Toshkent davlat sharqshunoslik instituti
I.BOB BUYK IPAK YO`LI IQTISODIY TASMASI KONSEPSIYASI
Download 0.89 Mb. Pdf ko'rish
|
markaziy osiyo va xitoy buyuk ipak yoli iqtisodiy tasmasi konsepsiyasining ustuvor yonalishlari
|
I.BOB BUYK IPAK YO`LI IQTISODIY TASMASI KONSEPSIYASI
SHAKLLANISHI 1.1 Buyuk ipak yo`li iqtisodiy tasmasi konsepsiyasining mohiyati, uning shakllanishiga ta`sir etgan omillar va sabablar Buyuk ipak yo‗li sharq va g‗arb mamlakatlari ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy taraqqiyotida beqiyos darajadagi ahamiyatga ega. Bu tarixiy haqiqatni uning insoniyat sivilizatsiyasida qoldirgan izlari misolida ham yaqqol kuzatish mumkin. ―Buyuk ipak yo‗li‖ tarixiga qisqacha nazar tashaydigan bo‗lsak, u haqidagi ilk yozma ma‘lumotlar miloddan avvalgi 138 yilga to‗g‗ri keladi. 2100 yil oldin Xan sulolasi davrida xitoy diplomatiyasi tarixida mashxur bo‗lgan Chjan Szyan imperator U Di tomonidan ikki marotaba Markaziy Osiyoga Ekspedidsiyaga yuboriladi. U Xitoy va markaziy Osiyo mamlakatlari o‗rtasida do‗stona aloqalar eshigini ochadi. Eng muhimi o‗z sayohati davomida bosib o‗tgan yo‗llarni xaritaga soladi, natijada, sharqdan ga‘rbga cho‗zilgan, Yevropa va Osiyoni bog‗lovchi Buyuk ipak yo‗lini shakillanishiga sababchi bo‗ladi 17
Yevropaga yetib borgunga qadar bir nechta tarmoqga bo‗lingan. U Xitoyning qadimgi markazi Siandan boshlanib, Lanchjou orqali Dunxuanga keladi. Dunxuanda u ikkiga ajraladi. ―Ipak yo‗li‖ning janubi–g‗arbiy tarmog‗I Takla–Makon sahrosi orqali Xo‗tanga, undan Yorkentga kelib, Pomir tog‗ining daralari orqali Vaxonga, undan Baqtriyaning bosh shahri Balxga kelgan, Balxda yo‗l uch tarmoqqa ajralib, uning g‗arbiy tarmog‗I Marvga, janubiy tarmog‗I Hindistonga, shimoliy tarmog‗I Termiz orqali Darband, Nautak, Samarqandga qarab ketgan. Ipak yo‗lining shimoli–g‗arbiy tarmog‗I esa Dunxuand, Turfan orqali Tarim vohasiga – Qashg‗arga malga. Undan Toshqo‗rg‗on orqali O‗zgan, O‗sh, Quva, Axsikent, Ponga, undan Asht dashti orqali Xo‗jand, Zomin, Jizzaxga, so‗ngra Samarqanda Nautaka yo‗li bilan birlashgan. Yo‗l Samarqanddan g‗arbga–
17
Си Цзиньпин. О государственном управлении. // Пекин. Издательство литературы на иностранных языках.
11
Dobusiyaga, Malik cho‗li orqali Buxoro va Romitanga, undan Varaxsha orqali Paykent va Forobga borib Amul shahriga o‗tgan. Amulda Marvdan Urganch tomon Amu bo‗ylab ketayotgan yo‗lga qo‗shilgan. Qadimda Marv shahri o‗zining qadimiy an‘analari va har tomonga ketuvchi savdo karvon yo‗llari tutashadigan geografik qulayliklariga ko‗ra ipak yo‗lidagi eng yirik shahar edi. Tarixiy yozma manbalar va arxeologik materiallarning guvohlik berishicha, Marvdan g‗arbga tomon ketgan ipak yo‗li Eronning Gekotolepil, Apaliya va Ekbatana (Xamadon) shaharlariga va ulardan o‗tib Mesopotamiyaning Ktesafon va Bag‗dod shaharlariga malga. Undan Dajla daryosining o‗ng sohili bo‗ylab shimolga ketib, Antokiya orqali Damashqqa, undan Tir va Quddus shaharlari orqali Misrga o‗tib ketgan. Marvdan chiqqan shimoliy yo‗l esa Amul orqali Urganchga, undan Shimoliy Kaspiy bo‗ylab Shimoliy Kavkazga, so‗ngra Qora dengizning shimolidan Konstantinopolga borib, Bosfor va Dardanel orqali O‗rta Yer dengizigacha yetib brogan.
18
1.1.1-rasm Download 0.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|