Toshkent Davlat Pedagogika Univertiteti Fizika-matematika fakulteti Fizika va astronomiya yo’nalishi mustaqil ish mavzu: Bajardi: Tekshirdi: toshkent

Kvant mexanikasi

Kvant mexanikasi kelishi bilan to'lqin-zarracha ikkilik ham o'rnatiladi. Nazariya chindan ham topilgan antimateriyaning mavjudligini bashorat qildi. Neytron ham paydo bo'ldi va u bilan birga yangi atom modeli: kvant-mexanik model.

Bu muhim hissa aylantirish, subatomik zarralarning xususiyati, boshqa narsalar qatori magnit ta'sirini tushuntirishga qodir.

20-asrning birinchi yarmigacha bo'lgan zamonaviy fizika

• 
  20-asrning birinchi yarmigacha bo'lgan zamonaviy fizika
  
• 
  Bu vaqtda klassik nazariyalar inqiroz davrini boshidan kechirdi, chunki XIX asrda kashf etilgan ko'plab hodisalarni ushbu nazariyalar bilan izohlab bo'lmaydi. Shunday qilib, deb nomlanuvchi yangi fizikani yaratish zarur edi zamonaviy fizika, bu asosda kvant mexanikasi va nisbiylik nazariyasini o'z ichiga oladi.
  

XX asrning 20-yillariga kelib, kvant mexanikaga toʻla asos solindi, mikrozarralar harakatining norelyativistik nazariyasi toʻla isbotlandi. Buning asosini Plank - Eynshteyn - Borlarning kvantlashuv va L.Broylning materiyaning korpuskulyar-toʻlqin xususiyati toʻgʻrisidagi (1924) gʻoyalari tashkil etdi. 1927-yilda tajribalarda kuzatilgan elektron difraksiyasi bu fikrni tasdiqladi. 1926-yilda avstriyalik fizik E.Shryodinger atomlarning uzlukli energiyaga ega ekanligini ifodalovchi kvant mexanikaning asosiy tenglamasini yaratdi. Kvant mexanika bilan bir qatorda kvant statistika ham rivojlanib bordi. U koʻp mikrozarralardan tashkil topgan tizimlarning xossalarini kvant mexanika qonunlari yordamida oʻrganadi.

Nisbiylik va birlashish nazariyalari

• 
  Nisbiylik va birlashish nazariyalari
  
• 
  Maxsus nisbiylik nazariyasi, Eynshteynning eng taniqli ijodi, vaqt va massa mos yozuvlar tizimiga bog'liq bo'lgan fizik kattaliklar deb ta'kidlaydi.
  
• 
  Shu tarzda klassik harakat qonunlariga nisbatan relyativistik tuzatishlarni amalga oshirish zarur edi.
  
• 
  Boshqa tomondan, Albert Eynshteynning umumiy nisbiylik nazariyasi tortishish kuch emas, balki Quyosh va sayyoralar kabi massaga ega jismlar tomonidan ishlab chiqarilgan makon-vaqt egriligining natijasi ekanligini aniqlaydi. U yorug'likning egriligini bashorat qiladi.
  

• 
  Italiyalik olimlar A.Galvani va A. Voltalarning elektr tokini kash etishlari hamda dunyoga birinchi marta 1800-yilda galvanik elementning yasalishi fizika fanining rivojlanishida katta ahamiyatga ega.1820-yilda daniyalik fizik X.Ersted tokli o’tkazgichning kompas mili bilan o’zaro ta’sirida bo’lishini elektr va magnit hodisalar orasida bog’lanish borligi bilan tushuntiradi. Shu yillarda A.Amper zaryadlangan zarralarning tartibli harakati tufayli paydo bo’luvchi elektr toki bilan barcha magnit hodisalari bog’liq ekanligi to’g’risida xulosaga keldi va tajriba asosida tokli o’tkazgichlar orasidagi vujudga keluvchi o’zaro ta’sir kuchini ifodalovchi qonunni ixtiro qildi. 1831- yilda M.Faraday elektromagnit induksiya hodisasini ochdi. Va elektromagnit maydon tushunchasi haqidagi ta’limotni yaratdi. Metallarning elektr o’tkazuvchanligi o’rganish Om qonuning (1826), moddalarning issiqlik xususiyatlarini o’rganish –issiqlik sig’imi qonuning yaratilishiga olib keladi.