Toshkent davlat texnika universiteti

9.2. Operatsion tizimlar strukturasi va generatsiyasi 

Operatsion  tizim  tushayotgan  hamma  masalalarga  ishlov  berish  bo„yicha  ishlarni  ratsional 

rejalashtirishi  kerak  (EHMga  masalalarni  kiritish  bo„yicha  tadbirlar  kompleksi,  ularning 

xarakteristikalarini  bilib  olish,  hamma  kiruvchi  ma‟lumotlar  to„plamlarini  tashqi  olib  yuruvchilarda 

joylashtirish, kirish va chiqish navbatlarini tashkil qilish).  

Odatda  tashqi  qurilmalardan  biri  o„qigan  kirayotgan  ma‟lumotlar  oqimidagi  masalalar  EHM 

operativ  xotirasiga  birdaniga  o„tmaydi,  balki  tashqi  xotira  qurilmalarida  joylashadi.  Paketli  ishlov 

berish rejimlarida masalalar navbatda qator bo„lib turishadi (kiruvchi navbat), masalaning navbatdagi 

o„rni uning ustuvorligi bilan belgilanadi. Masalaning navbatdan EHM OXiga o„tkazilishi avtomatik 

ravishda sodir bo„ladi. 

Masalani yechishdan bevosita oldin OT bajaradigan tadbirlar majmuasini realizatsiya qilishda 

asosiy  e‟tibor  masalani  yechish  uchun  zarur  bo„lgan  HT  resurslarini  (OX  jabhasi,  zarur  bo„lgan 

ma‟lumotlar  to„plamlari  uchun  tashqi  olib  yuruvchilar  uchun  joylar  va  sh.k.)  taqdim  qilishga 

qaratiladi. 

* Izoh. Masalalarga  multidasturaviy rejimda  ishlov berilishini  ta‟minlaydigan  hamma OTlar uchun  ishlarni 

rejalashtirishni amalga oshirish ayniqsa qiyin, chunki  ko„pincha raqobatda bajarilayotgan  masalalar o„sha  va  faqat 

o„sha resursni talab qilinadi, bu esa ularga HTda ishlov berishda sekinlashishga olib keladi. 

Agar navbatdagi masalani yechish uchun resurslar yetishmasa, OT quyidagi qarorlardan birini 

qabul qilishi: 

1)  ushbu  paytda  bajarilayotgan  va  ustuvorligi  quyiroq  bo„lgan  qaysidir  boshqa  masaladan 

resurslarning bir qismini tortib olishi; 

2)  yechilayotgan  qaysidir  masala  yechilib  bo„lishini  va  talab  qilinayotgan  resurs  bo„shashini 

kutishi; 

3)  yechilishi  uchun  resurslar  yetarli  bo„lgan,  lekin  navbati  hali  yetib  kelmagan  masalani 

navbatsiz o„tkazib yuborishi kerak. 

Yechim  natijalarini  mos  tashqi  qurilmalarga  chiqarishni  tashkil  qilish  ham  masalaga  ishlov 

berishni rejalashtirish funktsiyasiga kiradi. Bunda OT har bir topshiriqning natijaviy informatsiyasini 

mos  chiquvchi  navbatga  tushishini  va  TQ  ishi  tempida  ushbu  navbatning  bo„shashini  ta‟minlashi 

zarur. 

Operatsion tizim masalalar yechilishini boshqarishi lozim. Bunda OTning asosiy funktsiyasi – 

hisoblash  jarayonida  sodir  bo„ladigan  har  xil  hodisalarga  (informatsiya  almashinuvi  tugaganligi 

haqida  tashqi  qurilmalardan  kelayotgan  signallar,  apparatlardagi  to„xtashlar  haqida  hamda  tashqi 

muhitdan,  masalan  boshqa  EHMdan,  kelayotgan  signallar,  dasturaviy  xatoliklar  belgilari)  to„g„ri 

reaktsiya  qilishni  tashkil  qilishdir.  Har  bir  hodisaga  OT  to„g„ri  reaktsiya  silganda  joriy  dasturning 

bajarilishi  albatta  to„xtalishi  va  protsessorni  boshqarish  boshqa  mos  modulga  uzatilishi  lozim;  bu 

modul sodir bo„lgan voqeani identifitsirlashi kerak.