Тоshkent davlat pedagogika univtrsiteti

Shaxs to’g’risidagi nazariyalar.

Karl Marks va F. Engels tomonidan asos solingan shaxs ijtimoiy faoliyat va munosabat sub’yekti va ob’yekti to’g’risidagi marksistik nazariyada asosiy e’tibor shaxs va jamiyatning o’zaro munosabatiga qaratilgan.Marksistik sotsiologiyada shaxsning moddiy faoliyati jarayonida yuzaga keluvchi va ongining muayyan xususiyatlarini aks ettiruvchi sub’yektiv jihatlari ko’proq tadqiq qilingan.

Amerika sotsiologlari T. Znanetskiy va Ch. Tomaslar asos solgan shaxs ijtimoiy xulqini o’z o’zini boshqarishning dispazitsion nazariyasida shaxs xayotidagi dunyoqarashlilik va qadriyatli normativ omillariga ko’proq axamiyat beriladi.Bu nazariyaga ko’ra shaxs ongi uning xayotiy o’rnini belgilaydi.Shaxs dunyoqarashi ,ijtimoiy qadriyati ,g’oyaviy va ma’naviy normalar uning faoliyatini belgilovchi asosiy omillardir.
Sotsiologiyada Amerikalik D.J.Mid va G.R.Mintonlar tomonidan asos solingan shaxsning roli nazariyasi xam diqqatga sazovor.Keyinchalik bu nazariya G.Merton va T.Parsons,G’arbiy Germaniya sotsiologi G.Darendorflar tomonidan yanada rivojlantirilgan.Bu nazariya ikki asosiy tushunchalar; shaxsning ijtimoiy mavqei va ijtimoiy roli orqali tushuntiriladi.Unga ko’ra ,xar bir inson muayyan ijtimoiy tizimda bir necha
Demak shaxsning tipi u yashaydigan jamiyatning ijtimoiy tuzilishiga bog’liq.Shaxsning shakllanishini belgilovchi omillar quyidagilardan iborat:
Turmush
Ijtimoiy –siyosiy tuzum
Mehnat faoliyati
Oila va boshqalar
Ijtimoiy faoliyati
Tarbiya va maorif tizimi

2.DEVIANT XULQ-ATVOR TUSHUNCHASI, TURLARI(DELIKVANTLIK)

Jamiyatda mavjud ijtimoiy me‘yorlardan chetga chiqish holatlarini- deviant xulq atvor sotsiologiyasi o’rganadi

Jamiyatda o’rnatilgan axloq me‘yorlariga mos kelmaydigan insoniy faoliyat yoki hatti-harakat, ijtimoiy hodisa bo’lib, yolg’onchilik, dangasalik, o’g’irlik, ichkibozlik, giyohvandlik, o’z joniga qasd qilish kiradi.