Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

 
Tayanch tushunchalar 
 
Sxolastiklar - diniy va dunyoviy ilmni teng olib boruvchilar. 
Unumli sinf - qishloq xo‗jaligida ish bilan band bo‗lgan barcha 
kishilar, dehqon va fermerlar sinfi. 
Unumsiz sinf - bular hunarmandlar, ishchilar, savdogarlar, 
xizmatkorlar, to‗ralar, ya‘ni dehqonchilikdan boshqa sohada ish bilan 
band bo‗lgan kishilar. 
 
Muhokama uchun savollar 
 
1. U.Pettining boylik nazariyasining o‗ziga xos xususiyati nimada? 
2. U.Petti bo‗yicha ish haqi darajasi nimaga bog‗liq? 
3. Fiziokratlar ta‘limotiga qanday xususiyatlar xos? 
4. F.Kenening takror ishlab chiqarish nazariyasidagi ijobiy va salbiy 
tomonlarini ko‗rsatib bering. 
5. A.Tyurgoning qiymat nazariyasining o‗ziga xos tomoni nimada? 
 
 
14
History of economic thought. Harry Landreth, David C. Colander 80-b. 

---

125 
 
 
VIII BOB. KLASSIK IQTISODIY MAKTABNING TO„LA 
SHAKLLANISNI. ADAM SMIT VA DAVID RIKARDONING 
IQTISODIY TA‟LIMOTLARI 
 
8.1. Adam Smitning iqtisodiy qarashlari 
Buyuk ingliz iqtisodchisi Adam Smitning «Xalqlar boyligining 
tabiati va sabablari to„g„risida tadqiqot» asari 
zamonaviy 
iqtisod 
fanining 
boshlanishi 
hisoblanadi. A.Smit o‗z davridagi iqtisodiy bilim 
va konsepsiyalarini umumlashtirdi va tizimlash-
tirdi. U xo‗jalik hayotining asosiy sohalarini 
tavsiflab beruvchi bir butun nazariya yaratdi.
Adam Smit (1723–1790) Shotlandiyaning 
Kerkoldi shahrida bojxona amaldori oilasida 
dunyoga keldi. U Glazgo va Oksford universitetlarida ta‘lim oldi, bu 
yerda adabiyot, tarix, falsafa fanlari bilan birga fizika, matematikani 
ham o‗rgandi. A.Smit 1748-yilda Edinburgda ommaviy leksiyalar o‗qiy 
boshladi, 1751-yilda Glazgo universitetining professori etib tayinlandi. 
Keyinchalik ijtimoiy fanlar kafedrasini boshqardi. A.Smit 1759-yilda 
o‗qigan leksiyalari asosida o‗zining etikaning falsafiy muammolariga 
bag‗ishlangan birinchi «Axloqiy hissiyot nazariyasi» kitobini yaratdi.
1764-yili A.Smit hayotida keskin o‗zgarish bo‗ldi: u kafedrani 
tark etdi va o‗sha davrda ko‗zga ko‗ringan siyosiy arbob – gersog 
Baklning o‗g‗li – yosh lordning xorijga qiladigan sayohatida unga 
hamrohlik qilish to‗g‗risidagi taklifini qabul qildi. Bu sayohatdan 
A.Smit katta moddiy manfaatdorlik ko‗rar edi, ya‘ni umrining 
oxirigacha unga har oyda 800 funt sterling kafolatlangan edi. Bu uning 
professorlik gonoraridan ancha ko‗p bo‗lgan. Sayohat chog‗ida u 
Shvetsariyada Valter, Fransiyada fiziokratlar F.Kene, A.Tyurgo, 
D.Alamber va boshqa atoqli olimlar bilan uchrashdi, ularning ishlari