Toshkent kimyo texnologiyalar instituti Mavzu: Soliq va soliqqa tortishning chet el tajribasi

Toshkent kimyo texnologiyalar instituti

Mavzu:Soliq va soliqqa tortishning chet el tajribasi.

Guruh:C12-18.

Bajardi:Mamadiyev Faxriddin.

mavzu: «Chet mamlakatlar soliq tizimi» .  Rivojlangan davlatlarda soliqlarning mohiyati)  Reja:  1.Rivojlangan mamlakatlarda soliq tizimi modellari va ularning belgilari.  2.Jaxon soliq modellarining o’ziga xos xususiyatlari.  3.O’zbekiston Respublikasi soliq tizimining jahon soliq tizimi modellari bilan solishtirma  tahlili.   

Rivojlangan mamlakatlarda soliq tizimi modellari va ularning belgilari.   Rivojlangan mamlakatlarning soliq tizimlari ko’pgina umumiy xususiyatlari va belgilari  bilan bir-biridan ajralib turadi. Ularni biz shartli ravishda bir necha turlarga bo’lishimiz mumkin:  -amerikacha model;  -yaponcha model;  -Evropa modeli;  -noandozaviy model; 

rivojlangan qonunchilik bazasining mavjudligi, vujudga keladigan munozaralar,  vazifalar hamda turli xil holatlarni hal etishning huquqiy va iqtisodiy vositalari, mexanizmlari va  usullari;  •  soliq organlari tashkil etilishining yuksak darajasi (texnika vositalari bilan  ta’minlanganligi, yuqori ish haqi, zamonaviy aloqa vositalari, jamoatchilik va ommaviy axborot  vositalari bilan aloqa qilish darajasi); 

soliq idoralarining soliq to’lovchilari oldida ishonchga va yuksak obro’ga ega ekanligi;   vazirliklar va idoralar vazifalarining aniq chegaralanib qo’yilganligi va ular ishida bir- birini takrorlashning yo’qligi;   hukumatning vakili bo’lgan va uning nomidan ish olib boradigan soliq agentining  (inspektorining) katta ahamiyatga va obro’ga ega ekanligi;   kadrlarni tahlil etish, o’rganish, oldidan belgilash, o’qitish, soliq to’lovchilar  (jamoatchilik) bilan aloqalar bo’yicha institutlarning mavjudligi; •   soliqqa tortish tizimini tashkil qilish, rivojlantirish nazariyasi va amaliyoti yuksak  darajada o’zaro bog’liqligi, qabo’l qilinadigan qarorlarning ilmiy asoslanganligi hisoblanadi;  •soliq idoralarining, ayniqsa, axborot almashinish sohasida moliya organlari va bank  tizimi bilan chambarchas bog’liqligidir; 

soliq idoralarining soliq to’lovchilari oldida ishonchga va yuksak obro’ga ega ekanligi;   vazirliklar va idoralar vazifalarining aniq chegaralanib qo’yilganligi va ular ishida bir- birini takrorlashning yo’qligi;   hukumatning vakili bo’lgan va uning nomidan ish olib boradigan soliq agentining  (inspektorining) katta ahamiyatga va obro’ga ega ekanligi;   kadrlarni tahlil etish, o’rganish, oldidan belgilash, o’qitish, soliq to’lovchilar  (jamoatchilik) bilan aloqalar bo’yicha institutlarning mavjudligi; •   soliqqa tortish tizimini tashkil qilish, rivojlantirish nazariyasi va amaliyoti yuksak  darajada o’zaro bog’liqligi, qabo’l qilinadigan qarorlarning ilmiy asoslanganligi hisoblanadi;  •soliq idoralarining, ayniqsa, axborot almashinish sohasida moliya organlari va bank  tizimi bilan chambarchas bog’liqligidir; 

