Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

Sinonimlarning yuqorida keltirilgan turlari tilning lug‗at boyligida ma‘lum sinonimik qatorlarni hosil qiladi, ammo bunday qatorlar, guruhlar qatoriga kirmagan, demak, til birligi sifatida o‗zaro sinonimik munosabatda bo‗lmagan ayrim leksemalarning ma‘lum kontekst doirasida ( nutqiy vaziyat taqozosi bilan) sinonimik munosabatga kiritilishi ham uchrab turadi.Sinonimlashuvning bu ko‗rinishi kontekstual sinonimiya deyiladi

• Sinonimlarning yuqorida keltirilgan turlari tilning lug‗at boyligida ma‘lum sinonimik qatorlarni hosil qiladi, ammo bunday qatorlar, guruhlar qatoriga kirmagan, demak, til birligi sifatida o‗zaro sinonimik munosabatda bo‗lmagan ayrim leksemalarning ma‘lum kontekst doirasida ( nutqiy vaziyat taqozosi bilan) sinonimik munosabatga kiritilishi ham uchrab turadi.Sinonimlashuvning bu ko‗rinishi kontekstual sinonimiya deyiladi

Kontekst doirasida sinonimlashish hodisasi ayniqsa muallif leksemasining nutqdagi qo‗llanishida ko‗p uchraydi. Ma‘lumki, muallif leksemasining sememasi tarkibida ―yozuvchi”, “shoir”, “hikoyanavis”, “dramaturg”,“olim”, “iхtirochi” kabi qator semalar mujassamlangan. Demak, bu leksemaning ma‘no ko‗lami ancha keng. Kontekst ichida esa muallif leksemasining shu semalaridan faqat bittasi aktuallashadi, qolganlari reallashmaydi. Masalan, roman, hikoya kabi nasriy asarlar haqida gap ketganda muallif leksemasi faqat ―yozuvchi‖ ma‘nosida qo‗llanadi, demak, yozuvchi leksemasining kontekstual sinonimiga aylanadi, kontekstdan tashqarida esa bu ikki leksema sinonim bo‗la olmaydi, chunki ularning ma‘no ko‗lami ozaro teng emas.

• Kontekst doirasida sinonimlashish hodisasi ayniqsa muallif leksemasining nutqdagi qo‗llanishida ko‗p uchraydi. Ma‘lumki, muallif leksemasining sememasi tarkibida ―yozuvchi”, “shoir”, “hikoyanavis”, “dramaturg”,“olim”, “iхtirochi” kabi qator semalar mujassamlangan. Demak, bu leksemaning ma‘no ko‗lami ancha keng. Kontekst ichida esa muallif leksemasining shu semalaridan faqat bittasi aktuallashadi, qolganlari reallashmaydi. Masalan, roman, hikoya kabi nasriy asarlar haqida gap ketganda muallif leksemasi faqat ―yozuvchi‖ ma‘nosida qo‗llanadi, demak, yozuvchi leksemasining kontekstual sinonimiga aylanadi, kontekstdan tashqarida esa bu ikki leksema sinonim bo‗la olmaydi, chunki ularning ma‘no ko‗lami ozaro teng emas.