Toshkent Moliya Insitituti Andijon fakulteti "Menejment" yo’nalish Iqtisodiyotda axborot kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar fanidan referat

A3, B6, AA345 kabi qatorlar raqamlarining birikmasidir .
Shunday qilib, barchasi bir joyga qo'yish uchun Excel kabi elektron jadval dasturi ustunlar va hujayralarni saqlab qo'yish satrlarini o'z ichiga olgan bir yoki bir nechta ish varag'ini o'z ichiga olgan ish daftari fayllarini yaratish uchun ishlatiladi.
Ma'lumotlarni turlari, formulalar va funktsiyalar
Hujayrada tutilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlar turlari raqamlar va matnlarni o'z ichiga oladi.
Formulalar - elektron jadvallar dasturining asosiy xususiyatlaridan biri hisob-kitoblar uchun ishlatiladi - odatda boshqa hujayralardagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Elektron jadval dasturlari qator keng tarqalgan va murakkab vazifalarni bajarish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan funksiyalar deb ataladigan bir qator o'rnatilgan formulalarni o'z ichiga oladi. Elektron jadvallar hayotning har xil sohasida uchraydigan hisoblash va iqtisodiy masalalarni echishda, jumladan, berilganlarni tez o’zgartirib turuvchi masalalarni tezkorravishda ishlab chiqishda, masalan, bank hujjatlari bilan ishlashda kabi keng ko’lamli masalalarni echishda qo’llaniladigan o’ta quvatli vosita hisoblanadi.
Hisoblash elektron jadvalining dastlabki dasturi 1979 yili Vikicalk (Vikiblencalculatork – ko’rinib turuvchi kalkulyator) nomi bilan Software Artk firmasida yaratilgan. Bu dastur Apple II kompyuteri uchun ishlab chiqilgan va ko’p jihatdan uning bozorda ommabopligi aniqlangan. 1981 yil IBM PC kompyuteri paydo bo’lishi bilan bu tipdagi kompyuterlar uchun elektron jadvallar ishlab chiqila boshlandi. Vikicalk va Kupercalk dasturlarining yangi ko’rinishlari paydo bo’ldi, shu bilan birga Microsoft – Multiplan firmasining birinchi amaliy dasturi paydo bo’ldi va u elektron jadvallar yangi avlodining erkin yulduziga aylandi.
Hisoblashlar natijalarini ko’rgazmaliroq tasvirlash uchun joylashtirilgan grafik rejimlarning paydo bo’lishi bu elektron jadval rivojlanishining navbatdagi qadami bo’ldi. 1983 yil LOTUS firmasining 1-2-3 paketlari chiqib, kutilgandan ham ziyodroq muvaffaqiyatga erishdi. Ammo 1997 yil Microsoft firmasi tomonidan Excel dasturi taqdim etildi, u hozirgi kunda ham o’z sinfida eng quvvatli dastur hisoblanadi.
Bu dastur ixtiyoriy axborotni (matnlar, sonlar, sana va hokazolarni) qayta ishlab chiqish va saqlash imkonini beribgina qolmasdan, balki qilgan ishingizni natijasini bezash, ko’rgazmaliroq ko’rsatish va chop etish imkoniyatini beradi. Bunda Win Word dasturidagi tahrirlash vositalaridan foydalanish mumkin. Excelning ommaviy imkoniyatlarini o’zlashtirish qiyin emas ammo, dasturning murakkabligi va imkoniyatlarning juda kengligi sababli, ular bilan tanishish uzoq vaqt davom etishi mumkin, binobarin aynan ish jarayonida uning yangi – yangi imkoniyatlarini ko’chirish mumkin.
Ishchi varag’i. Ishchi varag’i bilan ishlashning asosiy usullari va tavsifi.
Ishchi varag’i – axborotlarni saqlash va qayta ishlab chiqish uchun mo’ljallangan bo’lib, ustun va satrlarga biriktirilgan katakchalar majmuidir. Har bir katakcha o’z nomiga ega ishchi varag’i ustun va satrlar kesishishi orqali topiladigan nomlari bilan beriladi.
Excelning ixtiyoriy ob’ekti bilan ishlash quyidagicha bajariladi:
Avval katakcha ajralib olinadi, keyin bu katakcha bilan ishlash uchunuskunalar panrlida tugma yordamida yoki Ctrl+S tugmalarni birgaikda bosish yo’li bilan ishchi kitobini saqlash mumkin.
Agar kitob saqlanmagan bo’lsa, "Saqlash” dialog menyusi chiqadi. Unda fayl nomi maydoniga ishchi stolingiz nomini kiriting yoki dasturda tavsiya etilganini qoldiring. OK tugmasini bosing. Agar "Kitob” oldin saqlangan bo’lsa, muloqot oynasi chiqmaydi. Boshqa nom bilan saqlash uchun Ctrl+K ni bosish, fayl nomini yozish va OK bosish kerak.
Elеktron jadvallar inson xayotining xar xil soxasida uchraydigan, xisoblash va iktisodiy masalalarni еchishda, jumladan, bеrilganlarni tеz o’zgartirib turuvchi masalalarni tеzkor ravishda qayta ishlab chikishda,masalan, bank xujjatlari bilan ishlash kabi kеng ko’lamli masalalarni еchishda qo’llaniladigan o’ta quvvatli vosita xisoblanadi.
