Toshkent moliya instituti “moliya va moliyaviy texnologiyalar” fakulteti

3.Balans moddalari va uning boshqa moliyaviy hisobotlar ma’lumotlariga mosligi.
Moliyaviy hisobotlarni tayyorlash faqat sintetik va analitik buxgalteriya hisobi ma'lumotlari asosida, umumlashtirilgan va amaldagi me'yoriy hujjatlarga muvofiq guruhlangan bo'lishi mumkin. Shunday qilib, moliyaviy hisobotlar butun buxgalteriya jarayonining yakuniy bosqichidir. Bunday holda, buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotlarni tuzishning aniq usullari va usullarini tanlash tashkilot tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda tashkilot hisobot yilining boshidan bir chorak, yarim yil, to'qqiz oy va bir yil uchun moliyaviy hisobotlarni hisoblash usuli bo'yicha tayyorlashi kerak. Moliyaviy hisobotlar nazorat qiluvchi organlarga bir xil chastotada taqdim etiladi. Shunga ko'ra, moliyaviy hisobot choraklik va yillik bo'lishi mumkin.
Tashqi foydalanuvchilar uchun moliyaviy hisobotlarning tarkibi markazlashtirilgan tarzda belgilanadi. Hisobot shakllari ro'yxati hisobot kunidagi amaldagi normativ hujjatlarga qarab farq qilishi mumkin. Agar qonun hujjatlariga muvofiq tashkilot majburiy auditdan o'tkazilishi shart bo'lsa, yillik moliyaviy hisobotning tarkibiga buxgalteriya hisobi ma'lumotlarining to'g'riligini tasdiqlovchi auditorlik xulosasi kiritiladi.
Balans tashkilotning mulki, kapitali va majburiyatlarining umumiy ko'rinishini beradi. Balans aktivi tashkilotning mulkiy massasining sub'ekt tarkibini ochib beradi. Bunday holda, aktivlarning o'zi o'tgan operatsiyalar va hodisalar natijasida tashkilot tomonidan olingan yoki nazorat qilinadigan kelajakdagi ehtimoliy iqtisodiy foyda tushuniladi. Balans majburiyati tashkilotning xo'jalik faoliyatiga o'z kapitalining qancha miqdori investitsiya qilinganligini, mulk massasini yaratishda kim va qanday shaklda ishtirok etganligini ko'rsatadi. Majburiyat, shuningdek, o'tgan operatsiyalar va hodisalar natijasida boshqa tashkilotlarga aktivlarni topshirish va xizmatlar ko'rsatish bo'yicha mavjud majburiyatlardan kelib chiqadigan kelajakda iqtisodiy foydaning ehtimoliy yo'qolishi tushuniladigan majburiyatlar miqdorini ham ko'rsatadi.
Foyda va zararlar to'g'risidagi hisobot shakllanish haqida ma'lumot beradi moliyaviy natijalar tashkilot faoliyatining turli turlari bo'yicha. Uning asosiy ko'rsatkichlari daromadlar, xarajatlar, faoliyat turlari bo'yicha oraliq natijalar, o'z kapitaliga kiritiladigan foyda (zarar) shaklida hisobot davri uchun yakuniy moliyaviy natijadir. Ushbu hisobot tashkilotning o'z kapitali joriy davrda amalga oshirilgan daromadlar va xarajatlar ta'sirida qanday o'zgarishini ko'rsatadi. Bundan tashqari, daromadlar to'g'risidagi hisobot o'tgan va joriy hisobot davrlari o'rtasidagi bog'liqlik bo'lib, hisobot davri balansida o'tgan davrga nisbatan qanday o'zgarishlar yuz berganligini ko'rsatadi. Balans aktivlarining ko'payishi daromadlarning xarajatlardan oshib ketishi hisobiga shakllanadi, ularning orasidagi farq foyda sifatida tasniflanadi. Olingan foyda balansda o'z kapitalining ko'payishi sifatida, daromadlar to'g'risidagi hisobotda esa daromadlarning xarajatlardan oshib ketishi qoldig'i sifatida aks ettiriladi. Yo'qotishlar bilan o'xshash vaziyat.
