Тошкент фармацевтика институти

Геропротекторларнинг геронтологиядаги ўрни

Гериатриянинг асосий вазифаларидан бири бу-одам организмининг муддатдан олдин қаришини секинлаштириш масалаларини ўрганишдир.Асосий эътибор шу жараённи секинлаштирувчи воситаларни излаб топиш ва уларни ўрганишга қаратилган.Ушбу воситалар “геропротекторлар”деб аталиб”қариликдан ҳимоя қилувчи” деган маънони англатади.
Ҳозирда 20 га яқин моддаларнинг ҳайвонлар умрини узайтиришига ижобий таъсир кўрсатиши тасдиқланган.Қариш жараёнини секинлаштиришга қаратилган дорилар ҳақида гапиришдан олдин қариш механизми ҳақида маълумотга эга бўлиш лозим.Турли қариш назариялари мавжуд бўлиб, геропротекторларининг таъсир механизми ҳам шуларга боғлиқ ҳолда турлича бўлади..

1. 
   Иммунологик қариш назарияси.Бунга асосан қариялардаги иммунитет дисфункцияси организмни турли инфекцияларга чидамлилигини пасайтиради ва турли аутоиммун касалликларнинг ва ракнинг ривожланишига мойиллик яратади.Шунга кўра турли иммуномодуляторларни геропротекторлар сифатида қўллаш мақсадга мувофиқлиги кўрсатилди.Масалан қуйидаги иммуностимуляторларга левомизол,бестадин тажрибаларда (сичқонларда) умр давомийлигига ижобий таъсир кўрсатиши ва шу билан бирга рак тўқималарни ривожланиши ва пайдо бўлишини сусайтирувчи таъсирга эга эканлиги аниқланади.
   

2.Эркин радикаллар назарияси .Бу назарияга кўра турли оксидланиш жараёнлари оқибатида организмда пайдо бўладиган эркин радикаллар макромолекулаларга (нуклеин кислоталар,оқсиллар) шикаст етказиб,уларнинг деградацияси ва қаришига олиб келади.Бунга қарши махсус гуруҳ моддалар-антиоксидантлар қўллаш мақсадга мувофиқлиги кўрсатилди.Клиник синовларда(сичқон,каламуш ва бошқа ҳайвонлар) ва беморларда қатор ўрганилган антиоксидантлар-дан: каталаза, вит.Е(токоферол), вит.С, мелотонинлардан фақатгина вит.Е ва вит.С ларнинг организмга антиоксидант таъсири кучли эканлиги тасдиқланган.Улар эркин радикалларни боғлаш қобилиятига эга эканлиги исботланган.

2. 
   Иммунологик қариш назарияси.Бунга асосан қариялардаги иммунитет дисфункцияси организмни турли инфекцияларга чидамлилигини пасайтиради ва турли аутоиммун касалликларнинг ва ракнинг ривожланишига мойиллик яратади.Шунга кўра турли иммуномодуляторларни геропротекторлар сифатида қўллаш мақсадга мувофиқлиги кўрсатилди.Масалан қуйидаги иммуностимуляторларга левомизол,бестадин тажрибаларда (сичқонларда) умр давомийлигига ижобий таъсир кўрсатиши ва шу билан бирга рак тўқималарни ривожланиши ва пайдо бўлишини сусайтирувчи таъсирга эга эканлиги аниқланади.