Toshkent islom universiteti

2009-yilda tovar aylanmasi bo’yicha eng yirik kompaniyalar ( Bank va sug’urta 
kompaniyalari kiritilmagan). 
Germaniya Yevropa iqtisodiy va siyosiy integratsiyasini yaqindan kuchli qo’llab - 
quvvatlovchisi hisoblanadi va uning savdo siyosati Yevropa Ittifoqi a’zolari va 
Yevropa Ittifoqi umumiy bozor qonunlari o’rtasidagi shartnomalar bilan tobora 
aniqlanib borilyapti. Germaniya umumiy Yevropa valyutasi, yevrodan foydalanadi 
va uning monetar siyosati Frankfurtda joylashgan Yevropa Markaziy Banki 
tomonidan boshqariladi.
Savdo. 
Eksport (mlrd 
€
) 
Eksport_______2004 2005 2006 2007 2008 2009 
Umumiy
731.5 
780.4 
882.5 
964.0 
983.3 
807.5 
Nederlandiya 
46.7 
48.3 
55.8 
62.7 
65.6 
54.0 
Fransiya 
74.4 
78.4 
84.6 
91.6 
93.7 
81.9 
Italiya 
51.5 
53.4 
58.9 
64.4 
61.9 
50.9 
Belgiya 
40.3 
43.3 
46.5 
50.7 
49.9 
42.1 
Buyuk Britaniya 60.0 
59.6 
64.1 
69.7 
64.1 
53.0 
Xitoy 
21.0 
21.2 
27.1 
29.9 
34.0 
36.4 
AQSH 
64.9 
68.8 
76.2 
73.0 
71.1 
53.6 
Avstriya 
40.2 
43.0 
49.1 
52.8 
54.6 
45.2 
Shvetsariya 
27.9 
29.0 
34.0 
36.0 
38.7 
35.0 
Polsha 
18.8 
222 
28.9 
36.2 
40.7 
31.6 
1-jadval
43
42
www.wto.org
43
http\:www. Eurostat.org 
O’rin 
 
Nomi
 
Bosh boshqarma 
 
Daromad
(Mil. €) 
Foyda
(Mil. €) 
Ishchilar 
1. Volkswagen AG 
Wolfsburg 
108,897 
4,120 329,305 
2. Daimler AG 
Stuttgart 
99,399 
3,985 272,382 
3. Siemens AG 
Berlin 
72,488 
3,806 398,200 
4. E.ON AG 
Düsseldorf 
68,731 
7,204 
87,815 
5. Metro AG 
Düsseldorf 
64,337 
825 242,378 
6. Deutsche Post AG 
Bonn 
63,512 
1,389 475,100 
7. Deutsche Telekom AG Bonn 
62,516 
569 241,426 
8. BASF SE 
Ludwigshafen 
57,951 
4,065 
95,175 
9. BMW AG 
Munich 
56,018 
3,126 107,539 
10. ThyssenKrupp AG 
Duisburg 
51,723 
2,102 191,350 

---

24 
2-jadvaldan shuni ko’rish mumkinki Germaniya ko’plab rivojlangan davlatlar 
qatori asosan Yevropa mamlakatlari bilan tashqi savdoga kirishadi. Eksport 
qilinayotgan mahsulotlarning raqobatbardoshligi ularni eng yirik bozorlarda o’z 
o’rniga ega bo’lishlariga imkon yaratdi. 2010-yilda Germaniya eksport sheriklari 
quyidagi mamlakatlar bo’ldi. Fransiya 10.2%, AQSH 6.7%, Nederlandiya 6.7%, 
Buyuk Britaniya 6.6%, Italiya 6.3%, Avstriya 6%, Xitoy 4.5%, Shvetsariya 4.4%

Eksport qilingan mahsulotlar (mlrd 
€
). 
Eksport
2004 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
Umumiy 
731.5 
780.4 
882.5 
964.0 
983.3 
807.5 
Birlamchi 
tovarlar 
56.8 
66.0 
78.9 
86.9 
95.3 
80.0 
Oziq-ovqat 
va ichimlik 
30.8 
34.8 
38.3 
43.4 
48.0 
46.0 
Xom ashyo 
materiallari 
11.8 
13.9 
17.4 
20.4 
20.8 
15.5 
Energiya 
14.2 
17.3 
23.1 
23.1 
26.4 
18.5 
Tayyor 
mahsulotlar 
651.8 
693.6 
780.3 
855.7 
861.1 
710.1 
Kimyo 
mahsulotlari 
96.8 
105.4 
121.4 
134.8 
140.8 
131.2 
Mashina va 
transport 
381.2 
400.5 
441.7 
481.2 
478.2 
377.5 
Boshqa 
tayyor 
mahsulotlar 
173.8 
187.7 
217.3 
239.8 
242.1 
201.4 
Products 
n.e.s 
22.9 
20.8 
23.3 
21.4 
26.9 
17.5 
2-jadval
44
Hozirgi kunda eksportning 55%ini to’rt tovar guruhi – avtomobilsozlik, 
mashinasozlik, kimyo sanoati va elektrotexnika tovarlari tashkil etadi. Germaniya 
kompaniyalari kimyo mahsulotlari eksport qilish bo’yicha dunyoda birinchi 
o’rinda turadi (17%). 
Import
 (mlrd 
€
) 
Import
 
