Toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti «moliyaviy tahlil» kafedrasi
Download 1.05 Mb. Pdf ko'rish
|
pul oqimlari torisidagi hisobotni tuzish usullari va uni auditorlik tekshiruvidan otkazish tartibi
|
61 Xulosa va takliflar
Pul oqimlari to'g’risidagi hisobotni tuzish usullari va uni auditorli tekshiruvidan o'tkazish tartibi mavzusini o'rganish natijasida quyidagi xulosalarga kelindi.
Xo'jalik mexanizmining hisob tizimida pul oqimlari va uning hisobi xo'jalik jarayonlarga ta'sir qiluvchi ustqurmaviy vositalarning muhim elementlaridan biridir. Shuning uchun ham mazkur mavzu doimo o'rganib borilishi kerak.
Hisob natijasida sub'ektlar faoliyatidagi pul mablag’lari hara ati, ham tarkibiy jihatdan, ham umumlashgan holda hisobot shakliga keltiriladi va o'rganiladi. Mazkur, hisobot shaklining afzalliklari quyidagilardan iborat, asosiy faoliyat, investitsiya faoliyati, moliyaviy faoliyat natijalari va ular ta'sirida hisobot davri davomida pul mablag’larining sof o'zgarishi sub'e tlaridagi pul mablag’larini hisobot davrida qayerdan elganligi, qayerga sarflanganligi hamda pul mablag’lari balansidagi o'zgarishlarni o'rstib beradi.
Bu bilan xo' ali faoliyati u hun pul mablag’lari etarliligiga baho beriladi. Bu korxonalarni moliyaviy holatini bilishda juda ham muqimdir.
Korxonaning pul mablag’larini irimi va hiqimi, ularning manbalari, miqdori, qoldig’i, foydaning pulga aylanish holati abi ko'rsatkichlar pul vositasida korxona iqtisodini o'rganish va boshqarish uchun kerak. Demak, hozirgi davrda pul mablag’lari to'g’risidagi axborotlar orxona faoliyatini boshqarish uchun qarorlar qabul qilishda juda ham zarur.
Hozirgi davrda pul oqimlari to'g’risidagi hisobotni tuzishda bevosita hamda bilvosita usullarning imkoniyatlaridan to'liq foydalanish zarur ekan. Chunki, ularning har biridagi axborot ichki va tashqi foydalanuvchilar uchun biznes qarorlarini realligini ta'minlaydi.
Mavzuni ba'zi bir jihatlarini takomillashtirish uchun quyidagi takliflar bildirildi. 1.
Ma'lum i, iqtisodiyotimizda i hi orxonalar “Pul oqimlari to'g’risida hisobot” sha lini rasmiy ravishda tuzmaydilar va era li oylarga
62 topshirmaydilar. Albatta, bu holat ularning hisob tizimidagi ishlarni osonlashtiradi. Le in, o'zi i hi orxona, biroq mablag’lar aylanmasi uda ham o'p bo'lgan, turli faoliyatlar bilan shug’ullanadigan sub'e tlar maz ur hisobot shaklini o'z ichki boshqaruv maqsadlari uchun ham tuzishlari kerak. Chun i, xo' ali sube tini pul mablag’lari oqimi hamda holati bo'yi ha boshqarish bugungi kunda barcha joyda zaruratga aylangan. Mazkur yondashuv boshqaruv usullarini yanada boyitib, ularni yanada
mustahkamlaydi. 2.
