Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Elektron marketing (ingl. electronic marketing; e-marketing) — iste’-

mol bozorini aniqlash va belgilash elektron vositalaridan 

foydalaniladigan hosilaviy marketing. 

Firma  - bu korxonadan farqli o‘laroq, ishlab chiqarish sohalarida 

turli – tuman tadbirkorlik faoliyatini bildiradi. Masalan, sanoat kor-

xonasi, davolash muassasasi, qurilish tresti va vositachilik uchun savdo, 

sayyohlik va boshqa tashkilotlarga nisbatan qo‘llash mumkin. 

Firma stili (ingl. house style) — kompaniya tomonidan mahsulot 

o‘tkazish bo‘yicha reklama xabarlarida, tadbirlarida, veb-saytlarida, 

tovarlar qadoqlarida, broshyuralarda, savdo va texnikaga oid adabiyot-

larda, boshqa nashrlarda foydalaniladigan maxsus, o‘ziga xos, oson 

tanib, ajratib olinadigan bir uslub. Bu stil logotip, firma ranglari, maket, 

shrift garniturasi va bosmaxona dizayniga nisbatan olganda yagona 

uslubda namoyon bo‘ladi. Kompaniyaning firma stili korxonaning 

kanselyariya jihozlari, emblemasi, savdo nuqtalari, ko‘rgazma pavilonlari, 

stendlar, xodimlarning yagona bichimdagi maxsus liboslarida aks 

ettiriladi. 

Forfeyting — ko‘pincha, tashqi savdo aloqalarida qo‘llanadigan 

eksport qiluvchilarni kreditlash shakli, ochiq hisobraqami bo‘yicha kredit. 

forfeyting operatsiyasi faktoring operatsiyasiga aynan o‘xshaydi. For-

feyting, mablag‘larni jalb etish bo‘yicha forfeytor chiqimlarini 

kompensatsiyalash, sug‘urta va valuta tavakkallari bilan bog‘liq bo‘lgan 

ancha ko‘proq xarajatlar bilan birga kechadi, bu sotuvchi va xaridor 

o‘rtasidagi kredit munosabatlarining bir shakli bo‘lib, unda sotuvchi 

tovarni sotib oluvchiga to‘lovsiz jo‘natadi, ammo bir vaqtning o‘zida 

---

399 

 

xaridor kontraktdagi shartlashib olingan muddatda to‘lashi majburiy 

bo‘lgan tovar hujjatlarini (to‘lovga hisobraqam) ham berib yuboradi. 

Bundan tashqari sotuvchi xaridorga nisbatan debetiga qarzdorlik kiritib 

qo‘yiladigan hisobraqami ham ochadi. 

Franchayzer — ma’lum bir vaqt mobaynida, maxsus tarzda ko‘rsatib 

o‘tilgan joyda bitim bilan aniq belgilab qo‘yiladigan shaklda ishlarni 

yuritish huquqlarini mayda mulkdorga havola etadigan yirik firma (savdo 

yoki sanoat kompaniyasi). Firma (kompaniya, korxona) uchun 

franchayzer bo‘lish — bozorda o‘z ta’sir zonasini yanada kengaytirish, 

xo‘jalik yuritish tavakkallarini kamaytirish usullaridan biridir. 

Franchayzi — franchayzer rahbarligi ostida o‘z ishini boshlovchi 

mayda tadbirkor. Masalan, AQSh restoranlar, gahvaxonalar, buxgalteriya 

va soliq xizmatlari, yuridik markazlar, kotibiyatlar, mahsulot yetkazib 

berish byurolari, baholovchilar, avtoservis, oziq-ovqat va baqqollik 

do‘konlari franchayzi taomili bo‘yicha ishlaydi. 

Franchayzing — yirik va mayda kompaniyalar o‘rtasidagi bitimni 

o‘zida ifoda etuvchi iqtisodiy tashkilot kontraktli tipi bo‘lib, u mayda 

kompaniyalarga kompaniya uchun asosiy sanalgan faoliyat turi bilan 

shug‘ullanishga, shuningdek, uning savdo markasidan foydalanishga 

ruxsatnoma olish huquqini beradi.  

Franshiza — sug‘urta shartnomasining sharti, bunda sug‘urtachining 

ayrim miqdordan oshirilmagan zarar to‘lovlaridan ozod qilinishi ko‘zda 

tutiladi.