bo‗ladi. Ushbu mamlakatlarda, asosiy e‘tibor ―turistik 
firma‖ ―uchburchagi‖ yo‗nalishini tartibga solishga qaratiladi va 
iste‘molchi-turistlarning huquqlarini eng yuqori darajada himoyalash va 
turistik firmalarning turistik mahsuloti va boshqa xizmatlar sifatini 
muntazam ravishda oshirib borishga yo‗naltiriladi.
66