Toshkent tibbiyot akademiyasi 2-davolash ish fakulteti 110’’A’’-guruh talabasi

Turbulent oqim (lot. turbulentus — joʻshqin, tartibsiz) — turbulenglik kuzatiladigan suyuqlik (gaz) oqimi (qarang Turbulentlik). Turbulent oqimda suyuqlik (gaz) ning ayrim zarralari murakkab trayektoriya boʻylab tartibsiz, beqaror harakat qiladi. Bunda oqimdagi har bir nuqta tezligi vaqt utishi bilan oʻzgaradi va pulsatsiya (jadal) tusida boʻladi. Bosimda ham pulsatsion oʻzgarish roʻy beradi, siqilayotgan suyuqlikning zichligi esa oʻzgaradi. Jadal tartibsiz aralashuv tufayli Turbulent oqim yuqori issiqlik uzatish, kimyoviy reaksiyalar (mas., yonish)ni tez tarqatish, tovush va elektromagnit toʻlqinlarni sochish, shuningdek, impulsni uzatish va shu sababli qattiq jismlarni aylanib oqayotganda ularga yuqori kuch taʼsir koʻrsatish xususiyatiga ega. Bunda Turbulent oqimlarda harakatlanuvchi jism (zarra, toʻlqin)lar anchagina katta qarshilikka uchrashi sababli kattagina energiya yoʻqotishlari sodir boʻladi. Turbulent oqim davrida harakat qilayotgan suyuqlikning ayrim massalari intensiv ravishda aralashib turadi. Arteriyalarda qon oqishi normal bo‘lganda laminar oqim bo‘lib, klapanlar yaqinida esa biroz turbulent oqim vujudga keladi. Patologiyada qonning qovushqoqligi normadan kichik bo‘lganda Reynolds soni kritik qiymatidan oshib ketadi va harakat turbulent bolib qoladi. Turbulent oqim suyuqlikning oqishida qo'shimcha energiya sarf bo'lishiga olib keladi, qonning bunday oqishida esa yurakning qo'shimcha ish bajarishga olib keladi. Qonning turbulent oqim paytida hosil bo'lgan shovqin esa kasalliklarni diagnostika qilish m aqsadlarida ishlatilishi mumkin. Bunday shovqinlar yelka arteriyalari qon bosimini o'lchab ko'rishda eshitiladi. Havoning burun bo'shlig'ida normadagi oqim laminar bo'ladi. Lekin yallig'lanish yoki norm adan qandaydir boshqa chetlanishlar yuz berganda havoning oqimi turbulent bo'lib, nafas olish sistemasi muskullarining qo'shimcha ish bajarishiga olibkeladi. Reynolds soni o'xshashlik kriteriyadir. Gidro- va aerodinamik sistemalami, xususan qon aylanish sistemalarini moddalashtirishda Reynolds soni model uchun ham asl nusxanikidek bo'lishi shart, aks holda ular orasida moslik bo'lmaydi. Bu suyuqlik yoki gazlaming o'zida harakat qilayotgan jism atrofini aylanib o'tishini modellashtirishga ham taalluqlidir. (9.17) tenglamadan ko'rinib turibdiki, model o'lchamlarining asl nusxa o'lchamlariga nisbatan kamaytirilishi, gaz yoki suyuqlik modeli oqim tezligini oshirish yoki kinematik qovushqoqligini kamaytirish bilan kompensatsiyalanishi lozim

XULOSA:
Organoizm qon aylanish sistemasi orqali ozuqa moddlar bilan ta’minlanadi.Barcha hujayralar, to’qimalar,organlarda qon doimiy almashinib turadi.Bu qonning aylanishi hisobidan boradi.Qonning doimiy oqib turuvchi muhit bo’lganligi sababli unda laminar va turbulent oqimlar sodir bo’lib turadi.Bu jarayonni biz o’rganib chiqdik.Agar qonning oqimi buzilsa bu holda patologik jarayonlar sodir bo’lishini kuzatdik.Inson hayotida qonning laminar va turbulent oqimi juda muhim ahamiyatga egaligini biz yaxshi bilib oldik.Xususan havoning burun bo’shlig’ida harakati laminar bo’lib bu holatning o’zgarishi patologiyadan darak berishini ham bilib oldik.

MAVZU BO’YICHA TESTLAR.
1.Arteriyalarda qon oqimi normal holatda?
A.laminar
B.turbulent
C.ba’zi hollarda turbulent
2.Laminar oqimda suyuqlik qatlam-qatlam bo’lib oqadi va qatlamlar……
A.aralashib ketadi
B.aralashmaydi
C.harakati sezilmaydi
3.Laminar oqimning o’rtacha tezligi teskari proporsional.
A.bosim gradientiga
B.truba uzunligiga
C.radiusning kvadratiga
4.Reynolds soni 5000 ga teng bo’lsa ,suyuqlik oqimi ……
A.turbulent
B.o’zgarmas
C.laminar
5.Reynolds soni 2000 ga teng bo’lsa ,suyuqlik oqimi….
A.turbulent
B.laminar
C.o’zgarmaydi
6.Kinematik qovushqoqlikning birligi?
A.m2/s
B.m2*s
C.g/m2*s
7.Havoning burun bo’shlig’idagi normal oqimi qanday?
A.laminar
B.turbulent
C.o’zgarmaydi
8.Suyuqliklarning truba bo’ylab oqishi nima bilan aniqlanadi?
A.franklin nazariyasi bilan
B.reynolds soni bilan
C.stoks usuli bilan
9.Suyuqlikning qanday oqimida qo’shimcha energiya sarf bo’ladi?
A.laminar
B.turbulent
C.normal oqimda
10.Silliq devorli silindrik trubalarda Reynolds soni qanday kattalikka ega?
A.2000
B.2300
C.2500

Foydalangan adabiyotlar

1. 
   Bozorboyev M. I., Mulljonov I. “biofizika” darslik
   
2. 
   A.N.Remizov Tibbiy va biologik fizika. Т.: “0 ‘zbekiston milliy ensikopediyasi”. 2005
   
3. 
   http://medulka.ru/biofizika
   
4. 
   http://www.library.biophys.msu.ru/