Balans va foyda va zararlar to'g'risidagi hisobot moliyaviy hisobotning majburiy elementlari bo'lib, ham choraklik, ham yillik hisobotlarni shakllantirishda tuziladi. Balans ko'rsatkichlari va foyda va zarar to'g'risidagi hisobot, shuningdek, tashkilotning moliyaviy-xo'jalik faoliyati ko'rsatkichlari bo'yicha qo'shimcha ma'lumotlar boshqa hisobot shakllarida keltirilgan va yil uchun moliyaviy hisobotda taqdim etiladi.
Boshqa hisobot shakllariga o'z kapitalidagi o'zgarishlar to'g'risidagi hisobot, pul oqimlari to'g'risidagi hisobot, ilova kiradi balanslar varaqasi va tushuntirish xati.
O'z kapitalidagi o'zgarishlar to'g'risidagi hisobot o'z kapitalini shakllantirish bilan bog'liq ko'rsatkichlar summalaridagi o'zgarishlarni taqsimlashni ta'minlaydi va buxgalteriya balansida hisobot sanasidagi qoldiq sifatida taqdim etiladi. Ushbu hisobot tashkilotni boshqarish samaradorligini ko'rsatadi. Tashkilotning kapitali to'g'risidagi ma'lumotlar uning moliyaviy mustaqilligini va shunga o'xshash boshqa ko'rsatkichlarni aniqlash uchun iqtisodiy tahlilni o'tkazishda faol foydalaniladi.
Pul oqimi to'g'risidagi hisobot hisobot yilidagi tashkilotning faoliyatini hisobot davrining boshi va oxiridagi pul mablag'lari qoldig'iga nisbatan turli sohalar kontekstida tavsiflaydi. Bunday ma'lumotlarning shakllanishi har qanday tashkilotning faoliyati amalga oshirish va rivojlantirish uchun zarur bo'lgan minimal moliyaviy resurslarning mavjudligini nazarda tutganligi bilan bog'liq.
Aks holda, tashkilotning to'lov qobiliyati va moliyaviy barqarorligi hisobotning tashqi foydalanuvchilari tomonidan shubhali bo'lib qoladi. Shu sababli, tashkilot ma'muriyati oldida doimo to'g'ri kredit siyosatini tanlash va harakatning samarali yo'nalishlarini aniqlash vazifasi turadi. pul oqimlari.
Buxgalteriya balansiga ilova bahgalter hisobotlaridan foydalanuvchilarga balansni kiritish uchun mos bo'lmagan qo'shimcha ma'lumotlar bilan ta'minlash uchun mo'ljallangan: ular balansning alohida moddalarini batafsil va dekodlashni ifodalaydi.
Buxgalteriya hisobotiga tushuntirish yozuvi moliyaviy hisobot foydalanuvchilariga asosiy hisobot shakllariga kiritish maqsadga muvofiq bo'lmagan qo'shimcha ma'lumotlar bilan ta'minlash maqsadida tuziladi, ammo ular tashkilotning moliyaviy holatini haqiqiy baholash uchun zarurdir. faoliyatining moliyaviy natijalari va moliyaviy holatidagi o'zgarishlar. Ushbu shaklning asosiy farqi shundaki, uni to'ldirishda tizim buxgalteriya hisobida aks ettirilmagan ma'lumotlardan foydalaniladi.
Hozirgi vaqtda amaldagi me'yoriy hujjatlar buxgalteriya hisobi shakllarini mustaqil ishlab chiqishni tashkil etish imkoniyatini nazarda tutadi. Bunday holda, qo'shimcha ko'rsatkichlar va ularga tushuntirishlar kiritiladi.
