Toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti mustaqil ish

Taʼrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taklif – bu ishlab chiqaruvchilar taqdim etishga tayyor boʻlgan tovar yoki xizmat. Taklif qonuni maʼlum narxdagi taklif miqdorini belgilaydi.^[5]
Talab va taklif qonuni shuni koʻrsatadiki, maʼlum bir narxda, agar talab qilinadigan mahsulot miqdori yetkazib berilgan mahsulot miqdoridan oshsa, narx oshadi, bu talabni kamaytiradi (talab qonuni) va taklifni oshiradi (taklif qonuni) va aksincha, talab miqdori taklif miqdoriga teng boʻlmaguncha.

Misollar

• 
  £ 20/soat toʻlanadigan ish 15 funt sterling toʻlaydigan ishga qaraganda koʻproq qiziqish uygʻotadi.
  
• 
  Yuqori foiz stavkasi kreditorlarni jalb qiladi va qarz oluvchilarni toʻxtatadi.
  

Taʼsir etuvchi omillar

Taklif egri chizigʻining siljishiga olib kelishi mumkin boʻlgan turli xil narx boʻlmagan determinantlar mavjud.^[6] Taklifning oʻsishi taklif egri chizigʻining oʻngga siljishiga olib keladi (bir xil narx koʻproq tovarlar sotib oladi).

• 
  Ishlab chiqarish tannarxi – agar ishlab chiqarish xarajatlari, masalan, ish haqi kamaysa, firmalar bir xil narxda koʻproq ishlab chiqarishi mumkin, shuning uchun taklif miqdori ortadi.
  

• 
  Yetkazib beruvchilar soni – agar mahsulot yetkazib beruvchilar soni koʻpaysa, yetkazib berish miqdori ortadi.
  

• 
  Imkoniyatlar – agar mahsulot ishlab chiqaruvchi zavodning quvvati oshsa, yetkazib beriladigan mahsulot miqdori ortadi.
  

• 
  Ob-havo – masalan, qishloq xoʻjaligida yetkazib beriladigan miqdor ob-havoga bogʻliq.
  

• 
  Hukumat siyosati – muayyan mahsulotlarni ishlab chiqarishning umumiy tannarxini pasaytirishni ragʻbatlantirish uchun davlat subsidiyalari. Bundan tashqari, davlat soliqlari ishlab chiqarish tannarxining oshishiga olib kelishi mumkin.
  

Shuningdek koʻrishingiz mumkin

• 
  Talab egri chizigʻi
  
• 
  Masshtab iqtisodlari
  
• 
  Talab qonuni
  
• 
  Taklif (iqtisodiyot)
  
• 
  Talab va taklif
  

Befarqlik egri chizig’i
Ikki tovarga nisbatan befarqlik egri chizig'i - bu xaridorni teng darajada farovon yoki teng darajada qoniqtiradigan, shuning uchun egri chiziqdagi har qanday kombinatsiyaga ega bo'lgan ikkita tovarning kombinatsiyalarini aks ettiruvchi grafik.
Befarqlik egri chiziqlari - bu zamonaviy mikroiqtisodiyotda iste'molchilarning afzalligi va byudjetning cheklanganligini namoyish etish uchun ishlatiladigan evristik vositalar. Iqtisodchilar farovonlik iqtisodiyotini o'rganishda befarqlik egri tamoyillarini qabul qildilar.
Befarqlik egri chizig'i iste'molchiga teng darajada qoniqish va foyda keltiradigan ikkita tovarning kombinatsiyasini ko'rsatadi va shu bilan iste'molchini befarq qiladi.
Egri chiziq bo'ylab iste'molchi ko'rsatilgan tovarlarning kombinatsiyalariga teng ravishda ustunlik beradi, ya'ni. egri chiziqdagi tovarlarning har qanday kombinatsiyasiga befarq.
Odatda, befarqlik egri chiziqlari kelib chiqishiga qarab qavariq qilib ko'rsatiladi va hech qachon ikkita befarqlik egri chizig'i kesishmaydi.