2004
 
2005
 
2006
 
2007
 
2008
 
2009
 
Umumiy 
 
575.4 
6246 
722.1 
769.8 
805.7 
672.7 
Nederlandiya
 
66.8 
76.0 
86.1 
92.1 
100.1 
85.7 
Fransiya
 
52.1 
53.6 
62.1 
64.6 
64.8 
56.0 
44
http\:www. Eurostat.org 

---

25 
Italiya
 
35.3 
35.6 
41.0 
44.8 
47.1 
40.0 
Belgiya
 
43.4 
462 
52.9 
57.8 
58.2 
48.5 
Buyuk Britaniya
35.0 
39.0 
41.1 
42.0 
41.5 
32.0 
Xitoy
 
28.5 
35.1 
43.1 
48.7 
51.5 
46.0 
AQSH
 
31.9 
32.0 
33.8 
34.8 
34.4 
28.6 
Avstriya
 
25.2 
27.1 
31.2 
33.8 
34.9 
30.8 
Shvetsariya
 
22.0 
24.0 
26.4 
29.0 
30.0 
26.9 
Polsha
 
15.8 
16.8 
21.2 
24.2 
26.9 
24.1 
3-jadval
45
Import qilingan tovarlar va davlatlar ro’yhatiga qaraydigan bo’lsak,2004-yildagi 
holat bilan 2010-yildagi holat o’rtasida sezilarli o’zgarishlarni ko’rishimiz 
mumkin. Nederlandiyaning ulushi yildan-yilga oshishi, Buyuk Britaniya 
ulushining 
kamayishi 
va 
import 
sheriklar 
orasida 
Xitoyning 
paydo 
bo’lishi,ulushining sezilarli ortishini ko’rish mumkin. 
Import sheriklar: Nederlandiya 8.5%, Xitoy 8.2%, Fransiya 8.2%, AQSH 5.9%, 
Italiya 5.9%, Buyuk Britaniya 4.9%, Belgiya 4.3%, Avstriya 4.3%, Shvetsariya 
4.2% 
Import qilingan mahsulotlar 
 
Import
2004 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
Umumiy 
575.4 
624.6 
722.1 
769.8 
805.7 
672.7 
Birlamchi 
tovarlar 
112.1 
138.5 
166.3 
167.1 
201.9 
155.8 
Oziq-ovqat 
va ichimlik 
39.0 
42.2 
46.3 
50.6 
53.6 
52.7 
Xom ashyo 
materiallari 
20.6 
23.0 
29.7 
33.3 
34.2 
25.7 
Energiya 
52.5 
73.2 
90.3 
83.2 
114.2 
77.3 
Tayyor 
mahsulotlar 
439.6 
475.5 
545.2 
591.1 
591.0 
502.8 
Kimyo 
mahsulotlari 
66.4 
76.0 
88.3 
98.7 
102.6 
92.6 
Mashina va 
transport 
226.5 
239.8 
271.7 
285.1 
278.8 
238.0 
Boshqa 
tayyor 
mahsulotlar 
146.7 
159.7 
185.2 
207.3 
209.6 
172.1 
Products 
n.e.s 
23.7 
10.7 
10.6 
11.6 
12.8 
14.1 
4-jadval
46
45
http\:www. Eurostat.org 