Endi bo’lardan tashqari har bir modelning bir-biridan farq qiladigan alohida belgilari  to’g’risida to’xtalamiz, birinchi bo’lib amerikacha modelni ko’rib chiqamiz.  Amerikacha model quyidagi belgilari bilan klassifikatsiyalanadi:  -soliq tizimi bo’yicha soliq to’lovchilarining tushunishi uchun murakkabligi, shu  sababdan mamalakatda 50 mingdan ortiq mustaqil holda xususiy soliq maslahatchilari ish olib  borib, shu tizimga doir bo’lgan muammolarni echishga harakat qilmoqda;  -mamlakatning soliq tizimi juda katta boshqaruv tizimi hamda ijrochilik apparatiga  egaligi bilan alohida ajralib turadi;  -soliq organlari umumiy tuzilishini mamlakat miqyosida qat’iy markazlashtirishning  yo’qligi, mamlakat soliq idoralarining 3 darajali, ya’ni federal, shtat va shahar darajalarining har  bir vakilining to’liq qarashligi va mustaqilligi;  -naqd pul bilan ishlaydigan kichik biznesning (savdo rastalaridan savdo qiluvchilar,  ko’chadagi savdo va xizmatlar va shularga o’xshagan faoliyat turlari) daromadlarini nazorat  qilishning samarali usullari AQShda yo’lga qo’yilmagan;  -noqonuniy daromad manbalari (o’z daromadlarini yashiruvchilar va soliqlarni  to’lashdan bo’yin tovlovchilar) to’g’risida ma’lumot beruvchi ko’ngilli axborotchilar  tarmog’ining mavjudligi;  Jahon soliq tizimining Yaponcha modeli quyidagi asosiy belgilari bilan xarakterlanadi:  -moliya, soliq, bank, sug’urta, bojxona xizmatlari va shu kabi davlat byudjetini  sarmoyaga to’ldiradigan tizimlar Yaponiya Moliya Vazirligi nazorati ostida hisoblanadi;  -Yaponiyada juda yuksak darajada vatanparvarlik ruhi, mamlakatga, davlat boshqaruv  organlariga, vazirliklarga, mehnat bo’limi bitimini imzolagan kompaniyaga, firmaga,  muassasaga sodiqlik hissi mavjudligi va natijada kadrlar qo’nimsizligining yo’qligi, shu  jumladan soliq organlari tizimida ham ko’zatilmaydi. 

Endi bo’lardan tashqari har bir modelning bir-biridan farq qiladigan alohida belgilari  to’g’risida to’xtalamiz, birinchi bo’lib amerikacha modelni ko’rib chiqamiz.  Amerikacha model quyidagi belgilari bilan klassifikatsiyalanadi:  -soliq tizimi bo’yicha soliq to’lovchilarining tushunishi uchun murakkabligi, shu  sababdan mamalakatda 50 mingdan ortiq mustaqil holda xususiy soliq maslahatchilari ish olib  borib, shu tizimga doir bo’lgan muammolarni echishga harakat qilmoqda;  -mamlakatning soliq tizimi juda katta boshqaruv tizimi hamda ijrochilik apparatiga  egaligi bilan alohida ajralib turadi;  -soliq organlari umumiy tuzilishini mamlakat miqyosida qat’iy markazlashtirishning  yo’qligi, mamlakat soliq idoralarining 3 darajali, ya’ni federal, shtat va shahar darajalarining har  bir vakilining to’liq qarashligi va mustaqilligi;  -naqd pul bilan ishlaydigan kichik biznesning (savdo rastalaridan savdo qiluvchilar,  ko’chadagi savdo va xizmatlar va shularga o’xshagan faoliyat turlari) daromadlarini nazorat  qilishning samarali usullari AQShda yo’lga qo’yilmagan;  -noqonuniy daromad manbalari (o’z daromadlarini yashiruvchilar va soliqlarni  to’lashdan bo’yin tovlovchilar) to’g’risida ma’lumot beruvchi ko’ngilli axborotchilar  tarmog’ining mavjudligi;  Jahon soliq tizimining Yaponcha modeli quyidagi asosiy belgilari bilan xarakterlanadi:  -moliya, soliq, bank, sug’urta, bojxona xizmatlari va shu kabi davlat byudjetini  sarmoyaga to’ldiradigan tizimlar Yaponiya Moliya Vazirligi nazorati ostida hisoblanadi;  -Yaponiyada juda yuksak darajada vatanparvarlik ruhi, mamlakatga, davlat boshqaruv  organlariga, vazirliklarga, mehnat bo’limi bitimini imzolagan kompaniyaga, firmaga,  muassasaga sodiqlik hissi mavjudligi va natijada kadrlar qo’nimsizligining yo’qligi, shu  jumladan soliq organlari tizimida ham ko’zatilmaydi. 

