Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. Amonboyev, D. I. Abidova, N. A. Jurayeva turizm iqtisodiyoti

 
10.5. Turistlarni avtobuslarda tashish tasnifi va qoidalari 
Ommaviy 
turistik 
transport 
sifatida 
asosan 
avtobusdan 
foydalaniladi. Yuqori komfortabelli turistik avtobuslardan shuningdek, 
uzoq yo‘nalishlarda ham foydalaniladi (Toshkent-Moskva-Minsk-

---

123 
Varshava, Berlin-Parij). Bunday yo‘nalishlarda turistlar uchun tungi dam 
olish otel yoki motellarda tashkil etiladi. Bir reys muddatidagi turistlar 
(Nr) soniga qarab avtobusning (avtomobil) reysdagi unumdorligini 
topishimiz mumkin. (Wp): 
Np 
Wp қ yo‗lovchi (1); 
Dcp | (V
t
*Z)+t
p
bu yerda: Dcp - turning o‗rtacha uzoqligi, km; Vt - tekislik tezlik, km.s,
Z - (yo‘ldan unumli foydalanish koeffitsienti (0,90-0,90)), Tp-reys vaqti 
(harakat vaqti. h to‘xtash vaqti (yo‘lovcqilarni chiqazish uchun) - 
tushirish vaqti h yo‘nalishning oxirgi punktida to‘xtab turish vaqti). 
Zarur ma‘lumotlarni bilgan holda soatlik, kunlik, oylik va yillik 
unumdorlikni hisoblash mumkin. 
Ichki yo‘nalishlarda turistik sayohatlarni tashkil etish quyidagi 
tartibda amalga oshiriladi. Agar turistik kompaniyaning avtobusi yoki 
umuman shaxsiy transport vositalari bo‘lmasa, ular avtotransport 
korxonalari bilan shartnoma tuzadilar. Shartnomada ijaraga beruvchi va 
ijarachining majburiyatlari; transportdan foydalanish predmeti; ijara 
muddati, ijara to‘lovi tizimi (vaqtbay, unumdorlik km. uchun kelishilgan 
va b.); o‗zaro hisob-kitob tartibi; haydovchi va sayoxat olib boruvchi yoki 
shu bilan o‘zaro munosabati; shartnomani amalga oshirishda 
tomonlarning javobgarligi; shu jumladan fors-major shartlari va h.klar 
(ko‘zda tutiladi) belgilab qo‘yiladi. Yo‘nalish pasporti yoki transport, 
turistik yo‘nalishning kartochkasi yuqoridagi shartnomaning ajralmas 
muhim qismi hisoblanadi. 
Uzoq 
muddatli 
sayohatlar 
uchun 
yumshoq 
o‘rindiqli, 
boshqariladigan kreslali, past shovqin va vibratsiya darajasi, iloji boricha 
ekonomik toza yoqilg‗i va h.klarga ega bo‘lgan yuqori komfortabelli 
avtobuslardan foydalanish kerak, shuningdek yana garderob, hojatxona, 
bar, xolodilnik, oshxona va h.klarga ega bo‘lishi kerak. Avtobus mikro 
iqlimiga talablar Davlat Standarti, sanitariya-gigienik normalar va
xalqaro standartlarga muvofiq qo‘yiladi. Infratovush darajasi samoning 
istalgan nuqtasida 96 dB dan oshmasligi lozim. Avtobus o‘rindiqlari 
orasidagi masofa 80-85 sm bo‗lishi lozim. 

---

124 
Avtobus yon oynalari 2 qavatli, determal qoplamali, tashqi muhit 
bilan salonning issiqlik almashuvini kamaytiruvchi bo‗lishi kerak. 
Bulardan tashqari avtobus salonlarida individual yorug‗lik, chuchuk 
suvni termos, hojatxona, yuvinish xonasi, garderob va h.klarga esa 
alohida qism, bir necha monitorli televizor, videomagnitafon, radiotelefon 
va boshqa aloqa qulayliklari mavjud bo‗lishi kerak. Ichki yo‘nalishlarda 
marshrutning uzoqligi, turistlar soni, yo‘nalish kategoriyasi, komfort
darajasi va h.klarga ko‗ra turli avtobuslardan foydalanishadi. 
35-40 
kishilik turistik guruhlar uchun LAZ, IKARUS, TAM, MERSEDES va 
boshqa avtobuslarda xizmat ko‗rsatiladi.