Amaldagi “Pul oqimlari to'g’risida”gi hisobotda a s ettirilgan ma'lumotlar barchasi ho'jalikning biznes faoliyatiga tegishli degan fikrni eltirib hiqaradi. Biroq, aslida unday emas. Chun i, pul mablag’lari tar ibida xo'jalik ixtiyorida turgan, lekin foydalanish imkoniyati cheklangan, ya'ni maxsus maqsadlarga tayinlangan pul mablag’lari mav ud. Ular ahamiyati jihatdan turli yo'nalishlarga ishlatilishi majbur tarzda rasmiy belgilab qo'yilgan. Misol u hun, maqsadli moliyalashtirish u hun mablag’lar: i timoiy muassasalarni (bolalar bog’ hasi) saqlash u hun elib tushgan pul mablag’lari, alohida s hyotda yig’iladigan va sarflanadigan apital quyilmalarni moliyalashtirish mablag’lari, davlat idoralarining subsidiyalari va boshqa shu abi tavsifdagi pul mablag’lari. Bizning qarashimizcha aynan mana shu holat amaldagi hisobot shaklida to'liq ochib berilmagan.
Ushbu, maxsus maqsadlarga tayinlangan yoki cheklov tavsifidagi pul mablag’laridan orxonaning bar ha qisqa muddatli ma buriyatlarni to'lash uchun foydalanib bo'lmaydi. Basharti, maz ur mablag’lar xo' ali ning bar ha pul mablag’lari i hida sezilarli salmog’a ega bo'lsa, u holda axborotdan foydalanuvchilar uchun shaffof ma'lumotni bera olmaydi. Foydalanuv hilar pul mablag’lari bo'yi ha orxona im oniyatini oshirib baholashlari mumkin.
Chun i, ular bar ha pul mablag’lari biznes faoliyatiga qaratilgan deb qabul qiladilar.
63
Ushbu kamchilikni bartaraf etish maqsadida biz quyidagi fikrimizni aytib o'tamiz. Xalqaro amaliyotda ya'ni iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar hisob tizimidagi moliyaviy hisobot shaklida maxsus maqsadlarga tayinlangan yo i he lov tavsifidagi pul mablag’lari, agar ular sezilarli ahamiyatga ega bo'lsa, balansda alohida moddada ajratib ko'rsatib beriladi va unga qo'shimcha tushuntirishlar yoziladi. Bu bilan korxona o'z ixtiyori bilan erkin foydalana oladigan pul mablag’lari, ya'ni sof biznes maqsadiga qaratilgan mablag’lar hamda korxona faqat rasmiy ko'rsatmalar asosida va undan kelib chiqib tayinlangan maqsadlarga yo'naltiriladigan pul mablag’lari alohida sha llantirib beriladi yo i ular to'g’risida axborot tushuntirish va izohlar tarzida taqdim etiladi. Bu foydalanuvchilar uchun o'ta muhim ahamiyatga ega. Chunki ular ma'lumotlar asosida orxonaning pul mablag’lariga oid holatini to'g’ri baholay oladilar.
Xuddi mana shu maqqsaddan kelib chiqib, biz respublikamizda amalda bo'lgan “Pul oqimlari to'g’risidagi hisobot ma'lumotlarini shaffofligini oshirish uchun quyidagi o'zgartirishni kiritilishini taklif etamiz.
Agar, korxonada maxsus maqsadlarga tayinlangan tafsifidagi pul mablag’lari mav ud bo'lsa, ularning qiymati ami pul mablag’lari tar ibida sezilarli salmoqqa ega bo'lsa, moliyaviy hisobga yoziladigan tushuntirish xatlari va izohlarda he langan tartibdagi pul mablag’lalarning turi, foydalanish yo'nalishlari, qiymati va salmog’i aniq o hib berilishi era . Bunining uchun quyidagi modelni taklif etamiz.
Model xo'jalikdagi jami va har bir alohida olingan cheklangan tasnifdagi mablag’larni yil oxiriga ami irim va hiqimga nisbatan holatini aniq ifodalab beradi.
Bitiruv malakaviy ishda keltirib o'tilgan takliflar amaliyotga joriy qilinsa, orxonalarda “Pul oqimlari to'g’risida”gi hisobot va u bilan bog’liq ma'lumotlardan foydalanishning samaradorligi ortadi deb umid qilamiz.
|