soliq faoliyatining unitar shakllari mavjud bo’lib, bo’larga yagona andozalar,  yondashuvlar, talqin qilishlar, soliq deklaratsiyalarining shakllari, ish printsiplarini kiritish  mumkin.  Noandozaviy yoki moslashgan modellar odatda ayrim kichik hududli yoki orollarda  joylashgan davlatlarda, erkin iqtisodiy zonaga ega (offshor zonali) davlatlarda va qator boshqa  davlatlar (masalan, Kipr, Lyuksemburg, Maldiv orollari) soliq tizimlarida mana shu model amal  qilishi mumkin. Ular uchun turli soliq imtiyozlari va engilliklari, «soliq ta’tillari» deb  nomlanadigan hududlar shular jumlasidandir. 

soliq faoliyatining unitar shakllari mavjud bo’lib, bo’larga yagona andozalar,  yondashuvlar, talqin qilishlar, soliq deklaratsiyalarining shakllari, ish printsiplarini kiritish  mumkin.  Noandozaviy yoki moslashgan modellar odatda ayrim kichik hududli yoki orollarda  joylashgan davlatlarda, erkin iqtisodiy zonaga ega (offshor zonali) davlatlarda va qator boshqa  davlatlar (masalan, Kipr, Lyuksemburg, Maldiv orollari) soliq tizimlarida mana shu model amal  qilishi mumkin. Ular uchun turli soliq imtiyozlari va engilliklari, «soliq ta’tillari» deb  nomlanadigan hududlar shular jumlasidandir. 

Jaxon soliq modellarining o’ziga xos xususiyatlari.  Amerikacha modelda:  - Federal, shtat, shahar (mahaliy) soliqlar mavjud.   •Federal soliqning asosiy xususiyati shundaki, federal byudjet tarkibida to’g’ri  soliqlarning ulushi katta. Aholidan olinadigan daromad solig’i federal byudjetning  asosiy qismi hisoblanadi.   -Amerikada har bir jismoniy shaxs o’zining soliq maqomiga ega: er-xotinning birgalikda  yoki alohida soliq deklaratsiyasini to’ldirishi oilaviy ahvolga qarab guruhlanadi va soliq  to’lovchiga ma’lum imtiyozlar beriladi.  Daromadlarni hisoblash 3 bosqichdan iborat, ya’ni: 

Jaxon soliq modellarining o’ziga xos xususiyatlari.  Amerikacha modelda:  - Federal, shtat, shahar (mahaliy) soliqlar mavjud.   •Federal soliqning asosiy xususiyati shundaki, federal byudjet tarkibida to’g’ri  soliqlarning ulushi katta. Aholidan olinadigan daromad solig’i federal byudjetning  asosiy qismi hisoblanadi.   -Amerikada har bir jismoniy shaxs o’zining soliq maqomiga ega: er-xotinning birgalikda  yoki alohida soliq deklaratsiyasini to’ldirishi oilaviy ahvolga qarab guruhlanadi va soliq  to’lovchiga ma’lum imtiyozlar beriladi.  Daromadlarni hisoblash 3 bosqichdan iborat, ya’ni: 

1.yalpi daromad (tushum)  2.hisoblangan daromad  3.soliqqa tortiladigan daromad, yalpi daromaddan ayrim chegirmalar va ajratmalar  chegiriladi.  Evropacha modelda:  Buyuk Britaniya soliq tizimi 5ta yirik guruhga bo’linish xususiyati bilan ajralib turadi:  1.To’g’ri soliqlar;  2.Egri soliqlar;  3.Mahalliy soliqlar;  4.Ishbilarmonlikka soliq;  5.Boshqa soliqlar;  Bo’larning ichida to’g’ri soliqlar yuqori salmoqqa ega.  Bundan tashqari:   -Buyuk Britaniyada daromad solig’i boshka davlatlarnikidan farq qiladi, ularda jismoniy  shaxslar daromad solig’i shedullar asosida hisoblanadi;  -egri soliqlar ichida eng yuqorisi QQS, 2-o’rinda aktsiz solig’i hisoblanadi; 