---

26 
Energiya. 
Germaniya dunyoda beshinchi eng ko’p energiya iste’mol qiluvchi davlatdir, va 
2002 – yilda asosiy energiyasining 2/3 qismi import qilinardi. Ayni yillarda 
Germaniya Yevropaning eng yirik elektr iste’molchisi (umumiy 512.9 terawatt-
soat) edi. Hukumat 2050-yilgacha mamlakat energiya talabining yarmini 
yangilanadigan konlardan qondirishni maqsad qilib belgilab olgan. 2000-yil 
hukumat va Germaniya atom energiyasi sanoati 2021 – yilgacha barcha atom 
elektrostansiyalarini asta-sekin yo’q qilib borishga kelishib oldi. Lekin hukumat 
2010-yil yanvarda bu qarorni aksini qildi, ya’ni elektrostansiyalar faoliyati davom 
etadigan bo’ldi.Tugamaydigan energiya haligacha energiya iste’molida eng 
zamonaviy rolni o’ynab kelmoqda. 2006-yil energiya iste’moli quyidagi konlar: 
neft(36%); ko’mir va torf (24%); tabiiy gaz(23%); AES (13%); suv va shamol 
energiyasi (1%) va boshalar (4%) orqali qondirildi.
47
Hukumat siyosati energiyani ehtiyot qilish va qayta tiklanadigan energiya 
resurslarini rivojlantirishga, xususan, quyosh, shamol, biomassa’ gidroenergetika 
va yer issiqligi energiyasidan foydalanishga katta yordam berilmoqda. 
2009-yilda Germaniya energiya sifatida foydalangan manbalari quyidagilar: 
Neft 34.6% 
Tabiiy gaz 21.7% 
Lignit 11.4% 
Bituminos ko’mir 11.1% 
Atom energiyasi 11.0% 
Suv va shamol energiyasi 1.5% 
Boshqalar 9.0% 
Germaniya tashqi bozorda ko’pgina mamlakatlar bilan aktiv savdo aloqalarini 
olib bormoqda. Germaniya eksportining 80%ini tayyor mahsulotlar tashkil qilib, 
ular asosan mashinasozlik, elektrotexnika, va kimyo sanoatining mahsulotlaridir. 
Bu mahsulotlar asosan, stanoklar, kimyoviy asbob-uskunalarning ko’pgina turlari, 
dengiz kemalari kiradi. Germaniyaning bu mahsulotlari jahon bozorida katta 
shuxrat qozongan. Germaniya asosan G’arbiy Yevropa mamlakatlari, so’ngra 
Osiyo mamlakatlari va AQSH bilan tashqi iqtisodiy aloqaga ega. Umuman 
olganda Germaniya tashqi va ichki bozorda ko’plab yutuqlarga erishgan va 
erishmoqda ham.
 
 
46
http\:www. Eurostat.org 
47
http//www.wto.org

---

27 
Dunyodagi eng yirik moliyaviy TMKlar. 
 
 
 
 
6-grafik
48
Yuqoridagi gfafikda hozirgi kunda dunyoda moliya sohasida yetakchi va 
aktivlaridan tushadigan daromad yuqori bo’lgan kompaniyalarni ko’rishimiz 
mumkin. Bu grafikda moliya sohasidagi Germaniya umumiy TMKi dunyoda 6-
o’rinni egallagan. Bundan shuni bilish mumkinki, Germaniyada xizmatlar 
sektorida moliya tarmog’i yuqori va yetakchidir. Dunyoning 37 ta eng yirik 
birjalari bosh ofislari Germaniyada joylashgan.
48
www.unctad.org 

---

28 
YIMda sektorlar ulushi (1995 va 2008-yillar 
taqqoslama)
 
7-grafik
49

1995-yilda qishloq xo’jaligining YIMdagi hissasi 1%ni tashkil etgan bo’lsa,2008-

yilda ham bu tendensiya o’zgarmay qoldi. Umuman olganda bu holat rivojlangan 
mamlakatlarga xos bo’lib,texnologiya yutuqlaridan maksimal darajada 
foydalanganlik hajmning ortishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi va ishlab chiqarish 
samaradorligini orttiradi. 1995-yilda sanoatning ulushi YIMning 32%ni tashkil 
etgan. Sanoat sektori tarkibida ishlab chiqarish sohasining ulushi 71%ga teng 
bo’lgan. 2008-yilga kelib esa sanoat sektorining YIMdagi ulushi 30%ga teng 
bo’ldi,lekin ishlab chiqarish sohasi hissasi ortdi. Xizmatlar sektori odatdagidek har 
doim yuqori ulushga ega bo’lgani kabi 1995-yilda YIMning 67%ga teng bo’ldi. 
2008-yilga kelib esa 69%ga yetdi. 
49
www.UNCTADSTAT.org 

---

29 
8-grafik
50
8-grafikda to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar oqimi keltirilgan. Germaniyaga 
kiritilgan va chiqarilgan investitsiyalar hajmi YIMga nisbatan olingan olingan. 
Unga ko’ra ko’k rang bilan berilgan chiziq Germaniyadan chiqarilgan to’g’ridan-
to’g’ri investitsiyalarni bildiradi. Grafikdan ko’rinib turibdiki chiqarilgan 
ivvestitsiyalar kiritilgan investitsiyalardan qariyb ikki barobar ortiq bo’lgan. 
Germaniyadan chiqarilayotgan to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar yildan-yilga ortib 
bordi va kirib kelayotgan investitsiyalarga nisbatan jadalroq harakatlandi. 
Hozirgi kunda Germaniya iqtisodiyoti yuqori darajada diversifikatsiyalashgan 
bo’lib, bir tarmoqqa bog’lanib qolmagan. Xomashyo va mehnat resurslaridan 
oqilona foydalanish natijasida yuqori samarali ishlab chiqarish salohiyatiga ega 
bo’ldi. Ijtimoiy ahvol dunyoda eng yuqori ko’rsatkichlarga olib kelindi. Turmush 
farovonligi oshirildi.