Xisoblash elеktron jadvalining dastlabki dasturi 1979 yili Visicals (Visiblencalculators-kurinib turuvchi kalkulyator) nomi bilan Software Arts firmasida yaratilgan.Bu dastur Apple II kompyutеri uchun ishlab chikilgan va ko’p jixatdan uning bozorda ommabobligi aniqlangan. 1981 yili IBM PS kompyutеri paydo bulishi bilan bu tipdagi kompyu-tеrlar uchun elеktron jadvallar ishlab chiqila boshlandi. Visicals va Supercals dasturlarining yangi ko’rinishlari paydo bo’ldi, shu bilan birgalikda Microsoft - Multiplan firmasining birinchi amaliy dasturi paydo bo’ldi va u elеktron jadvallar yangi avlodining yorqin yulduziga aylandi.
Xisoblashlar natijalarini ko’rgazmaliroq tasvirlash uchun joylashtiril-gan grafik rеjimlarining paydo bo’lishi bu elеktron jadval rivojlanishi-ning navbatdagi qadami bo’ldi. 1983 yil LOTUS firmasining 1-2-3 pakеtlari chiqib, kutilgandan xam ziyodrok muvaffakiyatga erishdi. Ammo 1997 yil Microsoft firmasi tomonidan EXCEL dasturi taqdim etildi, u xozirgi kunda xam o’z sinfidagi eng kuvvatli dastur xisobla-nadi. Bu dastur ixtiyoriy axborotni (matnlar,sonlar,sanalarni ) qayta ishlab chiqish va saqlash imkonini bеribgina qolmasdan, balki qilgan ishingiz natijasini bеzash, ko’rgazmalirok ko’rsatish va chop etish imkoniyatini bеradi. Bunda Win Word dasturidagi taxrirlash vositalar-dan foydalanish mumkin. EXCELning ommaviy imkoniyatlarini o’zlashtirish qiyin emas,ammo dasturning murakkabligi va imkoniyatlarining juda kеngligi sababli , ular bilan tanishish uzoq davom etishi mumkin,binobarin,aynan ish jarayonida uning yangi-yangi imkoniyatlarini ko’rish mumkin. EXCEL bugungi kunda mashxur elеktron dasturlash jadvallaridan biridir. Undan ishbilarmonlar, o’qimishli kishilar,xisobchilar va jurnalistlar foydalanadilar. U yordamida turli xildagi ro’yxatlar, kataloglar, jadvallar, moliyaviy va statik otchyotlar, jamoa fikrini xisobga olish biznеs korxonalarni rеjalashtirish, ilmiy ekspеrimеntlar natijasini ishlab chikish, prеzеntatsion matеriallar tayyorlash mumkin. Xullas, ЕXSЕL qo’lay elеktron jadvaldir.
Jadvallarni jixozlash turli xil bo’ladi, formatlashda bеrilgan imkoniyatlar xuddi yaxshi tеkst protsеssordеk, shriftlarni uzgartirish mum-kin, rasm chizishni, qatorlar ajratishni, qatorli yoki aloxida yachеykalardagi tеkstni rang bilan ko’pincha agar sizda rangli printеr bulsa, ramkali va chiziqli , oblastlarni ranglash, bеrilgan jadvallarda grafik va diagramalar ko’rish, jadvallarda kartinkalar qo’ya bilish va xokazolarni bajarish mumkin. Shuni aytish lozimki, bu dastur xaddan tashkari kuchli,imkoniyatlari juda kup, kupincha oxirgi vеrsiyalar (5.0 va 7.0 WINDOWS 95 uchun)mikеsida bеrilgan. Biz, albatta o’zimizga kеrakli bo’lgan tushunchalarni ko’rib chiqamiz, shuningdеk, uning ishlash printsipini xam, boshqa qolgan juda kup ma'lumotlarni kеrakli vaktda biz kеngaytirilgan xolatdagi EXCEL sistеmasidan qidirishimiz mumkin. EXSEL 5.0 programmasi MICROSOFT OFFISE pakеtiga kiradi.U WINDOWS opеratsion kobigi boshqaruvida elеktron jadvallarni tayyorlash va qayta ishlashda ishlatiladi. EXSEL xujjatlari ,ya'ni qayta ishlash ob'еktlari bo’lib ixtiyoriy nomli ,.XLS kеngaytmalifayl xisoblanadi.Bunday fayl ishchi kitob dеb ataladi.
Xar bir .XLS fayliga 1 dan 255 tagacha elеktron jadvallar joylashtirish mumkin ,ularning har biri ishchi varaq dеb ataladi.
Ishchi varaq va xujjat bir ma'noda ishlatiladi.
Elеktron jadval kompyutеr xotirasida joylashgan 1 dan 16384 gacha rakamlangan satrlardan va lotin xarflari A,B,..., Z,AA ,AB,... dеb ra-qamlangan 256 ta ustundan iborat. Ustun va satrlar kеsishish joyida yachеyka (katak) joylashgan.Ixtiyoriy katakka boshlangich qiymatlar son yoki matn shuningdеk ixtiyoriy axborotni xisoblash uchun formula kiritish mumkin.Ustun kеngligini va satr balandligini uzgartirish mumkin. EXSELni kompyutеrga urnatishda,uz talabi va shaxsiy kompyutеr kuvvatidan kеlib chikib foydalanuvchi urnatishning bir yoki bir nеchta variantlarni tanlashi mumkin, bo’lar minimal, tanlanma,standart,to’la.
3.