1.yalpi daromad (tushum)  2.hisoblangan daromad  3.soliqqa tortiladigan daromad, yalpi daromaddan ayrim chegirmalar va ajratmalar  chegiriladi.  Evropacha modelda:  Buyuk Britaniya soliq tizimi 5ta yirik guruhga bo’linish xususiyati bilan ajralib turadi:  1.To’g’ri soliqlar;  2.Egri soliqlar;  3.Mahalliy soliqlar;  4.Ishbilarmonlikka soliq;  5.Boshqa soliqlar;  Bo’larning ichida to’g’ri soliqlar yuqori salmoqqa ega.  Bundan tashqari:   -Buyuk Britaniyada daromad solig’i boshka davlatlarnikidan farq qiladi, ularda jismoniy  shaxslar daromad solig’i shedullar asosida hisoblanadi;  -egri soliqlar ichida eng yuqorisi QQS, 2-o’rinda aktsiz solig’i hisoblanadi; 

Chet mamlakatlar soliq tizimi Buyuk Britaniya

Chet mamlakatlar soliq tizimi Buyuk Britaniya

Xorijiy davlatlarning aksariyati uchun to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita mahalliy soliqlarning ko’pligi (umuman mamlakatlar bo’yicha 100 turgacha) o’ziga xos xususiyatdir. Faqatgina Buyuk Britaniyada mahalliy byudjetlar daromadiga soliqlar kelib tushishi manbai bittagina soliq, — jon boshiga solinadigan soliqdir. Jon boshiga solinadigan soliq — yagona universal soliq bo’lib, uni 18 yoshga etgan barcha fuqaro to’laydi.

Buyuk Britaniya soliq tizimi markazlashgan va mahalliy soliqlardan iborat;  Markazlashgan soliqlarga: daromad solig’i, korporatsiyalar faoliyatidan olinadigan soliq,  ish haqiga daromad solig’i, QQS, aktsiz, bojxona bojlari va boshqalar kiradi.   Mahalliy soliqlarga: mol-mulk solig’i, biznesdan olinadigan soliq, qimmatbaho qog’ozlar  operatsiyalaridan olinadigan daromad solig’i, ko’chmas mulkdan olinadigan soliq va boshqalar  kiradi.  Frantsiya soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari.  Hozirda Frantsiyada 3ta yirik soliq guruhlari mavjud:  1.Daromadlarni olish vaqtida to’lanadigan daromad solig’i;  2.Daromad sarflanayotganda undiriladigan iste’mol solig’i;  3.Kapital solig’i;  Frantsiya soliq tizimida QQS eng asosiy soliq turlaridan biri bo’lib hisoblanadi.  Aktsiz solig’ining ba’zilari davlat byudjetiga, ba’zilari esa mahalliy byudjetga borib  tushadi.  Frantsiyada ham soliq turlari bo’yicha imtiyozlar va chegirmalar mavjud. Mahalliy soliqlar  va yig’imlar 4ta asosiy guruhga bo’linadi:  -qurilish qilingan erlarga solinadigan soliq yoki yig’im;  -qurilish qilinmaydigan erlarga solinadigan soliq yoki yig’im;  -turar joylarga soliq;  -kasb-hunarga soliq; 

Buyuk Britaniya soliq tizimi markazlashgan va mahalliy soliqlardan iborat;  Markazlashgan soliqlarga: daromad solig’i, korporatsiyalar faoliyatidan olinadigan soliq,  ish haqiga daromad solig’i, QQS, aktsiz, bojxona bojlari va boshqalar kiradi.   Mahalliy soliqlarga: mol-mulk solig’i, biznesdan olinadigan soliq, qimmatbaho qog’ozlar  operatsiyalaridan olinadigan daromad solig’i, ko’chmas mulkdan olinadigan soliq va boshqalar  kiradi.  Frantsiya soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari.  Hozirda Frantsiyada 3ta yirik soliq guruhlari mavjud:  1.Daromadlarni olish vaqtida to’lanadigan daromad solig’i;  2.Daromad sarflanayotganda undiriladigan iste’mol solig’i;  3.Kapital solig’i;  Frantsiya soliq tizimida QQS eng asosiy soliq turlaridan biri bo’lib hisoblanadi.  Aktsiz solig’ining ba’zilari davlat byudjetiga, ba’zilari esa mahalliy byudjetga borib  tushadi.  Frantsiyada ham soliq turlari bo’yicha imtiyozlar va chegirmalar mavjud. Mahalliy soliqlar  va yig’imlar 4ta asosiy guruhga bo’linadi:  -qurilish qilingan erlarga solinadigan soliq yoki yig’im;  -qurilish qilinmaydigan erlarga solinadigan soliq yoki yig’im;  -turar joylarga soliq;  -kasb-hunarga soliq; 

