Toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Mavzuning dolzarbligi: Sayyohlarni Shvetsariyaning rang-barang landshafti, shuningdek, Alp togʻlari iqlimi va landshaftlaridan foydalanadigan mavjud faoliyat turlari, xususan, changʻi va alpinizm jalb qiladi. ‘
2016-yil holatiga koʻra, turizm Shvetsariya yalpi ichki mahsulotining taxminan 2,6 foizini (16,8 milliard CHF) tashkil etgan.
Turizm Shvetsariyada XIX asr boshlarida britaniyalik alpinistlarning Bern Alp togʻlarining asosiy choʻqqilariga chiqishlari bilan boshlangan (Jungfrau 1811, Finsteraarhorn 1812). Londonda Alp togʻlari klubi 1857-yilda tashkil etilgan. Alp togʻlari iqlimi XIX—XX asr boshlarida turizmning yana bir muhim tarmogʻi boʻlgan: masalan Davos, Graubunden. Britaniyalik alpinistlar Bern Alp togʻlarining alpinizmda oʻrni muhimligini taʼkidlaydilar. Shu tufayli Bern Oberlendi qadimdan ayniqsa sayyohlik maskani sifatida tanilgan. Meiringenning Reyxenbax sharsharasi ser Artur Konan Doylning Sherlok Xolmsning (1893) xayoliy oʻlimi joyi sifatida shuhrat qozongan. Shvetsariyada birinchi tashkil etilgan sayyohlik bayramlari XIX asrda Tomas Kuk va Lunn Travel kompaniyalari tomonidan tashkil qilingan. Shvetsariyadagi turizm XX asrgacha faqat boylar uchun boʻlgan.
Turizmning rasmiy statistikasi 1852-yildan boshlab rejalashtirilgan edi, lekin faqat 1934-yildan boshlab amalga oshirildi va 2003-yilgacha davom etdi. 2004-yildan beri Federal Statistika idorasi oʻz statistik maʼlumotlarini toʻxtatdi. Ammo har yili „Shvetsariya turizmi raqamlari“ ni nashr etishda Shvetsariya turizmi bilan hamkorlik qiladi. 2011-yilda jami 4967 ta mehmonxona roʻyxatga olingan boʻlib, ular 128.000 ta xonada jami 240.000 oʻrinni taklif etadi. Bu sigʻim 41,7 foizga koʻpaygan (2005-yildagi 39,7 foizga nisbatan)^[5]. Jami 38,8 million sayyoh kamida bir kecha tunab qoladi. Mehmonxonalarning 14 foizi Grisonsda, 12 foizi Vale va Sharqiy Shvetsariyada, 11 foizi Markaziy Shveysariyada va 9 foizi Bern Oberlendda joylashgan. Turistik aholi soniga nisbatan („turizm intensivligi“, turizmning mahalliy iqtisod uchun nisbiy ahamiyatini koʻrsatuvchi koʻrsatkich) Shvetsariyadagi oʻrtacha 1,3 bilan solishtirganda Grisons (8,3) va Bern-Oberlend (5,3) mehmonxonalari eng kattasi boʻlgan. Mehmonxonaga tashrif buyuruvchilarning 56,4 foizini chet eldan kelgan sayyohlar tashkil etadi (millatiga koʻra: 16,5 % Germaniya, 6,3 % Buyuk Britaniya, 4,8 % AQSh, 3,6 % Fransiya, 3,0 % Italiya fuqarolari)^[6].
Turizm bilan bogʻliq boʻlgan umumiy moliyaviy hajm, shu jumladan transport, 35,5 milliard CHF (2010-yil holatiga koʻra) ni tashkil etadi. Ammo buning bir qismi yoqilgʻi soligʻi va avtomobil yoʻllari vinetkalarini sotishdan tushadi. Turizmdan olingan umumiy qoʻshilgan qiymat 14,9 mlrdni tashkil etadi. Turizm butun mamlakat boʻylab jami 144 838 ta toʻliq vaqtli ekvivalent ish oʻrinlarini taʼminlagan. Turistik turar joyning umumiy moliyaviy hajmi 5,19 milliard CHFni tashkil etadi va mehmonxonada ovqatlanish qoʻshimcha 5,19 milliarddan iborat. 14,9 milliard yalpi qoʻshilgan qiymat Shvetsariyaning 2010-yildagi 550,57 milliard CHF nominal YaIMning 2,9 foizini tashkil qiladi.
Shvetsariyaning eng koʻp tashrif buyuradigan sayyohlik joylari birinchi boʻlib, Reyn sharsharasi, ikkinchidan, Berne Bear koʻrgazmasi (ikkalasiga ham kirish toʻlovsiz) va uchinchisi 1,8 milliondan ortiq ovozlar bilan: Bazel hayvonot bogʻi