Toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti «buxgalteriya hisobi» kafedrasi

 

---

32 

 

1-jadval. 

Tovarlar inventarizatsiyasi natijalarini schyotlarda aks ettirish tarti                             

 

№ 

Operatsiyalarning 

mazmuni 

summa 

Schyotlar 

korrespondensiyasi 

Asos 

debet 

kredit 

1 

 

Inventarizatsiyada 

aniqlangan ortiqchalar 

summasi (hisob 

baholaridagi qiymati) 

10000 

2910- 

2990 

9390 

Taqqoslama, 

dalolatnoma,qaror 

2 

 

Inventarizatsiyada 

tovarlarni sotish baholari 

oshirilishi; sotish 

baholarining  

pasaytirilishi 

100000 

2910- 

2990 

3190 

6230 

2910- 

2990 

Qayta 

baholash 

dalolatnomasi 

3 

Inventarizatsiyada 

aniqlangan kamomadlar 

summmasiga 

30000 

5910 

2910-

2990 

Taqqoslama, 

dalolatnoma,qaror 

4 

Kamomadlarning 

qoplanishi: 

a)  Moddiy  javobgar 

shaxs zimmasiga 

b)  Korxona zarariga 

 

15000 

 

15000 

 

4730 

 

9430 

 

 

5910 

 

5910 

 

 

Qaror, buyruq 

5 

Inventarizatsiyada 

aniqlangan  kamomad  va 

ortiqchalar 

o’zaro 

qoplangan 

30000 

2910- 

2990 

2910- 

2990 

Dalolatnoma,qaror 

buyruq 

Tovar-moddiy  boyliklarni  inventarizatsiyasi  va  uning  natijalarining 

hisobini  yuritish.

 

19-son  BHMS  ga  muvofiq  tovar  va  taralar  quyidagi  hollarda 

inventarizatsiya qilinishi lozim: 



  qayta baholanganda; 



  moddiy javobgar shaxslar almashganda; 



 

o‘g‘rilik, o‘zlashtirish vabuzilishlar aniqlanganda; 



 

tabiiy ofatlar, yong‘in va boshqa favquloddagi holatlarda; 

---

33 

 



 

xo‘jalik yurituvchi subyektni tugatilishi, boshqa korxonalar tarkibiga 

qo ‘shilishi va qonun hujjatlarida ko‘ zda tutilgan boshqa holatlarda. 

Savdo  va  umumiy    ovqatlanish  korxonalarining  tovarlarini  sotishdan 

olingan  daromadlari  21-son  BHMSga  muvofiq  9020  ‘Tovarlarni  sotishdan 

olingan daromadlar schyotining kredit aylanmasidan 9040“Sotilgan tovarlarning 

qaytarilishi  va  9050  "Xaridor  va  buyurtmachilarga  berilgan  chegirmalar''  debet 

aylanmalari summalarini ayirish yo‘li bilan topiladi. 

  -9020 «Tovarlarni sotishdan olingan daromad»; 

  -9350 «Qisqa muddatli ijaradan olingan daromad»; 

  9360  «Kreditorlik va deponentlik qarzlarini hisobdan chiqarilishidan 

olingan daromadlar»; 

  9390 - «Boshqa operatsion daromadlar». 

Xarajatlar  hisobini  yuritish.

 

Savdo  korxonalarida 

sotish  tannarxiga 

kiritilgan  xarajatlar  deganda  sotilgan  tovarlar  tannarxini  tashkil  qiluvchi 

xarajatlar tushuniladi. Bu ko‘rsatkichni aniqlash tartibi ulgurji savdo va chakana 

savdo korxonalarida bir-biridan farq qiladi. 

ulgurji  savdo  korxonlarida  tovarlar  sotib  olish  tannarxi  bo‘yicha  uzluksiz  tizim 

asosida  hisobga  olinishi  sababli  sotish  tannarxiga  kiritilgan  xarajatlarni  har  bir 

sotish  bo‘yicha  aniqlash  imkoni  mavjud  bo‘ladi.  Schot-fakturalar  asosida 

sotilgan  tovarlarni  ombor  mudirlari  javobgarligidan  sotib  olish  qiymati 

(tannarxi)da chiqariladi hamda unga quyidagicha  yozuv qilinadi: 

Debet 9120 «Sotilgan tovarlar tannarxi» 

Kredit 2910 «Ombordagi tovarlar». 

Savdo korxonalari faoliyatining yakuniy moliyaviy natijalarini ifodalovchi 

foyda  (zarar)lar  ko'rsatkichlari  boshqa  turdagi  korxonalardagidek  «Mahsulot 

(ish,  xizmat)larni  ishlab  chiqarish  va  sotish  xarajatlari  hamda  moliyaviy 

natijalarni  shakllantirish  to‘g‘risida  Nizom»ga  muvofiq  aniqlanadi.  Faqat,  har 

bir  foyda  ko‘rsatkichini  topishda  bevosita  savdo  faoliyatiga doir  ko‘rsatkichlar 

asos qilib olinadi. Chunonchi, savdo korxonalarida tovarlarni sotishdan olingan 

---

34 

 

foyda(Fs)  yoki  zarar(Zs)  sof  tushumdan  (St)  sotilgan  tovarlar  tannarxini  (S) 

ayirish orqali topiladi. 

Savdo korxonalarida soliq to’lovlarining hisobini tashkil etish. 

Savdo  korxonalarida  yagona  soliq  to’lovining  ob’ekti  yalpi  tushum 

hisoblanadi.  Savdo  korxonalarining  yalpi  tushumi    o’z  ichiga  quyidagilarni 

oladi: 

1)tovarlarni realizatsiya qilishdan sof tushum, ya’ni sof tovar aylanmasi; 

2)asosiy faoliyatdan boshqa daromadlar.