Toshkent kimyo texnologiya instituti menejment

1
, 
x
1
, x
2
, ..., x
n 
o’rtasidagi juft korrelyatsiya koeffitsentlarining matritsasi 
tuziladi. Omillarni tahlil qilishning uchinchi bosqichida regressiya tenglamasi 
aniqlanadi va uning parametrlarining mohiyatli bo’lishi yoki bo’lmasligi 
maxsus mezonlar bilan baholanadi.
Ushbu omillarning natijaviy belgiga ta’sirini aniqlash uchun
korrelyatsion tahlil usullaridan foydalanish mumkin. Bunda juft korrelyatsiya 
koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:

---

rij = (∑x
i
2
(∑−(∑xi xxj
i 
)−2∑/
n
)x(∑i ×x∑
j
2x−j (/∑n)x j )2 /n)
(5)
Qaysi omillarni regressiya tenglamasiga kiritish lozimligini aniqlash uchun 
omillar o’rtasidagi juft korrelyatsion koeffitsientlar matritsasini tuzamiz 
(18ilova) (27-jadval).
27-jadval 
Ta’sir qiluvchi omillarning o’zaro juft korrelyatsion koeffitsientlar 
matritsasi
 
x1  
x
2
  
x
3
  
x
4
  
x
5
  
x
6
  
y  
x
1
  
1
-0,9242
-0,6612
-0,7979
0,9229  
0,7666 -0,4900
x
2
  -0,9242  
1
0,5630
0,7483
-0,8606
-0,7159 0,3130
x
3
  -0,6612
0,5630
1
0,7693
-0,8741
0,0020
0,7943
x
4
  -0,7979
0,7483
0,7693
1
-0,8351
-0,6548 0,3088
x
5
  
0,9229
-0,8606
-0,8741
-0,8351  
1
0,4295 -0,8270
x
6
  
0,7666
-0,7159
0,0020
-0,6548
0,4295
1
0,2779
y  
-0,4900
0,3130
0,7943
0,3088
-0,8270
0,2779
1
Jadvalda r
ij
x
i
 va x
j
omillar o’rtasidagi juft korrelyatsiya koeffitsientidir. 
Ma’lumki, ko’p omilli regressiya tenglamasida o’zaro kuchli chiziqli 
korrelyatsion bog’langan omillar bir vaqtda ishtirok etmasligi kerak
3
. Odatda, 
kuchli korrelyatsion bog’lanish sifatida uning kritik qiymati r
kr
= 0,7 olinadi. 
Agar |r|>0,3 – aloqa umaman kam; 0,3 ≤ |r| ≤ 0,7 – aloqa o’rtacha; 0,7 ≤ |r| ≤ 
0,9
– aloqa kuchli; |r| > 0,9 – aloqa o’ta kuchli. Regressiya tenglamasida 
qatnashuvchi omillarning o’zaro juft korrelyatsiya koeffitsienti kritik qiymatdan 
kichik bo’lishi lozim. Chunki ular bir-birini ma’lum darajada takrorlab, 
regressiya va korrelyatsiya ko’rsatkichlarining buzilishiga sabab bo’ladi. Agar
yuqoridagi jadvalni tahlil qilsak, kritik qiymatdan r
kr 
katta bo’lgan o’zaro 
kuchli bog’langan omillarning mavjudligidan guvoh bo’lamiz. Shu sababli biz
x