Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Markazlashmagantizim 
– 
bundaytizimdaharbirishtirokchitenghuquqvaimkoniyatlargaegabo ’lishiko’zdat
utilgan 
SHA-256 - eng ommabop xeshlashtirish usuli yoki algoritmi
 
CryptA Capital – kriptovalyutalar investitsion portfeli tuzishga imkon beradigan 
Alpari halqaro moliyaviy kompaniyasi platformasi 
Haqqoniylik – buaxborot qanchalik to‘g‘riligini, ya’ni haqiqatning qay darajada 
aks ettirishini ko‘rsatadigan xususiyat. So‘nggi vaqtlarda hamma foydalanadigan 
ma’lumotlar bazalari paydo bo‘lishi bilan xatolar va afsonalar bir zumda tarqalib 
ketishiga sharoitlar yaratildi. Shuning uchun axborot haqqoniyligini baholashning 
ahamiyati oshib bormoqda. 
Konfidentsiallilik – bu informatsiyaning saqlanishida va uzatilishida 
ma’lumotlarni ruhsat berilmagan o’qishdan himoya qilishdir. Bu shirflash 
orqali amalga oshiriladi; 
Ma’lumotlardan foydalanishning nazorati – informatsiyadan faqatgina 
ruxsat berilgan insonlar foydalana olishi kerak; 
kalit - komp’yuter texnikasi ishlatilganda kalit bu son yoki sonlar 
ketma-ketligidir 
Shifrlash algoritmlari - bir necha yillar davomida yaratiladigan va 
sozlanadigan matematik funktsiyalardir 
RC4 va DES (3DES, DESx) - ommabop shifrlash algoritmlari 
IDEA shifrlash algoritmi - konfidentsal bo’lib, AQSH xukumati 
tomonidan ishlab chiqilgan va uning qandayligi hech kimga hach qachon 
ma’lum qilinmaydi 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
RC4 (Rivest cipher 4) va DES (Data Encryption Standart) - simmetrik 
shifrlashning eng ko’p ishlatiladigan protokoli 1976 yilda AQSH davlati 
tomonidan kritik bo’lmagan informatsion massivlarini himoya qilish uchun 
ishlatishga mo’ljallangan kriptografik standart