Toshkent davlat sharqshunoslik intituti “Xorijiy mamlakatlar iqtisodi va mamlakatshunoslik” fakulteti

Asosiy kelishmovchiliklar uchta savolga taqaladi:
1) narxlar va ish xaqi stavkalari egiluvchalinligi; 2) umumiy taklifning egiluvchanligi;
3) «kutishlarning» iqtisodiyotdagi o‘rni.

Ishsizlik bo‘yicha davlat siyosati: klassik va keynscha yondashuvlar

Davlatning ishsizlikka nisbatan olib boradigan siyosatiga kelsa, bu yerda bir xil nuqtai nazar yo‘qligini aytib o‘tish joizdir. Ishsizlikka va uni tartibga solish masalalariga klassik va keynscha yondashuvlar mavjuddir. Bu qarashlar mehnat bozori faliyatini klassiklar va keynschilar tomonidan turlicha tushunishga asoslangan.
Klassik maktabda mehnat bozoridagi muvozanat g‘oyasi hukmronlik qiladi. Har qanday bozordagi kabi, mehnat bozorida ham, agar u o‘z holiga tashlab qo‘yilsa, muvozanat yuzaga keladi, iqtisodiyot esa uzoq muddat mobaynida to‘liq bandlik darajasiga, ya’ni tabiiy ishsizlik darajasiga intiladi. Ishlab chiqarishning tabiiy darajasi gipotezasi (ishsizlikning tabiiy darajasi) amerikalik iqtisodchi M.Fridmenga mansubdir. Agar so‘nish davrida ishsizlik ortsa, buni vaqtinchalik holat deb baholash lozim, jonlanish boshlangach, mehnat bozori o‘zining tabiiy holatiga - to‘liq bandlik darajasiga qaytadi.
Keyns maktabi vakillari tabiiy daraja gipotezasini inkor qiladilar va unga muqobil ravishda ishsizlikning gisterezisi konsepsiyasini ilgari suradilar.

Klassik iqtisodchilar va Keynschilarning iqtisodiy muvazanat nazaryasi.

Klassiklar nazariyasi asosida ikkita asosiy tushuncha mavjud. Birinchidan, to‘liq bandlik sharoitida mahsulotlarni sotib olish uchun xarajatlar miqdorining (Y = S+I+G+Xn) yetishmasligi (ya’ni, AD AS bo‘lishi) mumkin emas. Ikkinchidan, umumiy xarajatlar miqdori yetishmay qolgan sharoitda ham baho, ish haqi va foiz stavkasi kabi dastaklar ishga tushadi va natijada xarajatlar miqdorining kamayishi ishlab chiqarishning real xajmi, bandlik va real daromadlar miqdorining kamayishiga olib kelmaydi. Pul bozori investitsiya va jamg‘armalar tengligini hamda to‘liq bandlik sharoitini ta’minlaydi. Faqatgina, ishsizlikning tabiiy darajasida «ixtiyoriy» ishsizlik bo‘lishi mumkin, deb hisoblashadi. Bu shuni bildiradiki, AD va AS ning muvozanat nuqtasida ishlab chiqarish hajmi (Y) uning potensial hajmiga (Y*) teng.
Klassik iqtisodchilar jamg‘arish talabning yetishmasligiga olib kelmaydi, chunki har bir jamg‘arilgan so‘m tadbirkorlar tomonidan investitsiyalanadi, deb ta’kidlashadi. Agarda, tadbirkorlar uy xo‘jaliklarining jamg‘armalari miqdorida investitsiya qilishsa, ishlab chikarish hamda bandlik darajalari doimiy bo‘lib qoladi.