Frantsiyaning davlat byudjeti tarkibida egri soliqlarning salmog’i katta.    Germaniya soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari.  Germaniya soliq tizimi federal, er va mahalliy soliqlarning mavjudligi bilan xarakterlanadi.  Germaniyada soliq turlari soni juda ko’p bo’lib, ular quyidagilardan iborat:  Federal soliqlar: spirtli mahsulotlarga soliq, boj yig’imlari, kapitalning harakatiga soliq,  sug’urta solig’i, veksel solig’i, iste’mol mahsulotlariga soliqlardan iborat.  -   Qo’shma soliq (federal va er)lar: ish haqidan olinadigan daromad solig’i, kapital  daromadiga va korporatsiya solig’i, QQS, hunarmandchilik soliqlaridan iborat.  Erlar soliqlari: mol-mulk solig’i, er maydonini sotib olishga soliq, transport vositalariga  soliq, pivoga soliq, lotereya o’yinlariga soliq, yong’in havfsizligini ta’minlash solig’i, bilyard  o’yinlaridan olinadigan daromad soliqlardan iborat.  Munitsipal soliqlar: er solig’i, mahalliy iste’mol solig’i, it egalaridan olinadigan soliq,  kosibchilik soliqlaridan iborat. 

Frantsiyaning davlat byudjeti tarkibida egri soliqlarning salmog’i katta.    Germaniya soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari.  Germaniya soliq tizimi federal, er va mahalliy soliqlarning mavjudligi bilan xarakterlanadi.  Germaniyada soliq turlari soni juda ko’p bo’lib, ular quyidagilardan iborat:  Federal soliqlar: spirtli mahsulotlarga soliq, boj yig’imlari, kapitalning harakatiga soliq,  sug’urta solig’i, veksel solig’i, iste’mol mahsulotlariga soliqlardan iborat.  -   Qo’shma soliq (federal va er)lar: ish haqidan olinadigan daromad solig’i, kapital  daromadiga va korporatsiya solig’i, QQS, hunarmandchilik soliqlaridan iborat.  Erlar soliqlari: mol-mulk solig’i, er maydonini sotib olishga soliq, transport vositalariga  soliq, pivoga soliq, lotereya o’yinlariga soliq, yong’in havfsizligini ta’minlash solig’i, bilyard  o’yinlaridan olinadigan daromad soliqlardan iborat.  Munitsipal soliqlar: er solig’i, mahalliy iste’mol solig’i, it egalaridan olinadigan soliq,  kosibchilik soliqlaridan iborat. 

lardan daromad va kosibchilik soliqlari uchala byudjetga ham borib tushadi.  Germaniyada aholini ijtimoiy himoya qilish maqsadida soliqlarni sinflarga bo’lgan, ya’ni soliq  to’lovchilarning turmush darajasi, oilaviy ahvoli, bolalar sonini hisobga olgan holda amal qiladi.  Germaniyada cherkovlar, internatlar, bolalar bog’chalari, kasalxonalar er solig’idan ozod  qilingan. Germaniyada mahalliy soliqlarning stavkalari mahalliy boshqaruv organlari tomonidan  belgilanadi. 

lardan daromad va kosibchilik soliqlari uchala byudjetga ham borib tushadi.  Germaniyada aholini ijtimoiy himoya qilish maqsadida soliqlarni sinflarga bo’lgan, ya’ni soliq  to’lovchilarning turmush darajasi, oilaviy ahvoli, bolalar sonini hisobga olgan holda amal qiladi.  Germaniyada cherkovlar, internatlar, bolalar bog’chalari, kasalxonalar er solig’idan ozod  qilingan. Germaniyada mahalliy soliqlarning stavkalari mahalliy boshqaruv organlari tomonidan  belgilanadi. 

