Toshkent Farmatsevtika instituti Tibbiy va biologik fanlar kafedrasi Ekologiya va gigiyena fanidan

Neytronlar (n0), massasi 1, zaryadsiz. Asosan, ogir yadrolarni (239U 239Ru) yadro reaktorlarida parchalab olinadi. Bundan tashkari ba`zi transuran elementlar (292Sf) parchalanishida xosil buladi. Neytron nurlarining utuvchanligi juda kuchli, u suvda, vodorodli muxitda kuprok yutiladi. Biologik ta`sir kuchi yukori, bu nurlar tibbiyotda nisbatan kam kullanadi. Asosan tadkikot maksadlarida, sun`iy radioaktiv izotoplar olish va yadrolarni parchalashda ishlatiladi.

Proton nurlari – massasi 1, zaryadi +1 bulgan zarrachalar, sun`iy ravishda maxsus tezlatgichlarda xosil kilinadi, utuvchanligi katta, ionlashtirish kobiliyati kuchli. Bu nur uchish yulining oxirida uta zich ionlash va kuchli biologik uzgarishlar chakiradi. Proton nurlari tibbiyotda tananing chukur kismlarida yotgan kichik usmalarni davolashda keyingi yillarda kullana boshladi. Asosan tadkikot maksadlarida va yangi radioaktiv izotoplar olish uchun kullanadi.

Deytronlar –(deyeriy 21N yadrosi) – 1 proton va 1 neytrondan iborat. Tritonlar – (tretiy 31N yadrosi ) 1 proton va 2 neytrondan iborat zarrachalar. Tadkikot maksadlarida maxsus tezlatgichlarda xosil kilinadi va radioaktiv izotoplar olishda kullanadi. π - Mezonlar - massasi elektron massasidan 236 marta ogir zarrachalar. Musbat va manfiy zaryadli π -mezonlar ma`lum. Manfiy π -mezonlar tibbiyot amaliyotida nur terapiyasida kullanadi. Utuvchanligi juda katta, tanaga kirishida dastlab protonlar kabi siyrak ionlar xosil kiladi. Utish yulining oxirida atom yadrolari tomonidan tutiladi va uning parchalanishiga olib keladi. Minnatyuradagi yadro portlash yuzaga keladi va shu soxada kuchli ionizatsiya ruy beradi.