Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

7-жадвал 
Савдо ва хизмат кўрсатиш шахобчалари таклифини яратишда 
маркетинг тизими
22
 
 
Тизим босқичлари 
Таркибий қисми 
Бошқарувчи марказ 
Тадбиркорларнинг талабига мувофиқ савдо шахобчалари 
жойлашувини амалга оширувчи маркетинг таъсири. 
Тизим субъектлари 
1. Савдо шахобчаларини тақдим этувчи темир йўл корхоналари. 
2. Савдо шахобчалари маълумотлари асосида уларни танловчи
тадбиркорлар. 
Тизим объекти 
Савдо шахобчалари. 
Воситалар 
1. Савдо шахобчалари учун таклиф этилган бўш ҳудудлар 
жозибадорлигини ҳисоблаш.
2. Жойлашув майдони – темир йўл корхонаси имижини 
шакллантиришга ёрдам берувчи савдо шахобчасини мақбул 
майдонга жойлаштириш. 
Тизимни 
амалга 
ошириш босқичлари 
1. Тадбиркорлар талабини таҳлил қилиш (савдо шахобчаларига 
нисбатан) 
2. Таклиф 
этулувчи 
савдо 
шахобчалари 
базасини 
шакллантириш. 
3. Белгиланган мезонлар асосида таклиф қилинаётган савдо 
шахобчаларига балл бериш. 
4. Турли 
баллдаги 
савдо 
шахобчаларининг 
маркетинг 
жозибадорлигини ҳисоблаш. 
5. Белгиланган балл ва маркетинг жозибадорлиги асосида савдо 
шахобчалари таклифини яратиш. 
Савдо 
шахобчаларини 
таклифини 
шакллантиришда 
маркетинг 
тизимидан темир йўл корхоналари ва тадбиркорлар томонидан ўзаро 
муносбатларни ўрнатиш ва маркетинг жозибадорлигини баҳолашда 
фойдаланиш мумкин. 
ХУЛОСА 
 
1. Ўзбекистонда ташиш ва сақлаш, ахборот ва алоқаларнинг ЯИМдаги 
улуши 9,7 фоизни, шу жумладан темир йўллар 0,83 фоизни ташкил этиши, 
транспорт хизматлари бозорини ривожлантиришни мамлакатнинг иқтисодий 
барқарорлигини оширувчи энг муҳим тармоқлардан бири сифатида белгилаш 
ҳамда йўловчи ташиш хизматлари соҳасидаги корхоналарнинг маркетинг 
коммуникацияларидан фойдаланишни такомиллаштириш лозимлигини 
белгилаб беради. 
2. Йўловчи ташиш хизматлари бозорини сегментлаш маълум бир гуруҳ 
йўловчиларнинг хизматларга реакциясига қараб, яъни йўловчилар афзал 
22
Муаллиф ишланмаси. 

---

26 
кўрган хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда амалга ошириш, потенциал 
йўловчилар учун хизматларни таҳлил қилиш (фойдалилиги, жозибадорлиги) 
ва рақобатчиларнинг шу хизматлари билан таққослаш асосида янги хизмат 
турларини ишлаб чиқиш ҳамда амалга оширишда муҳим аҳамиятга эга. 
3. Йўловчи ташиш хизматлари бозорида маркетинг коммуникациялари 
реклама, сотувни рағбатлантириш, шахсий савдо, жамоатчилик билан 
алоқалар, интернет маркетинг, адвергейминг воситалари татбиқ этилиши 
орқали транспорт корхоналарининг маркетинг коммуникация синергия 
самарадорлигини ошириш ва истиқболда истеъмолчилар билан самарали 
коммуникация тизимини шакллантиришга имкон яратади. 
4. Диссертацияда маркетинг коммуникациялари самарадорлигини 
баҳолаш кўрсаткичлари тизимлаштирилди. Таҳлилга кўра, транспорт 
корхоналарида маркетинг коммуникацияларининг асосий воситалари 
реклама, шахсий савдо, сотувни рағбатлантириш, жамоатчилик билан 
алоқаларни иқтисодий ва коммуникация таркибий қисмга ажратиш уларни 
батафсил баҳолашда муҳим аҳамият касб этиши белгилаб берилди. 
5. Ўзбекистонда темир йўл йўловчи ташиш хизматларини тақдим 
этувчи «Ўзтемирйўлйўловчи» АЖ маркетинг коммуникацияларини 
такомиллаштиришда асосий эътиборни хизматлардан фойдаланувчиларнинг 
тавсифи (хулқ-атвор, демографик, географик ва ҳаёт тарзи) ҳамда 
хизматлардан фойдаланиш интенсивлигига кўра сегментлашни ҳисобга олиш 
мақсадга мувофиқдир.
6. Йўловчи 
ташиш 
хизматларини 
ривожлантиришда 
истеъмолчиларнинг корхона маркетинг коммуникацияларидан фойдаланиш 
даражасини 
кенгайтиришда 
нафақат 
маркетинг 
коммуникациялари 
таркибини такомиллаштириш, балки уларнинг ўзаро синергетик таъсирини 
ошириш муҳим аҳамият касб этади. Маркетинг коммуникацияларининг ҳар 
бир воситаси бир-бирини тўлдиради ҳамда мультипликатив самарага эга 
бўлиб, кўзланган мақсадга эришишда рақобатбардош бўлиб ҳаракатланиш 
имконини беради. 
7. «Ўзтемирйўлйўловчи» АЖ маркетинг салоҳиятини баҳолаш бўйича 
таклиф этилаётган услубиётдан олинган натижанинг корхонанинг йўловчи 
айланмасига таъсири таҳлил қилинди. Корхона маркетинг салоҳиятининг
1 фоизга оширилиши йўловчи айланмасини 1,6 фоизга ошириши, бу эса 
корхона даромадини 1,3 фоизга ошириши асосланди. 
8. «Ўзтемирйўлйўловчи» АЖ республикамизда темир йўл йўловчи 
ташиш соҳасида монопол корхона бўлганлиги учун темир йўл йўловчи 
ташиш хизматлари рақобатдан қисман холидир. Шу сабабли темир йўл 
йўловчи ташиш соҳасини бозор муносабатларига ўтказиш, хизматлар сифати 
яхшиланиши, истеъмолчиларга эса сифатли хизматлардан фойдаланиш 
имконини беради. 

---

27