Toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Qadimgi buyuk ipak yo`li xaritasi:

19

 

 

  

Buyuk  ipak  yo‗li  uzoq  davr  mobaynida  davlatlar  o‗rtasida  muhim  savdo 

yo‗li  sifatida  xizmat  qilib  kelishiga  qaramasdan,  o‗rta  asrlarga  kelib  Markaziy 

                                                 

18

 Xo‘jayev A.B. Buyuk Ipak yo‗li: munosabatlar va taqdirlar.// O‗zbekiston milliy ensiklopediyasi davlat ilmiy 

nashriyoti. T., 2007. –B.37. 

19

 

www.silkroadtoronto.wordpress.com

  

---

 

12 

Osiyoda  yuzaga  kelgan  beqarorlik  va  Buyuk  geografik  kashfiyotlar  natijasida 

dingiz yo‗lining paydo bo‗lishi, ushbu tarixiy yo‗lda savdogarlar qatnovini to‗xtab 

qolishiga sabab bo‗ldi.  

XIX asrga kelib Germaniyalik geograf va sayohatchi Ferdinand fon Rixtgofen 

o‗z tadqiqotlari natijasida Xitoyni Markaziy Osiyo orqali Yevropa bilan bog‗lovchi 

qadimiy  savdo  yo‗li  mavjud  bo‗lganligini  takidlab  o‗tadi  va  uni  qayta  tiklash 

g‗oyasini ilgari suradi. 1877 yil Ferdinand fon Rixtgofen o‗z ilmiy asarida ―Buyuk 

Ipak yo‗li‖ atamasini ilk bor qo‗llaydi va ushbu qadimgi savdo yo‗liga shu nomni 

berish  taklifini  kiritadi  XXI  asrga  kelib  fan–texnika  taraqqAiyoti  eng  yuqori 

bosqichga ko‗tarilgan bir sharoitda ham zamonaviy xalqaro munosabatlarda yangi 

dunyoviy o‗zgarishlarga ehtiyoj sezilayotganligi ya‘ni insoniyat o‗zining qadimiy 

ildizlaridan  kuch  olishga  intilayotganligi  tom  ma‘noda  Osiyo  va  Yevropa 

davlatlarining  o‗zaro  integratsiyalashuvi  bilan  bir  qatorda  mintaqalar  o‗rtasida 

transport–kommunikatsiyasi va mavjud muammolar yechim topishni taqazo etadi. 

Bugungi  kunda  Xitoy  tashqi  siyosatida  amalga  oshirilayotgan  loyhalardan  eng 

muhimi hisoblangan, qadimgi Buyuk ipak yo‗li asosida tashkil etilayotgan ―Buyuk 

Ipak  Yo‗li  Iqtisodiy  belbog‗i‖ga  bo‗lgan  ehtiyojni  paydo  bo‗lishi  bir  jihatdan 

Yevropa va Osiyo transport kommunikatsiyasi rivoji uchun tarixiy zaruriyat bo‗lsa, 

ikkinchi tomondan AQSh, Rossiya, Xitoy, YeI, Yaponiya va Hindiston kabi qator 

davlatlar  uchun  ―milliy  manfaatlar‖  maydoni,  yangi  tabiiy  resurslarga  ehtiyoj  va 

boshqa bir qator bilvosita sabablar vaji yaqqol namoyon bo‗ladi

20

 

  2013-yil  16-sentabrda  Xitoy  Xalq  Respublikasi  raisi  Si  Szinpinning 

Markaziy  Osiyo  va  Janubiy  Osiyo  mamlakatlariga  rasmiy  tashrifi  davomida 

Qozog`istonning Nazaboyev Universiteti talabalari bilan bo`lib o`tgan uchrashuvda 

Si Szinpin tomonidan ushbu loyiha ilk bor keng jamoatchilikka tanishtirildi. Ushbu 

loyiha ―Bir tasma-bir yo`l‖ yoki ―Tasma va yo`l‖ nomini oldi.

21

  

Loyihaning  taklif  qilinishi  Xitoy  Xalq  Respublikasi  va  boshqa  mamlakatlar 

o`rtasida  chuqur  munozaraga  sabab  bo`ldi.  Ushbu  loyihaning  yangilik  darajasi 

                                                 

20

 Сафранчук И.А ―Концепция Новый шелковый путь и политика США  в Большой Центральной Азии‖// 

Международная жизнь. 2013. -№7 –С.23. 

21

 «Новый шѐлковый путь может изменит роль Казахстана в Ценральной Азии»/ «Казахстан и Новый 

Шѐлкоий путь», 2017-год сентябр, стр-2 

---

 

13 

hamda  jahon  xo`jaligida  tutgan  o`rni  va  u  Markaziy  Osiyo  mamalakatlari  uchun 

iqtisodiy  foyda  keltirishi  hamda  mamlakatlar  manfaatlariga  qanday  xizmat  qilish 

masalalari  keng  muhokamaga  qo`yildi.  ―Renmin  Ribao‖  gazetasida  yozilishicha, 

loyihani  amalga  oshirilishi,  Xitoyning  ushbu  yo`l  o`tgan  mamlakatlar  bilan  iki 

tomonlama  va  ko`p  tomonlama  o`zaro  manfaatli  hamkorlk  asosida  rivojlanishiga 

imkon yaratadi. 

―Buyuk  Ipak  yo`li  tasmasi‖  loyihasining    malgam  oshirilishi  nafaqat  Xitoy 

iqtisodiyotining  o`sishiga,  balki  ushbu  yo`l  koridorlari  o`tgan  mamlakatlar 

iqtisodiyotiga  ham  katta  ta`sir  o`tkazadi.  Shuningdek,  ushbu  savdo  yo`llari 

mamlakatlar  o`rtasida  ilm-fanda  erishilgan  yutuqlar,  ijtimoiy  va  madaniy 

sohalardagi aloqalarning chuqurlashuviga ham sabab bo`ladi.

22

 

1.1.2-rasm