Soliq turlari

Soliq turlari

Yaponiya soliqlari milliy, prefektural va kommunal darajalarda daromad, mulk va iste’mol uchun to’lanadi. Quyida jismoniy shaxslar tomonidan to’lanadigan eng muhim soliqlarning ayrimlari:

Daromad solig’i

Har yili jismoniy shaxslar milliy, prefektural va shahar darajalarida pul to’laydi. Bundan tashqari, prefektural va shahar darajasida “rezident soliq” deb nomlanadi. Miqdori individual shaxsning sof daromadiga qarab hisoblab chiqiladi.

Korxona solig’i

Tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanadigan mustaqil shaxslar tomonidan har yili to’lanadigan prefektural soliq. Miqdori odamning sof daromadi va biznes turiga qarab hisoblab chiqiladi.

Mulk solig’i

Har yili yer solig’i, uy-joy va boshqa turdagi amortizatsiya qilinadigan aktivlarga ega bo’lgan shaxslar tomonidan to’lanadigan kommunal soliq.

Iste’mol solig’i

Yaponiya soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari.  Yaponiyada soliqlar davlat va mahalliy soliqlarga bo’linadi.  Davlat soliqlarining ichida to’g’ri soliqlarning salmog’i yuqoridir.  To’g’ri soliqlarga: jismoniy shaxslar daromadiga soliq, korporatsiya daromadiga soliq,  merosga soliq va er soliqlari kiradi. Davlat soliqlarining ichida egri soliqlar ham mavjud, ya’ni  iste’mol solig’i (QQS), spirtli ichimliklarga soliq, tamaki mahsulotlariga soliq, yoqilg’i  mahsulotlariga soliq, bojxona bojlari, avtomobil quvvatiga soliqlardir. 

Yaponiya soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari.  Yaponiyada soliqlar davlat va mahalliy soliqlarga bo’linadi.  Davlat soliqlarining ichida to’g’ri soliqlarning salmog’i yuqoridir.  To’g’ri soliqlarga: jismoniy shaxslar daromadiga soliq, korporatsiya daromadiga soliq,  merosga soliq va er soliqlari kiradi. Davlat soliqlarining ichida egri soliqlar ham mavjud, ya’ni  iste’mol solig’i (QQS), spirtli ichimliklarga soliq, tamaki mahsulotlariga soliq, yoqilg’i  mahsulotlariga soliq, bojxona bojlari, avtomobil quvvatiga soliqlardir. 

Mahalliy soliqlar quyidagilardan iborat:  1.Prefekturalar (shaharlar) solig’i;  2.Munitsipal (shahar tipidagi hududlar) soliqlar.  Yaponiya soliq tizimini 4 guruhga bo’lib o’rganish mumkin:  -daromaddan olinadigan soliq;  -mol-mulkdan olinadigan soliq;  -iste’mol solig’i;  -maxsus mahsulotlarga belgilangan soliqlar; 

O’zbekiston Respublikasi soliq tizimining jahon soliq tizimi modellari bilan  solishtirma tahlili.  Amerikacha model bilan solishtirma tahlili.  O’zbekiston Respublikasi soliq tizimining AQSh soliq tizimi bilan o’xshash jihatlari:   - soliqlardan imtiyozlar va chegirmalar mavjud. Masalan, AQShda jismoniy shaxslardan  olinadigan daromad solig’ining stavkalari ham O’zbekiston mamlakatiga o’xshash, ya’ni  soliqning tabaqalashtirilgan uchta stavkasi mavjudligi.  Evropacha model bilan taqqoslama tahlili.   Buyuk Britaniya mamlakati soliq tizimi.  Hozirgi paytga kelib Buyuk Britaniya soliq tizimi beshta yirik guruhlardan iborat:  - To’g’ri soliqlar;  - Egri soliqlar;  - Mahalliy soliqlar;  - Ishbilarmonlikka soliq;  - Boshqa soliqlar; 