Standart befarqlik egri chizig'ini tahlil qilish oddiy ikki o'lchovli grafikada ishlaydi. Har bir eksa iqtisodiy yaxshilikning bir turini anglatadi. Befarqlik egri chizig'i bo'ylab iste'molchi egri chiziqdagi nuqtalar bilan ifodalangan tovarlarning har qanday kombinatsiyasi o'rtasida befarq bo'ladi, chunki befarqlik egri chizig'idagi tovarlarning kombinatsiyasi iste'molchiga bir xil darajada foydali bo'ladi.
Masalan, yosh bola ikkita chiziq roman va bitta o'yinchoq yuk mashinasi yoki to'rtta o'yinchoq yuk mashinasi va bitta chiziq romanga ega bo'lishiga befarq bo'lishi mumkin, shuning uchun bu ikkala kombinatsiya ham yosh bolaning befarqligi egri chizig'iga aylanishi mumkin.
Befarqlik egri chiziqlari ko'plab taxminlar asosida ishlaydi; masalan, odatda har bir befarqlik egri chizig'i kelib chiqishiga to'g'ri keladi va hech qachon ikkita befarqlik egri chizig'i kesishmaydi. Iste'molchilar kelib chiqishidan ancha uzoqroq bo'lgan befarqlik egri chiziqlarida tovar
paketlariga erishishda har doim ko'proq qoniqishadi deb taxmin qilishadi.
Daromadning oshishi bilan, odatda, biron bir kishi ko'proq iste'mol tovarlarini sotib olishi mumkinligi sababli iste'mol darajasi o'zgaradi, natijada ular kelib chiqish joyidan ancha uzoqroq bo'lgan befarqlik egri chizig'ida bo'ladi, shuning uchun ham yaxshi bo'ladi.
Befarqlik egri chizig'ini tahlil qilishda mikroiqtisodiyotning ko'plab asosiy tamoyillari, jumladan individual tanlov, marginal foyda nazariyasi, daromad, o'rnini bosish effektlari va qiymatning sub'ektiv nazariyasi kiradi. Befarqlik egri chizig'ining tahlili marginal almashtirish darajasi (MRS) va imkoniyat xarajatlarini ta'kidlaydi. Befarqlik egri chizig'ini tahlil qilish odatda boshqa barcha o'zgaruvchilar o'zgarmas yoki barqaror bo'ladi.
Aksariyat iqtisodiy darsliklar befarqlik egri chizig'iga asoslanib, ushbu iste'molchining daromadlari asosida har qanday iste'molchi uchun eng maqbul tovar tanlashni joriy etadi. Klassik tahlil shuni ko'rsatadiki, iste'molning eng maqbul to'plami iste'molchining befarqligi egri chizig'i ularning byudjet cheklovlariga ta'sir qiladigan joyda sodir bo'ladi.
Befarqlik egri chizig'ining moyilligi MRS deb nomlanadi. MRS - bu iste'molchining bir tovardan ikkinchisiga voz kechishga tayyorligi darajasi. Agar iste'molchi, masalan, olmalarni qadrlasa, iste'molchi ularni apelsin uchun berishdan sekinroq bo'ladi va qiyalik bu almashtirish darajasini aks ettiradi.
Befarqlik egri chiziqlari, zamonaviy iqtisodiyotning ko'plab jihatlari singari, odamlarning xulq-atvori to'g'risida haddan tashqari soddalashtirilganligi yoki haqiqatga mos bo'lmagan taxminlar uchun tanqid qilingan. Masalan, iste'molchilarning istaklari vaqt o'tishi bilan ikki xil nuqta o'rtasida o'zgarishi mumkin, o'ziga xos befarqlik egri chiziqlari amalda foydasiz bo'ladi.
Boshqa tanqidchilar nazariy jihatdan konkav befarqlik egri chiziqlari yoki hatto turli nuqtalarda kelib chiqishi konveks yoki konkav bo'lgan dairesel egri chiziqlarga ega bo'lish mumkinligini ta'kidlaydilar. Iste'molchilarning xohish-istaklari vaqtning ikki xil nuqtasi o'rtasida o'zgarishi mumkin, bu o'ziga xos befarqlik egri chizig'iegri chizig‘ida joylashganligi uchun iste’molchi 
ularning birortasini afzal ko‘ra olmaydi. M va X nuqtalari I
2 egri chizig‘ida 
joylashganligi uchun iste’molchi bularga ham bir xil munosabatda yondoshadi. 
Natijada iste’molchi R va X to‘plamlariga ham befarq bo‘lishi lozim. Biroq, 
amalda bunday bo‘lishi mumkin emas, chunki R to‘plami o‘z tarkibiga ko‘proq 
A va V tovarlarni olgani uchun X to‘plamiga nisbatan afzalroq hisoblanadi.
Ehtiyojlarning har bir darajasiga ko‘ra cheksiz befarqlik egri chizig‘i 
mavjud bo‘lishi mumkin. Biz sodda ko‘rinishda faqat 3ta egri chiziqni 
ifodaladik. Bu 3ta egri chiziq tovarlar to‘plamining ranjirovkasi (tartibini) 
ta’minlaydi. Ranjirlash to‘plamlarni eng yuqori darajadagi afzalidan eng kam 
afzallikka ega bo‘lgani tomon tartibda qo‘yib chiqadi. Biroq, bu tartib bir 
to‘plamning boshqa biridan nechog‘liq afzalligini ko‘rsatib bera olmaydi.