Buxgalteriya (moliyaviy) hisobotining ajralmas qismi, agar u ushbu Nizomga muvofiq bo'lsa, tashkilotning moliyaviy hisobotining to'g'riligini tasdiqlovchi auditorlik xulosasidir. federal qonunlar majburiy auditdan o'tkaziladi. Tashkilot auditining boshqa barcha holatlari proaktiv deb hisoblanadi.
Ko'pgina rus korxonalari Federalni ta'minlash majburiyatiga ega soliq idorasi buxgalteriya hisobotlari. Shunday qilib, Rossiya Federatsiyasida, shuningdek, boshqa ko'plab mamlakatlarda davlat va biznesning o'zaro hamkorligi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan to'lovlarni oddiy hisob-kitoblar bilan tugamaydi. Korxonalar Federal Soliq Xizmatiga taqdim etishi kerak bo'lgan buxgalteriya hisobotlarining o'ziga xos xususiyatlari qanday? Qanday hollarda korxonalar tegishli hujjatlarni davlat organlariga yuborish zaruratidan ozod qilinadi?

Xulosa:
Mamlakatimizda ishlab chiqarishni modernizasiya qilish, texnik yangilash va diversifikasiya qilish, innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish ishlari keng ko’lamda amalga oshirilib, iqtisodiyotimiz salohiyatini o’sishiga bevosita ijobiy ta’sir ko’rsatib kelmoqda.

Hozirgi kunlarda har bir korxona va tashkilotlar mahsulot ishlab chiqarish tannarxini takomillash uni pasaytirishga qaratilgan ishlar olib bormoqda. Chunki bugungi kunda bozor iqtisodiyoti sharoiti ekan, korxonalar nafaqat ichki bozorlarda balki tashqi bozorlarda, o’z raqobatbardoshligini oshirishga harakat qiladi.
Korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxini pasaytirishda korxona moliyaviy holatining yuqoriligi juda ahamiyatga ega ekanligini. Korxonalarning mahsulot ishlab chiqarishida kerakli bo’lgan zamonaviy texnologiyaning sotib olinishi mahsulot sifatini hamda hajmini oshirib, juda kup ijobiy natijalarni keltirib chiqaradi. Bulardan eng asosiysi mehnat unumdorligi. Chunki bugungi kunda mahsulot ishlab chiqarishda eng katta xarajatlardan biri mehnatga haq to’lash xarajatlaridir. Ayrim korxonalarda, masalan kompyuter dasturlari ishlab chiqaruvchi va uni tuzatuvchi korxonalarda eng katta xarajat mehnatga haq to’lash xarajatlari hisoblanadi. Bunday sharoitda korxonada ishchi hodimlardan samarali foydalanib, ular ishlab chiqarishini ko’paytirish hamda mahsulot sifatini oshirish juda katta ahamiyat kasb etadi. Buning natijasida korxona mahsulot ishlab chiqarish tannarxi yanada tushadi.
Mehnat unumdorligi oshirilishi natijasida mahsulot tannarxi tarkibiga kiruvchi ijtimoiy sug’urta fondiga ajratmadan ham samarali foydalangan bo’ladi. Bu ajratma ham korxona uchun asosiy xarajatlardan biri bo’lib, mehnatga haq to’lash xarajatlariga to’g’ri proporsional xisoblanadi. Agarda korxona mehnatga haq to’lash xarajatlarining samaradorligiga erishilsa, o’z navbatida mazkur xarajatning ham samaradorligiga erishgan bo’ladi. Shunday qilib, mahsulot(ishlar, xizmatlar) yaratishda mehnat haq to’lash xarajatlari asosiy xarajatlardan biri ekanligini ko’rishimiz mumkin bo’lar ekan va bu mavzuni qanchalik chuqur o’rgansak, tahlil qilsak va shular orqali tannarxni kamaytirish to’llarini topsak bu orqali korxonalar faoliyatini yanada kengaytirishga va daromadlarini oshishiga imkon yaratgan bo’lar ekanmiz.