O’zbekiston Respublikasi soliq tizimining jahon soliq tizimi modellari bilan  solishtirma tahlili.  Amerikacha model bilan solishtirma tahlili.  O’zbekiston Respublikasi soliq tizimining AQSh soliq tizimi bilan o’xshash jihatlari:   - soliqlardan imtiyozlar va chegirmalar mavjud. Masalan, AQShda jismoniy shaxslardan  olinadigan daromad solig’ining stavkalari ham O’zbekiston mamlakatiga o’xshash, ya’ni  soliqning tabaqalashtirilgan uchta stavkasi mavjudligi.  Evropacha model bilan taqqoslama tahlili.   Buyuk Britaniya mamlakati soliq tizimi.  Hozirgi paytga kelib Buyuk Britaniya soliq tizimi beshta yirik guruhlardan iborat:  - To’g’ri soliqlar;  - Egri soliqlar;  - Mahalliy soliqlar;  - Ishbilarmonlikka soliq;  - Boshqa soliqlar; 

Buyuk Britaniyada ham, O’zbekistonda ham byudjet daromadlari tarkibida to’g’ri soliqlar  yuqori salmoqqa ega. Asosiy ulushi daromad solig’iga to’g’ri keladi. Buyuk Britaniya jismoniy  shaxslarning daromadini soliqqa tortishning farqli jihati shundaki, daromad solig’i shedullar  asosida to’zilgan.    Germaniya mamlakati soliq tizimi.  Germaniyada soliqlar byudjetga tushishiga qarab uchga bo’linadi:  federal, erlar (hudud) va mahalliy. Ularda 40ga yaqin soliq turi amal qiladi.  Bizning soliq tizimimizdan farqli o’laroq, Germaniyada byudjetlarning asosini to’g’ri  soliqlar tashkil etadi. Yana bir farqli jihati, Germaniyada jismoniy shaxslar daromadiga soliq  hisoblanganda oilaviy sharoiti hisobga olinadi. 

Buyuk Britaniyada ham, O’zbekistonda ham byudjet daromadlari tarkibida to’g’ri soliqlar  yuqori salmoqqa ega. Asosiy ulushi daromad solig’iga to’g’ri keladi. Buyuk Britaniya jismoniy  shaxslarning daromadini soliqqa tortishning farqli jihati shundaki, daromad solig’i shedullar  asosida to’zilgan.    Germaniya mamlakati soliq tizimi.  Germaniyada soliqlar byudjetga tushishiga qarab uchga bo’linadi:  federal, erlar (hudud) va mahalliy. Ularda 40ga yaqin soliq turi amal qiladi.  Bizning soliq tizimimizdan farqli o’laroq, Germaniyada byudjetlarning asosini to’g’ri  soliqlar tashkil etadi. Yana bir farqli jihati, Germaniyada jismoniy shaxslar daromadiga soliq  hisoblanganda oilaviy sharoiti hisobga olinadi. 

Frantsiya mamlakati soliq tizimi.  Frantsiya soliq tizimi bizning soliq tizimimizga yaqindir. Ikkala mamlakatda ham  byudjetning asosiy qismini QQS tashkil etadi. Byudjet tuzilishi markaziy va mahalliy  byudjetlardan iborat. Frantsiya soliq tizimi bilan O’zbekiston soliq tizimida soliqlarni undirish  xususiyati o’xshashdir.

Frantsiya mamlakati soliq tizimi.  Frantsiya soliq tizimi bizning soliq tizimimizga yaqindir. Ikkala mamlakatda ham  byudjetning asosiy qismini QQS tashkil etadi. Byudjet tuzilishi markaziy va mahalliy  byudjetlardan iborat. Frantsiya soliq tizimi bilan O’zbekiston soliq tizimida soliqlarni undirish  xususiyati o’xshashdir.

- maxsus mahsulotlarga belgilangan soliqlar.  Ularni biz umumdavlat va mahalliy soliqlarga bo’lamiz.  Aholi daromadlaridan olinadigan soliqlar 10ta guruhga bo’linadi. Iste’mol solig’i guruhiga  litsenziya va registratsiya solig’i, gerb yig’imi, irrigatsiya erlarini yaxshilash uchun soliq,  elektroenergiya manbalarini rivojlantirish uchun soliq, mehmonxonalarda ko’rsatilgan xizmatlar  uchun soliq, restoranlarda ovqatlanish uchun soliq.